سلول‌های بنیادی خونساز، سلول‌های چند توانی هستند که قادرند انواع سلول‌های خونی را تولید کنند.
به گزارش ایسنا، شورای ملی توسعه و نظارت بر مراکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز و بانک‌های خون بند ناف با هدف کمک به بیماران نیازمند پیوند سلول‌های بنیادی در کشور بنا نهاده شد و شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز ایران از سال ۱۳۹۴ تاسیس شد. وظیفه اصلی شورای ملی توسعه و نظارت بر مراکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز، ساماندهی و استانداردسازی، توسعه، ارتقاء کیفیت، هماهنگی و نظارت بر فعالیت مراکز پذیر نویسی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خونساز و بانک‌های خون بند ناف است.
سلول‌های بنیادی خونساز، سلول‌های چند توانی هستند که قادرند انواع سلول‌های خونی را تولید کنند. پیوند سلول‌های بنیادی خونساز دریچه امیدی برای درمان بیش از ۷۰ نوع بیماری صعب العلاج از جمله بیماری‌های بدخیم، سرطان خون، نقایص ایمنی ارثی، بیماری‌های متابولیک ارثی و تومورهای توپر سایر بافت‌ها و اعضای بدن و... است.
شرایط اهدای سلول‌های بنیادی خونساز
اهدا کننده سلول‌های بنیادی خونساز باید از سلامت عمومی برخوردار باشد. اهدای سلول‌های بنیادی خونساز در بازه سنی بین ۱۸ تا ۵۵ سال امکان‌پذیر است. از سوی دیگر یکی از شروط اهدای سلول‌های بنیادی عدم ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی، کلیوی، کبدی و بیماری‌های انگلی و ویروس‌های خونی نظیر اچ. آی. وی، هپاتیت و مالاریا است.
در عین حال اهدا کننده باید فاقد سابقه سرطان، دیابت و سایر بیماری‌های صعب‌العلاج و مزمن باشد.
فرآیند اهدای سلول‌های بنیادی خونساز
فردی که تمایل به اهدای سلول‌های بنیادی خونساز خود دارد، ابتدا باید به یکی از مراکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی خون ساز در سراسر کشور مراجعه کرده و پرسشنامه سلامت عمومی و رضایت‌نامه آگاهانه را امضا کند. در وهله دوم ۱۰ میلی لیتر نمونه خون جهت بررسی وضعیت HLA در همان مرکز پذیره‌نویسی از بیمار اخذ می‌شود. سپس با مناسب‌ترین اهدا کننده تماس گرفته می‌شود؛ به این ترتیب که در صورتی که اهدا کننده‌ای سازگار با یک بیمار شناخته شود، با وی تماس گرفته می‌شود و در صورت موافقت اهداکننده بررسی‌های آزمایشگاهی بیشتری به عمل خواهد آمد. ضمنا تمام اطلاعات اهداکننده به صورت کاملاً محرمانه حفظ می‌شود.
بعد از این مرحله انجام معاینات پزشکی است که در این مرحله آزمایش‌های لازم برای اطمینان از سلامت اهدا کننده و به منظور اثبات بی‌خطر بودن اهدای سلول‌های بنیادی برای سلامت اهدا کننده و بیمار انجام می‌گیرد. مرحله بعدی اهدای سلول بنیادی است؛ اهدای سلول بنیادی غالباً از خون محیطی که یک روش بدون نیاز به جراحی است، دریافت می‌شود؛ به‌طوری که اهدا کننده به مدت سه تا پنج روز قبل از اهدای سلول‌های بنیادی داروی فاکتور محرک را به صورت سرپایی دریافت می‌کند که باعث افزایش تعداد سلول‌های بنیادی در جریان خون محیطی می‌شود.
پس از به حد نصاب رسیدن تعداد سلول‌های بنیادی در خون محیطی اهداکننده، سلول‌های هسته‌دار با استفاده از دستگاه مخصوص از ورید بازوی اهدا کننده جدا شده و پس از جداسازی سلول‌های بنیادی هسته‌دار، سایر اجزای خون و پلاسما از طریق وریدی بازوی دیگر اهدا کننده به وی بازگردانده می‌شود. مرحله نهایی اهدای سلول‌های بنیادی بهبودی و بازگشت به وضعیت قبل است. احتمال دارد اهداکنندگان چند روز قبل از جمع‌آوری سلول‌های بنیادی کمی سردرد، درد استخوان و دردهای عضلانی تجربه کنند که این موارد به دلیل عوارض دارو بوده و در مدت کوتاهی بعد از اهدای سلول‌های بنیادی، از بین می‌روند. نهایتاً اهدا کننده در عرض چند روز به زندگی عادی خود باز می‌گردد.
