کلیات

نوروز یکی از کهن‌ترین جشن‌های به جا مانده از دوران باستان است که آداب و رسوم زیادی دارد. از مشهورترین مراسم نوروزی ایرانیان، گستردن سفره هفت سین است. امروزه نیز مردم ایران سفره هفت سین را چـند ســاعــت مانــده به زمان تـــحویل ســـــال نو آمـــاده می‌کنند و مواد خوراکی که ابتدای آن‌ها با سین آغاز می‌شود از قبیل:  سنجد، سبزه، سمنو، سکه،  سیب،  سماق و سیر را بر سر سفره می‌گذارند.
پس از ظهور اسلام در ایران زمین، سفره هفت سین ایرانی‌ها به قرآن مجید مزین شده است. هرکدام از اجزای هفت سین، نشانه مفاهیمی، چون رویش، زایش و باروری، فراوانی و برکت و ... است. 

سفره‌ی هفت سین از گذشته تا به امروز

ایرانیان با فراهم کردن هفت سین به شماره هفت امشاسپند یا دوازده شماره مقدس برج‌ها، برای روز نخست بهار وسایلی مانند آب و سبزه نماد (روشنایی و افزونی) آتشدان نماد (پایداری نوروگرما)، شیر نماد (نوزایی و رستاخیز و تولد دوباره)،  تخم مرغ نماد (نژاد و نطفه)، آیینه نماد (شفافیت و صفا)،  سنجد نماد (دلدادگی و زایش و باروری)،  سیب نماد (رازوارگی عشق) انار نماد (تقدس) سکه تازه ضرب نماد (برکت و دارندگی) ماهی نماد (ماه سپری شده اسفند) نارنج نماد (گوی زمین) گل بید مشک گل ویژه‌ی اسفند نماد (امشاسپند سپندارمز) در سفره خود می‌گذاشتند.
گلاب، نان پخته شده از هفت حبوب،  خرما،  پنیر، شکر، شاخه‌هایی از درخت مقدس انار، بید، زیتون،  انجیر در دسته‌های سه، هفت یا دوازده تایی) و کتاب مقدس از وسایل دیگر مورد استفاده درسفره هفت سین بود.
برخی از منابع آورده اند ایرانیان قبل از اسلام سفره «هفت چین» داشته اند و هخامنشیان در نوروز در هفت ظرف چینی غذا می‌گذاشتند که به آن هفت چین یا هفت چیدنی می‌گفتند.
در برخی از منابع تاریخی آورده شده ایرانیان در قدیم سفره هفت شین داشته اند که به تدریج تغییر نام داده است. اجزای تشکیل دهنده سفره هفت شین شمع، شراب، شیرینی، شهد (عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شاخه نبات، بودند.
در زمان ساسانیان هفت شین رسم متداول مردم ایران شد و شمشاد در کنار بقیه شین‌های نوروزی، به نشانه سبزی و جاودانگی بر سر سفره قرار گرفت.
در برخی از روستا‌ها رسم هفت سینی برپا بوده است آن‌ها درون هفت سینی خوراکی‌های مختلف می‌گذارند. هفت سینی، بعد‌ها با حذف (یای) به صورت هفت سین درآمده است.



دلیل تغییر هفت شین به هفت سین

در دوران ساسانیان و پیش از اسلام ایرانیان سفره‌ای به نام «هفت شین» می‌گستراندند که شامل شمع، شراب، شهد، شمشاد، شربت، شقایق بوده است. پس از آمدن اسلام به ایران و حرام اعلام شدن «شراب» آنها، خواهر و همزاد شراب را که سرکه‌ می‌شد، بر سر سفره قرار می‌دادند و اینگونه شین به سین تغییر پیدا کرد.

علت عدد «هفت» سین‌های نوروزی

در زبان باستانی عدد هفت به نام "امرداد" است که معنای زندگی و جاودانگی را می‌دهد بنابراین ایرانیان باستان هفت واژه را به نشانه آن گزینه کرده و بر خوان نوروزی می‌چینند.
هفت برای ایرانیان باستان مقدس بوده و برای مفاهیم مثبت، خوش یمنی و فال نیک استفاده از عدد هفت استفاده می‌کردند مثلا هفت رنگ رنگین کمان، هفت خان رستم در شاهنامه، هفت آسمان، هفت اقلیم، هفت روز هفته، هفت فرشته، هفت شهر عشق در عرفان، هفت پیکر و ....
عدد هفت در قرآن کریم و نزد مسلمانان نیز اهمیت دارد و از عدد هفت در برخی از آیه‌ها و سوره‌های قرآن نام برده شده است. برای مثال حج هفت مرحله دارد و نخستین قاریان نیز هفت نفر بوده اند.

