به گزارش «تابناک» به نقل از روزنامه خراسان، حوادث آتش‌سوزی، هر سال به علت‌های مختلف به خصوص در فصل گرم سال رخ می‌دهد اما گستردگی آتش‌سوزی اخیر در جنگل‌های زاگرس و بازتاب آن در شبکه‌های اجتماعی با واکنش‌های بسیاری همراه بوده است.
البته تعدد و توالی آتش‌سوزی‌ها در چند روز اخیر به خصوص در بوستان‌های شهری گمانه‌زنی‌هایی را درباره غیرطبیعی بودن و خرابکارانه بودن بعضی از این وقایع قوت بخشیده است. برای این که مطمئن شویم آتش سوزی های اخیر عمدی است یا غیر عمد نگاهی انداخته ایم به آمارهای آتش سوزی های چند سال اخیر که با مطالعه آن می توان به نتایج جالبی دست پیدا کرد.
دلایل وقوع آتش سوزی‌ها
به گفته کارشناسان و فعالان محیط زیست، اصولا ۹۰ درصد آتش‌سوزی‌ها به خاطر عوامل انسانی رخ می دهند و فقط ۱۰ درصد آن‌ها منشأ طبیعی مانند وقوع رعد و برق دارند. از آن ۹۰ درصدی که با عوامل انسانی رخ می‌دهند، ۱۸ درصد به صورت عمدی اتفاق می‌افتند که انگیزه‌هایی نظیر تولید زغال، تلاش برای تغییر کاربری‌ها یا فراری دادن حیوانات و شکارها باعث می‌شود، عده‌ای دست به این کار بزنند. در خصوص درصد موارد غیرعمدی هم اساسا پای سهل‌انگاری شهروندانی در میان است که برای تفریح در مراتع و جنگل ها حاضر می شوند. شیشه‌هایی که در طبیعت رها می شود، در فصل گرما بر اثر شدت نور خورشید به عاملی برای آتش گرفتن جنگل ها تبدیل خواهد شد. آتش‌هایی که برای طبخ غذا روشن می‌شود، اگر درست پس از ترک محل خاموش نشود می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به طبیعت وارد کند. همچنین انداختن ته سیگار به‌صورت روشن می‌تواند باعث آتش سوزی شود. ضمنا باید در نظر بگیریم که امسال وضعیت بارش‌ها بسیار خوب بوده و همین مسئله سبب شده است که پوشش گیاهی زیادی روییده شود و حالا با گرم شدن هوا و خشک شدن آن ها مستعد آتش گرفتن هستند.
آتش‌سوزی‌های مشکوک در بوستان‌ها و تاسیسات
از بوستان‌هایی که تا کنون طعمه حریق شده‌اند، می‌توان پارک جنگلی و محدوده سبز دریاچه چیتگر، بوستان ولایت و پارک افرای تهران، پارک چوبی اهواز و فضای سبز جامعه‌الزهرای قم را نام برد. همچنین مجتمع پتروشیمی بندر امام، نیروگاه حرارتی تبریز، مجتمع تجاری زیتون تهران، کارخانه کاغذ بینالود، گروه قطعات فولاد ایران اتوبان تهران-کرج، انبارهای شرکت فولاد خوزستان، واگن‌های قطار مسافربری اسلامشهر و پالایشگاه تهران هم از دیگر مکان‌هایی هستند که ظرف دو هفته اخیر آتش گرفته‌اند. البته سخنگوی سازمان آتش نشانی شهر تهران در این باره گفته: «برخلاف برخی از افراد که مدعی شده اند آتش سوزی‌های اخیر در تهران عمدی است، برای کارشناسان سازمان آتش نشانی تا این لحظه عمدی بودن آتش سوزی‌ها ثابت نشده است». برخلاف او اسماعیل کهرم، کارشناس نام‌آشنای محیط زیست می‌گوید: «احتمال این که آتش سوزی‌ها در بوستان‌های تهران غیرعمد باشد، زیر صفر درصد است و به نظر من صددرصد این آتش سوزی‌ها تعمدی است. در بوستان‌های مختلف در زمان آتش سوزی شاهدانی وجود دارند که افراد را حین ارتکاب جرم دیده اند و حتی در برخی از موارد بوی نفت حس شده است و همه این ها نشان دهنده تعمدی بودن آتش سوزی‌ها در بوستان‌هاست که می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. غیرممکن است که این آتش سوزی ها طبیعی باشد». آتش زدن عمدی پارک‌ها می‌تواند با هر هدفی از ایجاد تشویش تا ایجاد ناامنی و آشوب صورت گیرد، باید در این شرایط مدیریت بوستان‌ها و مناطق آمادگی لازم و تجهیزات کافی داشته باشند تا حریق را به سرعت اطفا کنند.
