سلنیوم چه نقشی در ایمنی بدن انسان ها دارد؟

به گزارش «تابناک»؛ سلنیوم همچنین به تولید آنزیمی به نام گلوتاتیون پراکسیداز کمک می کند؛ آنزیمی که نقش مهمی در دفع مواد زائد و مخرب از بدن از فلزت سمی گرفته تا مواد شیمیایی ایفا می کند.

غده تیروئید نیز از سلنیوم برای تولید هورمون T4 استفاده می کند، همچنین سلنیوم در تبدیل هورمون T4 به هورمون T3 نقش مهمی دارد و یکی از دلایلی که امروزه کم کاری تیروئید بویژه در بانوان بسیار شایع شده است کمبود عناصر ید و سلنیوم در برنامه غذایی افراد می باشد.

نقش سلنیم در سلامت انسان و دام

سلنیم یک آنتی اکسیدانت است. آنتی‌اکسیدانت‌ها موادی هستند که سلول‌ها را از آسیب در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. در واکنش‌های بیوشیمیایی معمولی اکسیژن به حالت ناپایدار درآمده، ضمن اکسید کردن مولکول‌ها مجاور، باعث تولید مولکول‌هایی با انرژی زیاد می‌شود.

اگر تعداد آنها زیاد شود به بدن حمله کرده و باعث تخریب می‌شود. رادیکال‌های آزاد و تنش‌های اکسیداتیو عامل سرطان‌ها و بیماری‌های قلبی هستند. فرم فعال بیولوژیکی سلنیم، سلنوپروتئین‌ها گلوتاتیون پراکسیداز است. گلوتاتیون پراکسیداز آنزیمی است که در تجزیه هیدروپراکسیدهای آلی و آب اکسیژنه دخالت می‌نماید. آرتروز مشکل دیگری است که بااستفاده‌از مکمل‌های سلنیم بهبود می‌یابد.

 تخریب التهابی در مفاصل به دلیل وجود رادیکال‌های آزاد اتفاق می‌افتد. سلنیم می‌تواند دردها و آثار التهابی آرتروز را کاهش دهد. اثر مهم سلنیم در سیستم ایمنی، به دلیل افزایش رشد لنفوسیت‌های نوعB و تولید آنتی‌بادی است. این اثر در کنترل بیماری ایدز بسیار مهم است. سلنیم باعث کاهش نسخه‌برداری ویروس HIV می‌شود. سلنیم متابولیسم هورمون تیروئید افزایش می‌دهد و در درمان ناباروری، ناراحتی‌های پوستی، اضطراب، آسم، حفظ جوانی، انعطاف بافت‌ها، گر گرفتگی دوران یائسگی، کمک به فائق آمدن بر سرطان و پیشگیری و معالجه شوره سر اثر مهمی دارد. قابل ذکراست که ویتامین E,C و Se کار یکدیگر را تقویت می‌کنند.

مقدار نیاز بدن به سلنیوم

علائم و عوارض جانبی کمبود سلنیوم

ضعف عضلانی یا دردهای عضلانی، بی رنگی موها یا پوست و سفید شدن ناخن‌ها از علائم کمبود سلنیوم محسوب می‌شوند. در کشورهای پیشرفته کمبود این ماده‌ی معدنی به ندرت پیش می‌آید. اما با این حال کمبود این ماده‌ی معدنی می‌تواند در بین افرادی که به مدت طولانی تغذیه‌ی وریدی داشته‌اند بروز پیدا کند.

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کمبود سلنیوم می‌تواند باعث بروز پرکاری تیروئید و همچنین ضعف سیستم ایمنی بدن شود. به عقیده‌ی محققان، کمبود این ماده‌ی معدنی به طور مستقیم نمی‌تواند باعث بروز بیماری شود اما با این حال باعث می‌شود بدن زودتر در دام بیماری‌هایی بیفتد که بر اثر مشکلات تغذیه ای و عفونی به وجود می‌آید. اختلالات و مشکلات جدی مربوط به روده‌ها می‌تواند باعث شود که بدن در جذب این ماده‌ی معدنی دچار مشکل شود.

