کلیات
استان سیستان و بلوچستان با مساحت ۱۸۰، ۷۲۶ کیلومتر مربع، ۵,۲ میلیون نفر جمعیت و تراکم ۲۲ نفر در کیلومتر مربع دومین استان بزرگ ایران است. این استان از شرق با افغانستان و پاکستان هممرز است و منابع آبی مشترکی با آنها دارد.
دشت سیستان (شامل ۵ شهرستان زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز با مجموع جمعیت بیش از ۴۰۰ هزار نفر) دارای وسعتی حدود ۱۵۱۹۷ کیلومتر مربع و ارتفاع متوسط ۴۷۸ متر از سطح دریا است. اقلیم منطقه گرم و خشک بوده و وزش بادهای مداوم، خاصه باد ۱۲۰ روزه که از نیمه اردیبهشت تا نیمههای شهریور ادامه دارد از اختصاصات اقلیمی منطقه است.
منطقه سیستان در شمال استان سیستان و بلوچستان و یکی از خشکترین مناطق ایران در منتهیالیه یک حوضه آبی مشترک با افغانستان واقع شده است. این منطقه شامل سه واحد جغرافیایی فرعی است:
(۱) دشت علیای دلتای درونبوم رود هلمند (هیرمند)، که بخش اعظم آن خشک شده و برای کشاورزی استفاده میشود؛
(۲) تالابها (هامون) که دشت دلتای سفلی را پوشش میدهد
(۳) یک دریاچه زیادهشور (گودزره) در پایینترین بخش حوضه.
تالابهای هامون مجموعه تالابهای فرامرزی در مرز ایران-افغانستان است و شامل سه دریاچه است: هامون هیرمند (کاملاً در ایران)، هامون صابوری در مرز و مشترک بین دو کشور، و هامون پوزک، که تقریباً بهطور کامل داخل خاک افغانستان است. علاوه بر این، این تالابها بخش لاینفک فضای اجتماعی و فرهنگی منحصربهفرد این منطقه هستند.
تالاب هامون
تالاب هامون مشتمل بر دریاچه، برکهها و باتلاقهایی است که سطح آن مرتباً در حال نوسان و تغییر است. وسعت هامون در شرایط حداکثر آبگیری حدود ۵۷۰۰ کیلومتر مربع بوده که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومترمربع آن متعلق به ایران است. دامنه عمقی هامون بین ۱ تا ۷ متر است. در منطقه سیستان، سه هامون به نامهای پوزک، صابری و هیرمند قرار دارد. این هامونها به طور مجزا از منابع آبی جداگانه تغذیه میشوند، ولی در زمان حداکثر آبگیری به هم میپیوندند.
میانگین بارندگی سالانه در حوضه سفلی سیستان حدود ۵/۵۳ میلیمتر است. حیات، من جمله حیات انسان، تنها در صورت جریان ورودیِ آب از بیرون منطقه امکانپذیر است.
علاوه بر این، از مشخصههای اصلی منبع آبی رود هلمند نوسانات آن است. در حال حاضر، و از سال ۲۰۰۰ تا کنون، شرایط زیستمحیطی تالابها شاهد خشکسالی شدیدِ نوزده سالهای بوده که هنوز مشخص نیست به پایان رسیده باشد. رود هلمند بارها مسیر و نهرهای خود را تغییر داده و موجب مهاجرت انسانها برای دسترسی به منابع آب فراوان و مزایای حاصل از این رودخانه شده است. علاوه بر این، هیچ جریان خروجی از انتهای دریاچه وجود ندارد، زیرا آب در اثر تبخیر از بین میرود. خشکسالیها و طغیانهای رود، سکونت انسان و زندگی طبیعی در طول تاریخ به دلیل این شرایط سخت دچار مشکلات متعددی شده است.
تالابهای هامون در منطقهای بسیار خشک واقع شده و کاملاً به منابع آبی رودخانه هیرمند در افغانستان وابسته هستند.
