به دنبال شیوع ویروس کرونا و ضرورت بی چون و چرایی که در مقابل مدیران حوزه آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور قرار گرفت، مدارس و دانشگاه ها حدود یک ماه زودتر از تعطیلات پایان سال و تعطیلات نوروزی به تعطیلی کشیده شدند و در این راستا تلاش برای ادامه برنامه های درسی و آموزشی و لطمه ندیدن تقویم آموزشی مدارس و دانشگاه ها، باعث شد تا آموزش آنلاین و برگزاری کلاس های مجازی به راهکار جایگزین تعطیلی زودهنگام و ادامه دار واحدهای آموزشی تبدیل شود.
با توجه به روند شیوع این بیماری که به نظر می رسد حداقل تا آینده کوتاه مدت نیز وضعیت احتیاطی قابل توجهی برای جلوگیری از شکل گیری موج جدید همه گیری این بیماری در جامعه لازم اسا مدیریت شود، با این پرسش روبرو می شویم که آیا همچنان دل بستن به آموزش مجازی دانشگاه ها می تواند گزینه مناسبی باشد یا باید به فکر افزودن سه تا چهار هفته به تقویم آموزشی پس از تقلیل بحران اکتفا کرد و یا راهکار عملگرایانه تری باید در این موقعیت جستجو نمود؟ تصور کنید برای نمونه در خوابگاه شهید مفتح دانشگاه شیراز 2000 دانشجو با دو آسانسور باید در این مرکز تردد کنند. خوابگاه ها بطور میانگین در هر اتاق پذیرای 6 دانشجوست. اکنون بیش از 1000 واحد خوابگاهی در سراسر کشور در حال خدمات رسانی هستند و حدود 180 هزار دانشجو در این خوابگاه ها سکونت دارند.
بر اساس همین آمار سرانگشتی می توان دریافت که دانشجویانی که برای ازسرگیری کلاس ها از هر گوشه کشور در این خوابگاه ها جمع می شوند حتما سوغات ویروس کرونا را برای هم اتاقی‌ها و همسایگان خود خواهند داشت و سپس این دانشجویان سر کلاس هایی خواهند نشست که سایر دانشجویان و استادان نیز در آن حاضر خواهند شد و این یعنی جمعیتی که تقریبا حدود 4 میلیون نفر هستند در معرض ریسک جدی ابتلا به این بیماری قرار خواهند گرفت و در گام بعدی تک تک این دانشجویان، استادان دانشگاه ها و کادر اداری واحدهای دانشگاهی که در تماس با یکدیگر هستند این بیماری را به خانه های خود و سایر اعضای خانواده خود منتقل خواهند کرد و این یعنی به پیشواز یک فاجعه بزرگ ملی خواهیم رفت.
چاره چیست؟ چه خوشمان بیاید یا خیر، نتایج برنامه های آموزش مجازی در هفته های پایانی سال گذشته نتوانست چنگی به دل بزند. ضعف زیرساخت های مخابراتی برای ارایه بی کم و کاست آموزش آنلاین، گران بودن دسترسی به ابزارها و اینترنت مورد نیاز برای شرکت در برنامه های آموزش مجازی، نبود انسجام در ارایه محتواهای آموزشی، نقص جدی کیفیت آموزش مجازی بر اساس ماهیت و تکنیک آموزش برخی رشته های دانشگاهی، فقدان نیروی انسانی متخصص برای پشتیبانی برنامه های آموزش مجازی و غیره از مهمترین عواملی هستند که گویا اکتفا به آموزش مجازی نمی تواند پاسخگوی انتظارات باشد.
یک دانشجوی مقطع کارشناسی برای شرکت منظم در جلسات کلاس مجازی با این فرض که دارای یک دستگاه کامپیوتر یا گوشی تلفن هوشمند با امکان دسترسی به برنامه های مجازی باشد که البته خود این فرض، چندان با واقعیت در مورد تعدادی از دانشجویان کشور سازگار نیست، ایجاب می کند هر دانشجو ماهیانه حدود 400 هزار تومان برای صرفاً شرکت در کلاس های خود بپردازد. تازه این مشروط به کیفیت مناسب زیرساخت های فنی لازم برای ارایه خدمات آموزش آنلاین است. شاید اگر ملاک تصمیم گیری مدیران آموزشی کشور بر اساس شرایط موجود در تهران و شهرهای بزرگ کشور نباشد در این صورت بتوان قضاوت منصفانه تری را در مورد یک راهکار فراگیر داشت.
با همه آنچه گفته شد به نظر می رسد عملی ترین راهکار در شرایط فعلی این است که استادان دانشگاه ها تا پایان فروردین اقدام به تهیه مجموعه ای از منابع مدون و مکتوب قابل دسترس برای هر کلاس خود نموده و این بسته مکتوب را در اختیار دانشجویان خود قرار دهند تا دانشجویان بصورت غیرحضوری از طریق مطالعه منابع و متونی که هر استاد برای کلاس خود در اختیار آنها قرار می دهد، ادامه برنامه های آموزشی در ترم تحصیلی جاری را دنبال کنند و دیگر ضرورتی به حضور دانشجویان در کلاس ها و تجمعات دانشجویی در خوابگاه ها و محیط های دانشگاهی نباشد. آزمون های پایان ترم هم توصیه می شود در نیمه شهریور آینده و متصل به تاریخ شروع نیمسال جدید تحصیلی برگزار گردد.
این شیوه دارای مزایایی است از جمله اینکه اولاً کیفیت آموزش کمتر صدمه می خورد، ثانیاً هزینه کمتری به دانشجویان تحمیل خواهد شد، ثالثاً می توان با یک یا دو جلسه آنلاین نسبت به رفع اشکال اقدام نمود و امکان ارتباط دوسویه بین استاد و دانشجویان تا حدی فراهم گردد و رابعاً امکان دسترسی همگانی دانشجویان به مطالب آموزشی وجود دارد. به این ترتیب، یک دوره زمانی شش ماهه در اختیار دولت خواهد بود که به نحو مناسبی شیوع بیماری را در بخش آموزش عالی مدیرت نماید و در عین حال، از طریق آموزش مکاتبه ای، روند ادامه تحصیل دانشجویان نیز با وقفه مواجه نشود.
*عضو هیات علمی دانشگاه تهران
