آندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش (که به عنوان EGD یا ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی نیز شناخته می‌شود) روشی است که امکان تشخیص و درمان مشکلات مجرای فوقانی دستگاه گوارش (UGI) را فراهم می‌کند.
به نقل از دکتر رضادوست فوق تخصص گوارش برای انجام این کار، پزشک از یک لوله منعطف بلند که سر آن یک لامپ وجود دارد و اندوسکوپ نامیده می‌شود استفاده می‌کند. اندوسکوپ از دهان، گلو و سپس مری، معده و اثنی‌عشر (بخش ابتدایی روده کوچک) عبور داده می‌شود. پزشک می‌تواند داخل ارگان‌ها را بررسی کرده و ناهنجاری‌ها و مشکلات را شناسایی کند.
علاوه بر انجام معاینه چشمی مسیر UGI با اندوسکوپ، پزشک می‌تواند از طریق اندوسکوپ نمونه بافتی برای بیوپسی تهیه کند، اشیای خارجی را بردارد، هوا یا مایع را به تدریج به مجرا منتقل کند، خونریزی را متوقف کند یا روش درمانی مانند جراحی اندوسکوپی، لیزردرمانی یا اتساع (گشاد کردن) را پیاده کند. یک دوربین در سر اندوسکوپ تصاویر را به مانیتور تلویزیون مانند منتقل می‌کند.
در چه مواردی کودک نیاز به اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش دارد؟
به نقل از کلینیک اختلال بلع یادمان اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش ممکن است برای تشخیص مشکلات ساختاری یا عملکردی مری، معده و/یا دوازدهه انجام شود. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکل بلع
- کاهش وزن یا کاهش اشتها
- درد در قسمت فوقانی شکم یا سینه که ارتباطی به قلب کودک نداشته باشد
- بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
- استفراغ مداوم بدون علت مشخص
- رفع گرفتگی مسیر در مواردی مانند گیرکردن غذا یا سکه در مری
- بررسی آسیب ناشی از بلع موادی مانند مواد قلیایی و شوینده‌های خانگی
- بررسی احتمال ازوفاژیت ائوزینوفیلی یا ارزیابی مجدد مری پس از خروج یا ورود مجدد غذا
چطور کودک را برای اندوسکوپی آماده کنیم؟
پزشک کودک یا پرستار وی طی جلسه ملاقات در کلینیک آنچه را که لازم است انجام شود توضیح خواهد داد. زمان خوبی است که همه سوالاتی که در ذهن خود دارید را بپرسید. از اینکه سوالتان خیلی ساده یا احمقانه به نظر برسد نترسید چرا که همه سوالات مهم هستند. در طی ویزیت، از والدین کودک یا قیم قانونی وی خواسته می‌شود تا فرم رضایت مبنی بر انجام تست را امضا کنند. مهم است که ولی کودک فرم را با دقت بخواند و در صورت هرگونه ابهام، سوال بپرسد.
اگر کودک حساس است یا به هر نوع دارو، لاتکس، نوار چسب یا داروهای بیحسی (موضعی یا عمومی) حساسیت دارد پزشک را مطلع کنید. همچنین در صورتی که کودک سابقه اختلالات خونی دارد یا هر نوع دارو چه بدون نسخه و چه با تجویز پزشک و یا ویتامین و مکمل‌های گیاهی مصرف می‌کند پزشک را در جریان قرار دهید. با توجه به سن کودک، محدودیت‌هایی برای خوردن و آشامیدن قبل از جراحی گذاشته می‌شود. به این دستورالعمل‌ها، دستورالعمل‌های NPO گفته می‌شود و رعایت نکردن این موارد همانطور که پیش از این گفته شد ممکن است منجر به به لغو شدن تست یا موکول شدن آن به روز دیگری شود.
قبل از اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش
کودک باید قبل از تست، قواعد سختگیرانه خوردن و آشامیدن را رعایت کند. پیش از بیهوشی موضعی معده کودک باید خالی باشد. اگر دستورالعمل‌های مربوط به خوردن و آشامیدن به درستی رعایت نشوند برای حفظ سلامت کودک، ممکن است تست به زمان دیگری موکول شود. چنانچه کودک نیاز خاصی در طی دوره ناشتایی دارد پزشک وی را در جریان قرار دهید. اگر کودک به صورت روزانه دارو مصرف می‌کند درباره اینکه چه داروهایی روز تست مصرف کند و چه زمانی برنامه‌ریزی کند.