منابع غذایی سلنیوم

هر ماده‌ی غذایی که پایه‌ی گیاهی دارد مانند سبزیجات منبع این ماده‌ی معدنی محسوب می‌شود. میزان سلنیوم موجود در سبزیجات بستگی به میزان سلنیوم موجود در خاکی دارد که این گیاهان در آن کشت شده‌اند. توجه داشته باشید ماهی، غذاهای دریایی، گوشت قرمز، دانه های کامل، تخم مرغ، مرغ، جگر، گردو به خصوص گردوی برزیلی و سیر نیز از منابع خوب این ماده‌ی معدنی محسوب می‌شوند.

 گوشت حیواناتی که از دانه‌های کامل یا از گیاهان کشت شده در خاک سرشار از سلنیوم تغذیه می‌کنند حاوی میزان بیشتری از این ماده‌ی معدنی می‌باشد. از این گذشته مخمر آب جو، جوانه‌ی گندم و نان‌های غنی شده با سلنیوم نیز برای تأمین این ماده‌ی معدنی مفیدند.

پیشتر دنیا فیروزی کارشناس ارشد تغذیه در دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز  در این باره به باشگاه خبرنگاران جوان در رابطه با سلنیوم گفت: سلنیوم یک ماده معدنی ضروری با خاصیت آنتی اکسیدانی است که در غذاهای دریایی، جگر، گوشت، ماکیان و تخم مرغ یافت می شود.

دنیا فیروزی ادامه داد: سلنیوم در عملکرد بسیاری از آنزیم ها که برای سلامتی انسان ضروری هستند، نقش دارد؛ وضعیت سلنیوم بالا با مرگ و میر پایین تر در ارتباط است و سطح آن در فرآیند پیری کاهش پیدا می کند.  

وی مقدار دریافت سلنیوم در نقاط مختلف جهان را بسیار متفاوت برشمرد و افزود: محدوده این ماده در بدن از کمبود تا مسمومیت است که باعث ریزش مو و ناخن، بروز مسائل سیستم عصبی و پوست، دندان های ناسالم و فلج می شود.  

فیروزی با اشاره به مطالعات انسانی که بیانگر ارتباط بین خطر ابتلا به بیماری آلزایمر و زوال عقل و وضعیت سلنیوم است اضافه کرد: سلنیوم برای مغز ضروری است؛ در زمان کمبود سلنیوم، سلنیوم مغز نسبت به سایر ارگان های بدن بیشتر حفظ می شود، یعنی دیرتر تخلیه می شود؛ از سوی دیگر کمبود سلنیوم باعث آسیب های غیر قابل برگشت به مغز می شود، شیوع بیماری پارکینسون با کاهش سلنیوم افزایش می یابد.

  این کارشناس تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شیراز این ماده معدنی را یک محافظ قوی برای برخی از انواع سرطان معرفی کرد و گفت: مشاهده شده است که سلنیوم باعث کاهش رشد تومور نیز می شود، به طور کلی، به نظر می رسد که سطح سلنیوم پایین، به ویژه برای مردان، با خطر ابتلا به سرطان در ارتباط است.
فیروزی یادآور شد: اثرات مفید سلنیوم بر روی سیستم قلبی عروقی ناشی از نقش آن در پیشگیری از آسیب اکسیداتیو لیپیدها، ممانعت از تجمع پلاکتی و کاهش التهاب است، دریافت سلنیوم حدود 60 میلی گرم در روز برای مردان و 53 میلی گرم در روز برای زنان است.

گفتنی است، وجود بیش از اندازه‌ی سلنیوم در خون می‌تواند باعث ابتلا به یک بیماری به نام سلنوز شود. این بیماری می‌تواند باعث بروز ریزش مو، آسیب روی ناخن‌ها، حالت تهوع، زودرنجی، خستگی، آسیب‌های سطحی به سلول‌های عصبی می‌شود.