آماری از آتش‌سوزی های سال‌های اخیر
امسال نسبت به سال‌های گذشته آتش سوزی‌ها کمی زودتر شروع شده و می‌توان دلیل آن را بارندگی‌های خوب امسال دانست که باعث رشد پوشش گیاهی شده است و با گرم شدن هوا خشک شده اند و نیاز به جرقه‌ای برای آتش سوزی دارند. با این حال به گفته فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، بیشترین فراوانی آتش سوزی امسال مربوط به مراتع و محیط‌های جنگلی واقع در استان‌های بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد بوده که این روزها در برخی از این مناطق دمای بالای ۴۰ درجه را هم تجربه کرده اند. از آتش سوزی‌های امسال که بگذریم نگاهی به آمار آتش سوزی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که این روند در کشور ما هر سال در حال رخ دادن است. بر اساس آمار مرکز آمار و سازمان جنگل‌ها و مراتع ایران، در هفت سال اخیر حدود ۱۱ هزار فقره آتش سوزی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی ایران به ثبت رسیده که در نتیجه بیش از ۱۲۵ هزار هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است. سال ۹۲ تنها در یک فقره آتش سوزی در پارک ملی گلستان، ۲۰۰۰ هکتار جنگل و مرتع مشجر نابود شد، سال ۹۳ هم بیش از ۱۴۰۰ هکتار از جنگل‌های این پارک ملی در آتش سوخت. در همین یکی دو سال گذشته هم آتش سوزی‌های کمی نداشته ایم. سال ۹۷، سه هزار و ۹۷۶ هکتار مرتع و جنگل در آتش سوخت و سال گذشته هم ۱۲۹۷ فقره آتش سوزی مهم رخ داد که سه هزار و ۹۰۵ هکتار مرتع و جنگل را به خاکستر تبدیل کرد.
لزوم تقویت زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی مردم
با توجه به آن چه پیش از این نوشتیم، مشخص است که این آتش سوزی‌ها معمولا عمدی نبوده و سال هاست که به دلایلی از جمله گرم شدن زمین در حال رخ دادن است که نیاز به آماده سازی و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب از جمله پایگاه‌های آتش نشانی هوایی برای مقابله با این حوادث را نشان می‌دهد. در غیر این صورت هر سال باید شاهد خاکستر شدن میلیارد‌ها دلار ثروت ملی در جنگل‌ها باشیم که افزون بر آن لطمه‌های بزرگ تری برای طولانی مدت به کشور وارد خواهد کرد. علاوه بر این، تقویت سازمان‌های مردم نهاد و تهیه نقشه‌های مناطق مستعد توسط این سازمان‌ها و تدوین راه حل عملی برای مقابله با آتش‌سوزی در منطقه خود از جمله این موارد است. نیاز است که این سازمان‌ها شروع به آموزش و آگاهی‌دادن به گردشگران و به‌ویژه روستاییان و عشایر منطقه خود کنند و کشاورزان و دامداران را از تبعات آتش‌زدن زمین‌های خود و چرای دام بدون ضابطه در منطقه آگاه کنند و در مقابل آن راه‌حل‌های نوین و جایگزین علمی ارائه دهند. این سازمان‌های مردم نهاد همچنین می‌توانند برای مناطق مستعد آتش‌سوزی قوانین جدید و سختگیرانه‌ای تدوین کنند و در آموزش و اجرای این قوانین کوشا باشند. از دیگر اقداماتی که می‌توان برای مقابله با وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع مدنظر قرار داد، به رسمیت شناختن گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در برنامه‌ریزی‌های مدیریتی و کلان کشور است، در این صورت نیاز است که هر چه سریع‌تر اقدامات سازگاری و تاب‌آوری برای تغییر اقلیم برنامه‌ریزی شود.