در عین حال بنابر اعلام شبکه ملی اهداکنندگان سلول‌های بنیادی ایران، باید توجه کرد که ۱۶ مرکز پذیره‌نویسی سلول‌های بنیادی خونساز در کشور وجود دارد که آدرس و شماره تلفن آن‌ها در ادامه می‌آید:
- تهران، ولنجک، خیابان یمن، بیمارستان طالقانی، پارکینگ اساتید، آزمایشگاه پیوند. ۰۲۱.۲۳۰۳۱۴۶۵
- تهران، دارآباد، جاده لشگرک، بلوار اوشان، بلوار وثوق، بلوار محک، بیمارستان فوق‌تخصصی کودکان، طبقه ششم، بخش اداری. ۰۲۱.۲۳۵۰۱۰۰۰ داخلی ۱۱۳۲
- تهران، انتهای بلوار کشاور، خیابان دکتر قریب، بیمارستان مرکز طبی کودکان، مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی، ساختمان شماره سه، طبقه چهارم.
- تهران، خیابان کارگر شمالی، بیمارستان شریعتی، ضلع جنوبی بیمارستان، مرکز تحقیقات هماتولوژی انکولوژی و پیوند سلول‌های بنیادی، بانک سلول‌های بنیادی، طبقه همکف. ۰۲۱.۸۸۳۵۳۰۲۸
- تهران و مراکز استان‌های سراسر کشور، بزرگراه همت، جنب برج میلاد، سازمان انتقال خون ایران، بلوک C، طبقه همکف، مرکز پذیره‌نویسی اهدای سلول‌های بنیادی (سپاس) و پایگاه‌های انتقال خون مراکز استان‌های سراسر کشور. ۰۲۱.۸۸۶۲۹۴۱۸
- اصفهان، خیابان خیام، کوی نهر فرشادی، بیمارستان سیدالشهدا، ساختمان اداری، طبقه دوم. ۰۳۱.۳۲۳۵۰۲۱۱ داخلی ۲۰۸۴
- اهواز، بیمارستان شفا، بلوار اصلی گلستان، جنب بیمارستان گلستان، ساختمان اورژانس شفا، طبقه همکف. ۰۶۱.۳۳۷۴۳۲۸۱ الی ۳، داخلی ۲۶۲
- تبری، خیابان دانشگاه، خیابان گلدشت، بیمارستان امام رضا (ع)، مرکز خون و انکولوژی شهید قاضی، طبقه همکف، روبروی آزمایشگاه. ۰۴۱.۳۳۳۴۳۸۸۸
- ساری، بیمارستان امام خمینی(ره)، مرکز جامع سرطان، مرکز تحقیقات ایمونوژنتیک، آزمایشگاه اچ‌ال‌ای تایپینگ. ۰۱۱.۳۳۳۷۴۹۷۷
- شیراز، میدان نمازی، مرکز تخصصی و فوق‌تخصصی شهید مطهری، شماره سه، طبقه زیرزمین، بخش فیتوژنتیک. ۰۷۱.۳۶۱۲۱۰۸۴
- کرمان، بزرگراه امام خمینی(ره)، بیمارستان افضلی‌پور، طبقه دوم، جنب آزمایشگاه تشخیصی بیمارستان. ۰۳۴.۳۳۲۲۲۲۵۰ الی ۶۰
- کرمانشاه، سرخه لیژه، بلوار پرستار، بیمارستان امام رضا (ع)، طبقه همکف، بخش پیوند سلول‌های بنیادی. ۰۸۳.۳۴۲۷۲۷۶۶
- مشهد، خیابان امام خمینی(ره)، امام خمینی ۲۵، خیابان گلستان، مقابل سالن همایشات صدا و سیما، بیمارستان منتصریه، طبقه دوم، مرکز پذیره‌نویسی، سلول‌های بنیادی. ۰۵۱.۳۲۲۹۱۹۷۶
- تهران، مرکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان خون بند ناف رویان تهران، بزرگراه رسالت، خیابات بنی‌هاشم، بعد از میدان بنی‌هاشم، نبش حافظ شرقی، پلاک ۲۴.
- تهران و مراکز استان‌های سراسر کشور، مرکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان خون بندناف سازمان انتقال خون ایران. تهران بزرگراه همت، جنب برج میلاد، سازمان انتقال خون ایران، بلوک C، طبقه همکف، واحد بخش بانک خون بند ناف. ۰۲۱.۸۸۶۰۱۵۷۵
- تهران، مرکز پذیره‌نویسی اهداکنندگان خون بند ناف، مرکز تحقیقات هماتولوژی انکولوژی و پیوند سلول‌های بنیادی بیمارستان شریعتی، ساختمان اورژانس، طبقه دوم. ۰۲۱.۸۴۹۰۲۶۵۹