در صورت بروز موارد زیر اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش لغو یا به زمان دیگری موکول خواهد شد:
- سرفه، سرماخوردگی، گرفتگی بینی، استفراغ یا اسهال یا احساس ناخوشی عمومی
- قرار گرفتن در معرض آبله مرغان یا سل یا ابتلای به این دو بیماری طی 4 هفته گذشته در مورد بیماری آبله مرغان باعث راش های پوستی می شود و در بعضی موارد موارد نیاز است که به متخصص پوست مراجعه شود.
روز اندوسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟
بیمار دو ساعت پیش از تست پذیرش خواهد شد. زمانی که بررسی‌های لازم جهت آماده بودن کودک برای انجام تست صورت گرفت بیمار به واحد پیش‌عمل برده شده و در آنجا از وی رگ‌گیری خواهد شد. در این مرحله کارکنان بیمارستان از جمله متخصصین سلامت، کودک را برای تست آماده می‌کنند.
بیمار باید حداقل دو ساعت پیش از شروع تست در بیمارستان حضور پیدا کند. پس از ثبت نام یک دستبند با مشخصات وی به دست او بسته خواهد و به سمت اتاق تست هدایت خواهد شد. حتما موقع ثبت بیمار در سیستم بیمارستان، پرونده سلامت بیمار و دفترچه بیمه وی را همراه داشته باشید.
زمان انجام تست، کودک به واحد اندوسکوپی برده می‌شود. اعضای خانواده در این مرحله نمی‌توانند کودک را همراهی کنند. هر چند جای نگرانی نیست چرا که کودک پیش از تست توسط متخصصین بیهوشی مجرب بیهوش شده و روند بیهوشی با استفاده از روشی به نام "بیهوشی تحت کنترل" زیر نظر گرفته خواهد شد. در این تست کودک نیاز به دستگاه کم‌تنفسی برای نفس کشیدن نخواهد داشت و فقط به خواب عمیق فرو می‌رود. فشار خون کودک، ضربان قلب، سرعت تنفس، رنگ پوست و میزان سطح به صورت دائم زیر نظر گرفته خواهد شد. انجام تست حدود 10 دقیقه طول می‌کشد.
اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش چطور انجام می‌شود؟
در طی اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش، یک لوله نازک منعطف با یک دوربین در انتهای آن داخل دهان قرار داده شده و به سمت مری هدایت می‌شود و از این طریق مری، معده و اثنی‌عشر مورد بررسی قرار می‌گیرند. علاوه بر تهیه تصویر، پزشک برای آزمایش بیشتر ممکن است نمونه بافتی (بیوپسی) هم تهیه کند.
تست
مراحل تست اندوسکوپی مجاری فوقانی دستگاه گوارش
- به کودک با استفاده از تزریق وریدی آرام‌بخش تزریق شده یا تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. تزریق داروی آرام‌بخش به کودک باعث می‌شود وی احساس خواب‌آلودگی کرده و در طی تست آرام باشد. ممکن است برای اینکه کودک به خواب برود و احساس درد نکند تحت بیهوشی عمومی قرار قرار داده شود. ممکن است پزشک تا زمانی که کودک به خواب نرفته هنوز در اتاق حضور نداشته باشد. این کار باعث کاهش اضطراب کودک و همکاری بیشتری وی با پزشکان خواهد شد.
- ممکن است گلوی کودک نیز تحت بیحسی موضعی قرار گیرد و یا نیاز باشد برای کمک به باز نگه‌داشتن دهان و محافظت از دندان‌ها و زبان وی، یک قطعه دهانی پلاستیکی در دهان او گذاشته شود. پزشک به آرامی یک اندوسکوپ را از طریق دهان کودک به سمت گلو هدایت می‌کند. ممکن است کودک کمی در دهان خود احساس فشار کند اما اصولا نباید درد داشته باشد. اندوسکوپ مانع تنفس کودک نمی‌شود.