اجزای هفت سین امروزه

قرن هاست که در سفره عید هر ایرانی، هفت گونه خوردنی و سبزه که حرف نخست آن «سین» است، مثل (سیر، سرکه، سماق، سنجد،  سمنو و سبزه و سیب) چیده می‌شود و ایرانیان پس از روی آوردن به اسلام بر سر سفره‌های خود قرآن را می‌گذارند و سال نو را با آیات قرآنی آغاز می‌کنند. چنانچه مسلمانان قرآن، زرتشتیان اوستا و کلیمیان تورات را بر بالای سفره هایشان جای می‌دهند.
ماهی،  تخم مرغ رنگ شده، آیینه نیز از اجزای دیگر سفره هفت سین هستند.
گذاردن سنبل، سکه و سماور، هیچ حقیقت هفت سینی ندارند. همچنین ماهی قرمز سمبل عید کشور چین و چینی هاست. در عید چینی‌ها ماهی قرمز را رها می‌کنند تا زندگی جریان یابد، اما ما ماهی قرمز را انقدر در تنگ نگه می‌داریم تا بمیرد.
در هفت سین پارسی انار وجود داشته که نشانه باروری و عشق بوده است. همچنین آن‌ها سیب سرخ را درون ظرف آب پاک و زلال می‌گذاشتند تا عشق و باروری همچنان پاینده بماند پس بهتر است آیین خود را حفظ کنیم.

امروزه سفره هفت سین را روی زمین یا روی میز پهن می‌کنند و افراد خانواده دور سفره هفت سین جمع می‌شوند و برای داشتن سالی پر از شادی و خیرو برکت دعا میکنند. برخی مردم همان روز عید، اما برخی دیگر سفره هفت سین را سیزده روز نوروز نگه می‌دارند و در روز سیزده نوروز، سبزه‌ی سفره هفت سین را به آب می‌اندازند.

اجزای سین‌های سفره هفت

در ادامه به اجزای مختلف سفره هفت سین اشاره می شود»

قرآن کریم
اولین چیزی که ایرانیان هنگام چیدن سفره هفت سین بر سفره قرار می‌دهند، قرآن کریم است. با آمدن اسلام به ایران و روی آوردن ایرانیان و مسلمان شدنشان آن‌ها بر سفره هفت سین خود قرآن را قرار می‌دهند تا سال نو را با توکل و توسل به خداوند متعال آغاز کنند.

سبزه
سبزه یکی از اجزای سفره هفت سین است که با رنگ و طراوت خود دل‌ها را شادمان می‌سازد. ایرانیان قبل از سال نو و در روز‌های پایانی سال گندم و یا عدس‌ می‌کارند و برخی نیز سبزه را از بیرون به صورت آماده تهیه می‌کنند.
در ایران باستان ۲۵ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان ۱۲ ستون از خشت خام برپا می‌ساختند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند. اگر سبزه‌ها خوب می‌رویید سال پر برکتی در پیش داشتند. سبزه نماد شادابی و سرسبزی و نشانگر زندگی بشر و پیوند او با طبیعت است.

سیب
سیب، نمادی از تندرستی و زیبایی است که ایرانیان آن را برای حفظ سلامتی اعضای خانه بر سر سفره قرار می‌دهند.

سمنو
سمنو از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود و نماد زایش و باروری گیاهان و فراوانی خوراک و غذا‌های خوب و پر نیرو است.

سنجد
سنجد یکی دیگر از اجزای اخوان نوروزی است که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر و نماد زایندگی، عشق و دلباختگی است.

سیر
سیر دیگر اجزای سفره هفت سین است که نماد میکروب زدایی و پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن و نیز زدودن چشم زخم است. زرتشتیان به این علت سیر بر سفره هفت سین می‌گذاشتند، زیرا معتقد بودند بوی سیر دیوان را می‌گریزاند. آن‌ها پوست سیر را می‌کنند و سپس آن را بر سفره می‌گذارند.

سرکه
سرکه نیز مانند سیر برای پاکی محیط، زدودن آلودگی و باطل کردن سحر و جادو بر سر سفره قرار می‌گرفت.

سماق
سماق از اجزای سفره هفت سین و نماد عشق مهر و پیوند دل‌ها می‌باشد.

خوان نوروزی اجزای دیگری دارد که عبارتند از::
سکه (نمادی از خیر و برکت و درآمد)
تخم مرغ (نماد زایش و آفرینش و نشانه‌ای از نطفه و نژاد)
«آینه» (نماد روشنایی)
«آب و ماهی» نماد (برکت در زندگی)