پنهانکاری خبری؛ خطر از دست رفتن مرجعیت رسانه‌ای

دکتر مریم سلیمی، پژوهشگر ارتباطی و مدرس سواد رسانه‌ای، خبری و بصری در ادامه یادداشت خود نوشت: هر شیوه و تاکتیکی از سوی رسانه ها به کار گرفته می شود، انتظار مخاطبان/کاربران، دستیابی به حقیقت است، ولی در عمل و ناشی از عوامل مذکور، نتیجه همواره چنان نیست که باید باشد.

توسعه اینترنت و شکل گیری رسانه هایی چون رسانه های اجتماعی و...، گرچه موجبات سهولت دسترسی سریع و آسان به اخبار و اطلاعات را فراهم کرده اند؛ با این حال، پنهانکاری رسانه ای (متأثر از عوامل مذکور)، گاه سبب عدم بیان کامل حقیقت شده و حتی بعضاً منجر به هدایت مخاطبان/کاربران به دامان اخبار جعلی و گمراه کننده شده اند.

پنهانکاری در خبر، سطوح مختلفی دارد. این پنهانکاری ممکن است با انکار حقیقت از اساس همراه باشد یا بیان ابعادی از حقیقت آنطور که خود می خواهند و یا با تکنیکهایی همچون حذف، کلی بافی، زمانبندی، قطره چکانی، پاره حقیقت گویی و... عرضه شوند.

به هر تقدیر، انتظار مردم این است که حقیقت را از رسانه های رسمی داخلی دریافت کنند و پنهانکاری رسانه ای و عدم دریافت این حقیقت به شکل واقعی آن، می تواند مردم را نسبت به رسانه ها، بی اعتماد کند که قطعاً از بین رفتن این سرمایه به راحتی قابل جبران نیست. از سوی دیگر، پنهانکاری رسانه ای می تواند به جریان آزاد اطلاعات و اخبار صدمه زده و زمینه ساز ظهور و بروز شایعه و اخبار، تصاویر و ویدئوهای جعلی شود که گاه خود هزینه های گرانتری دارند. در شرایط عدم تشخیص اخبار واقعی از جعلی، پراکنده شدن حس ناامیدی در جامعه، سردرگمی افکار عمومی و عدم امکان اخذ تصمیمات صحیح (در هر حوزه و سطحی) در فضای ابهام، از دیگر خطرات این مسأله می تواند باشد.

با همه ملاحظات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و...، انتظار می رود مردم واقعیت را از رسانه های رسمی و مرجع داخلی بشنوند تا رسانه های غیررسمی یا منتشرکننده اخبار جعلی و... .

باید به یاد داشت، شرایط تکنولوژیکی عصر حاضر و انتظار در خصوص دسترسی به اخبار و اطلاعات واقعی و جریان آزاد اطلاعات ایجاب می کند تا از پنهانکاری رسانه ای پرهیز شود چراکه با بروز بی اعتمادی به خصوص نسبت به رسانه های مرجع، در عمل، موجبات از دست رفتن مرجعیت رسانه ای رسانه های داخلی و عواقب ناشی از آن (نقش آفرینی رسانه های غیررسمی و...) فراهم شود.

 چند نکته و پیشنهاد

ضمن توجه دهی اضلاع موثر بر جریان خبر و رسانه ها به وظایف و رسالتهایشان (در حوزه خبررسانی صحیح، اطلاع رسانی دقیق، آگاهی بخشی، مسئولیت‌های اجتماعی و اخلاقی آنها) ، بر ضرورت ارتقای سوادهای خبری، اطلاعاتی، بصری و داده ای فعالان حوزه رسانه تاکید می شود. بهره گیری از ژانرها و انواعی از روزنامه نگاری همچون روزنامه‌نگاری تحقیقی و دیتاژورنالیسم و نیز تحلیل کلان داده ها از دیگر این پیشنهادها به فعالان حوزه رسانه است.

همچنین در این میان، افزایش سوادرسانه ای، خبری و بصری مخاطبان و کاربران نیز ضروری می نماید تا با هوشمندی بیشتری در جریان اخبار و اطلاعات قرار گیرند. و نیز، بر لزوم هوشیاری آنها در انتخاب رسانه خود و نیز در مواجهه با اخبار، تصاویر و ویدئوهای جعلی به ویژه در جریان وقوع رویدادها و حوادث تاکید می شود.

در جریان انتشار اخبار از سوی رسانه ها و پیگیری آنها از سوی مخاطبان/کاربران، به ویژه در خصوص اخبار ناگوار، باید مراقب کودکان بود و ملاحظات سنی آنها را مدنظر قرار داد.

در چنین شرایط و فضاهایی که بعضا سلبریتی های حوزه مختلف قدم در عرصه اظهارنظر، نشر و بازنشر اخبار می گذارند (به خصوص در فضای مجازی) ، هوشمندی آنها و نیز ارتقای سوادهای رسانه ای، خبری و بصریشان مورد تاکید است تا مبادا به جریان اخبار جعلی، توسعه داده و به آن دامن زنند و تشخیص و دستیابی به واقعیت را سخت تر نمایند