طرح رئیس‌جمهور فرانسه برای کاهش تنش میان ایران و آمریکا و حفظ برجام که طی هفته‌های اخیر امیدواری‌هایی را درباره حصول پیشرفت در این زمینه به وجود آورده بود، در پی مخالفت واشنگتن با صدور هرگونه معافیت تحریمی برای ایران با بن‌بست مواجه شده است. به این ترتیب، تردیدی باقی نمانده که ایران گام سوم را در مسیر کاهش تعهدات هسته‌ای خود برخواهد داشت.
به گزارش
«آزادی»، امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه اخیراً اقدامات فشرده‌ای را در جهت حفظ توافق هسته‌ای ایران انجام داده بود که با دعوت از محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران برای حضور در حاشیه اجلاس «گروه ۷» در فرانسه به اوج خود رسید. پس از آن بود که مقامات ارشد ایرانی نیز تأیید کردند که مشغول گفتگو‌های فشرده‌ای با مقامات فرانسوی هستند تا پیش از فرا رسیدن موعد برداشتن گام سوم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، پیشرفتی در راستای حفظ برجام صورت پذیرد.
بر اساس گزارش‌های منتشره طی هفته‌های اخیر، مبنای طرح اخیر ماکرون – که به نظر می‌رسد اصول کلی آن مورد موافقت ایران نیز قرار گرفته بود – اعطای یک خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری به ایران برای جبران عدم فروش نفت کشور به واسطه تحریم‌های آمریکا بوده است. مقامات فرانسوی همچنین در تلاش بودند موافقت واشنگتن را برای صدور معافیت خرید نفت از ایران برای چند کشور آسیایی جلب نمایند.
با این وجود، آن‌گونه که مقامات فرانسوی اعلام کرده بودند، هرگونه حرکت در این مسیر، از جمله اعطای خط اعتباری مذکور، منوط به موافقت دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکاست. به این ترتیب، شب گذشته و زمانی که واشنگتن اعلام کرد هیچ‌گونه معافیتی برای تحریم‌های ایران صادر نخواهد شد و همچنین اقدام به وضع برخی تحریم‌های جدید علیه کشور نمود، امید‌ها در این زمینه شروع به رنگ باختن کرد.
در این راستا، برایان هوک، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران روز چهارشنبه اعطای معافیت‌های تحریمی به خریداران نفت ایران را رد کرد. هوک گفت که کشورش مایل به استفاده از قدرت نظامی در خاورمیانه نیست، اما به اعمال فشار علیه ایران ادامه خواهد داد.
هوک تصریح کرد که ایالات متحده برای تثبیت پیشنهاد فرانسه مبنی بر ارائه خط اعتباری ۱۵ میلیارد دلاری به ایران، هیچ گونه معافیت تحریمی صادر نخواهد کرد. او همچنین تأکید کرد که پیشنهاد مشخصی در این خصوص دریافت نشده است.
وی که با خبرنگاران سخن می‌گفت، افزود: «ما امروز تحریم‌هایی اعمال کردیم و تحریم‌های بیشتری نیز درراهند. بیش از این لازم نیست شفاف کنیم که ما به کارزار فشار حداکثری علیه ایران پایبندیم و قرار نیست استثنایی قایل شده یا معافیتی اعطا کنیم». نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران با این حال بار دیگر به تکرار این ادعا پرداخت که رئیس‌جمهور ایالات متحده آماده دیدار با مقامات ایرانی است.
از سوی دیگر، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا روز چهارشنبه تحریم‌های جدیدی را علیه افراد و شرکت‌های مرتبط با ایران اعلام کرد. بر اساس بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا شرکت‌های کشتیرانی و نفتی و تعدادی نفتکش به فهرست تحریم‌های آمریکا علیه ایران اضافه شده‌اند. دولت آمریکا اعلام کرد یک شبکه انتقال نفت ایران، شامل ۱۶ شرکت، ۱۰ فرد و ۱۱ نفتکش را به فهرست تحریم‌ها علیه ایران اضافه کرده است.
استیو منوشین، وزیر خزانه‌داری آمریکا گفت: «اقدام خزانه‌داری علیه شبکه نفت خام ایران این را روشن می‌کند که خریداران نفت ایران مستقیماً از بازوی شبه‌نظامی و تروریستی ایران یعنی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حمایت می‌کنند».