- پزشک کودک در یک مانیتور اندوسکوپ را می‌بیند و از داخل مجرای گوارش تصویر تهیه کرده و نواحی غیرطبیعی را جستجو می‌کند. ممکن است کمی هوا در مجاری تزریق شود تا پزشک بتواند مجاری گوارشی را با وضوح بیشتری ببیند یا اینکه نمونه‌های بافتی از داخل مجاری گوارش تهیه شده و برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده شود. ممکن است در طی آندوسکوپی پزشک اشیای خارجی، تومورها یا پولیپ‌هایی که ممکن است قسمت فوقانی روده کوچک کودک را مسدود کرده باشد خارج کند. همچنین پزشک ممکن است برای رفع خونریزی، ابزارهایی را از طریق اسکوپ در داخل مجاری گوارش جاسازی کند یا یک استنت (لوله) در محل موردنظر قرار دهد. با اتمام تست، اندوسکوپ به آرامی از دهان خارج می‌شود.
پس از اتمام بررسی چشمی مری، معده و روده کوچک، پزشک قطعات بسیار کوچکی از بافت پوشاننده قسمت داخلی روده کوچک، مری و معده تهیه می‌کند. این نمونه‌های بافتی بیوپسی نامیده می‌شود. کارکنان واحد اندوسکوپی این تکه‌های بافتی را برای بررسی زیر میکروسکوپ آماده می‌کنند. بررسی این نمونه‌ها توسط یک پزشک متخصص به نام پاتولوژیست صورت می‌گیرد و بخش بسیار مهمی از تست است چرا که اطلاعات ارزشمندی راجع به وضعیت کودک در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
پس از اندوسکوپی چه اتفاقی می‌افتد؟
پس از تست، والدین یا قیم قانونی کودک می‌توانند با پزشک وی درباره روند تست و ارزیابی پزشک از تصاویر تهیه شده در طی اندوسکوپی صحبت کنند.
پس از یک دوره کوتاه ریکاوری، کودک به واحد پیش‌عمل برگردانده می‌شود تا وضعیتش ارزیابی شود. نیاز است کودک تا زمانی که هوشیاری خود را کامل به دست آورده و بتواند بدون استفراغ مایعات را بنوشد در بیمارستان بماند. بیشتر کودکان همان روز تست از بیمارستان ترخیص می‌شوند.
کودک پس از انجام تست به چه مراقبت‌های در منزل نیاز دارد؟
بیشتر کودکان پس از بی‌تاثیر شدن آرام‌بخشی که برای تست به آنها تزریق شده می‌توانند فعالیت طبیعی خود را از سر بگیرند. هرچند در صورت بروز هر یک از موارد پس از بازگشت به منزل پزشک وی را در جریان قرار دهید:
- تب و/یا لرز
- قرمزی، تورم، خونریزی یا هر گونه نشتی از محل تزریق وریدی
- درد شکمی، تهوع و/یا استفراغ
- مدفوع سیاه، خونی یا قیری‌رنگ
- مشکل بلع
- درد در گلو یا قفسه سینه که پس از 48 ساعت بهتر نشده یا حتی تشدید می‌شود.
ممکن است با توجه به وضعیت خاص کودک، پزشک کودک دستورالعمل‌های دیگری پس از عمل به والدین یا قیم قانونی وی بدهد.
خطرات اندوسکوپی مجاری فوقانی گوارش
اندوسکوپی مجاری فوقانی گوارش ایمن است و خطر پایینی دارد. به ندرت ممکن است هر یک از علائم زیر بروز کنند:
- خونریزی. در صورت بروز چنین مشکلی، اغلب فورا موقع اندوسکوپی قابل رفع است. به ندرت ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد.
- عفونت که در این موارد به کودک آنتی‌بیوتیک داده خواهد شد.
- سوراخ‌شدگی (پرفوراسیون): حفره‌ای در جداره مری، معده یا اثنی‌عشر ایجاد می‌شود. ممکن است برای رفع آن نیاز به جراحی باشد. بسیار نادر است و تقریبا یک کودک از هر 1000 کودکی که تحت اندوسکوپی قرار گرفته‌اند ممکن است دچار چنین مشکلی شوند.
چنانچه کودک در معرض خطر بالای عفونت قرار داشته باشد به صورت پیشگیرانه‌ای پیش از انجام اندوسکوپی به وی آنتی‌بیوتیک داده خواهد شد. هر چند احتمال بروز اینگونه عوارض بسیار کم است ولی در صورت بروز پیش از ترخیص کودک از بیمارستان تشخیص داده شده و تحت درمان قرار می‌گیرند.
آیا امکان دارد بخاطر بیهوشی کودک بهوش نیاد