او گفته اقدامات آمریکا در دو هفته گذشته بایستی «هشدار محکمی» به کسانی باشد که در اندیشه تسهیل فروش نفت ایران هستند. منوشین گفته جامعه بین‌المللی باید نفت ایران را همان‌طور که با اقدامات خشونت‌آمیز سازمان‌های تروریستی مخالف است، رد کند.
همزمان با این تحولات، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان تأکید کرد ایران آمادگی مذاکره با طرف‌های دیگر برجام را دارد، اما در عین حال تا حصول نتیجه لازم به روند کاهش تعهدات هسته‌ای خود ادامه خواهد داد.
ظریف در خصوص گام‌هایی که ایران در مقابل عدم انجام تعهدات طرف‌های اروپایی برجام برخواهد داشت، گفت: «ما از همان روز اول اعلام کردیم که آمادگی مذاکره را داریم، اما گام‌های خودمان را برمی‌داریم. اگر مذاکرات به نتیجه برسد، گام‌ها می‌توانند متوقف شوند یا حتی به عقب بازگردند، ولی اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، یعنی اروپایی‌ها نتوانند تعهدات خود را حداقل در رابطه با فروش نفت ایران و بازگشت پول آن به شکل‌های مختلف اجرا کنند، آن‌گاه جمهوری اسلامی ایران گام‌ها را ادامه می‌دهد».
وزیر امور خارجه کشورمان افزود: «ما ظرف دو روز آینده گام سوم را برخواهیم داشت. آقای امروز رئیس‌جمهور اعلام کردند گام سوم گامی است که تأثیران چشمگیری در برنامه هسته‌ای ایران خواهد داشت. بعد از آن هم ما به مذاکرات ادامه خواهیم داد. بعد از دو ماه اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، طبق رویه خودمان گام چهارم اتخاذ خواهد شد. اما بعد از آن هم مذاکره متوقف نمی‌شود».
از سوی دیگر، حسن روحانی رئیس جمهور، چهار شنبه شب و بعد از نشست مشترک سران سه قوه اعلام کرد که گام سوم از پس فردا (جمعه) برداشته می‌شود. روحانی با اشاره به اقدامات انجام شده در زمینه کاهش تعهدات در گام سوم، اظهار داشت: «در گام سوم سازمان انرژی اتمی موظف است در زمینه تحقیق و توسعه هر آنچه نیاز فنی کشور است، بلافاصله شروع کند و تمام تعهداتی که در زمینه تحقیق و توسعه در برجام مدنظر بوده را کنار بگذارد و شاهد گسترش در حوزه تحقیق و توسعه در زمینه انواع سانتریفیوژ‌های جدید و هر آنچه که برای غنی‌سازی نیاز داریم را سازمان انرژی انجام دهد و شاهد سرعت عمل در این زمینه باشیم».
به این ترتیب، می‌توان گفت: طرح ماکرون درباره برجام پیش از آنکه حتی به نخستین مرحله از اجرا برسد، با مانع مواجه و متوقف شده است. این در حالی است که در ابتدا و به ویژه همزمان با سفر ظریف به فرانسه برای حضور در اجلاس «گروه ۷»، مقامات آمریکایی، از جمله شخص ترامپ، نشانه‌هایی از تمایل به پذیرش این طرح یا دستکم عدم مخالفت جدی با آن بروز دادند.
برخی ناظران بر این باورند که هدف از سیگنال‌های مثبت اولیه و سپس مخالفت با طرح فرانسه، این بوده که ترامپ امید داشت به واسطه آن سیگنال‌ها، زمینه‌ای برای دیدار با مقامات ارشد ایرانی – رئیس‌جمهور یا دستکم وزیر خارجه کشور – فراهم نماید. با این حال، پس از تأکید مقامات ایرانی بر اینکه دیداری با مقامات آمریکایی در دستور کار نیست، ترامپ رویکرد خود را به این موضوع تغییر داد.
این استدلال هم‌راستا با تحلیل‌های فراوانی است که اشاره دارد هدف اصلی ترامپ از سیاست کنونی خود در قبال ایران، صرفاً به دست آوردن فرصتی برای دیدار با مقامات ایرانی است تا آن را به عنوان دستاوردی بزرگ در حوزه سیاست خارجی جلوه داده و پایگاه حمایت سیاسی خود را در داخل آمریکا افزایش دهد. طبیعی است که ناکام ماندن این هدف، سبب‌ساز بازگشت واشنگتن به مسیر شناخته شده خود، یعنی تشدید فشار‌ها بر ایران شده است.