دلایل اصلی بروز چالشهای محیط زیستی در منطقه:
از جمله دلایل اصلی بروز چالش های زیست محیطی در منطقه باید به موارد زیر اشاره کرد:
کاهش بارندگی
سوء مدیریت آب در حوضه سیستان
تغییرات آب و هوایی
عدم پرداخت حقابه رود هیرمند توسط افغانستان
تبعات چالشهای محیط زیستی در منطقه
از جمله تبعات مشکلات زیست محیطی منطقه باید به موارد زیر اشاره کرد:
تهدید زیست بومهای تالابی (گونههای گیاهی و جانوری)
تهدید جدی معیشت ساکنان منطقه به دلیل نوسان آب رودخانه و خشک شدن تالاب و همچنین کاهش بارندگی
کاهش منابع آبی تخصیصیافته به محیط زیست و وقوع تبعات وسیع و ناگوار زیستمحیطی از قبیل شورشدن، طوفان ماسه، شیوع بیماریهای میکروبی، بیابانزایی، نابودی تالابها و از بین رفتن تنوع زیستی منطقه
قرارگیری زابل در فهرست آلودهترین شهرهای جهان از منظر سازمان بهداشت جهانی (WHO)
تأثیرات منفی بر فعالیتهای اقتصادی، اشتغال و دستیابی به معیشت پایدار
رئیس سازمان محیط زیست گفت: باتوجه به بارشهای اخیر تقریبا تالاب هامون حدود ۵۰ درصد مرطوب شده است.
کد خبر: ۱۲۳۶۷۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۲
معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور گفت: برای حل مشکلات زیستمحیطی سیستان اقدامات باید در قالب یک طرح مدیریت جامع اقدام شود و کل حاکمیت پای کار بیاید، بهگونهای که هم موضوعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و روابط منابع طبیعی و محیط زیست دیده شود.
کد خبر: ۱۲۰۲۴۷۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۳
مقامات طالبان طی مراسمی کانالهای "سد بخشآباد" بر روی رودخانه فراه که به تالاب هامون میریزد را تکمیل کردند.
کد خبر: ۱۱۷۵۹۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۳۰
با آغاز فصل گرما و بروز نشانههای جدی کمبود آب در تالاب هامون استان سیستان و بلوچستان و مناطق حاشیهای آن دوباره موضوع پرداخت حقابه ایران از رود هیرمند مورد توجه قرار گرفت. رئیس جمهور ایران در حالی تذکری جدی در این باره خطاب به مقامات افغانستانی مطرح کرده که از آن سو طرف افغانستانی با بیانیهای خارج از عرف، از عمل به تعهدات خود خودداری میکند.
کد خبر: ۱۱۷۵۸۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۲۹
تجمع مردم پنج شهرستان منطقه سیستان شامل زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز واقع در شمال استان سیستان و بلوچستان برای مطالبه حق آبه هیرمند در بستر تالاب بینالمللی خشکیده «هامون» محوطه کوه خواجه برگزار شد. مردم سیستان با تشکیل زنجیره انسانی در اعتراض به عملکرد دستگاه دیپلماسی و کمیساریای آب ایران نسبت به پیگیری حقآبه رودخانه هیرمند از افغانستان اعتراض خود را به نمایش گذاشتند. / تسنیم
کد خبر: ۱۱۷۲۴۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۲/۰۴
درپی اقدام جدید دولت افغانستان و افتتاح سد کمالخان در ولایت نیمروز در نزدیکی مرز ایران و در مسیر رودخانه هیرمند، نگرانیهایی از سوی کارشناسان و فعالان حوزه محیط زیست درباره وضعیت تالاب هامون و خطر خشک شدن آن مطرح شد.
کد خبر: ۱۰۴۵۴۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۱/۲۳
یگان حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان موفق به کشف ۱۵ قبضه اسلحه شکاری از متخلفان در تالاب بینالمللی هامون شد.
کد خبر: ۱۰۳۸۲۹۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۲/۱۳
آتش سوزی تالاب هامون سیستان و بلوچستان پس از چند ساعت تلاش مهار شد.
کد خبر: ۱۰۲۵۴۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۱۴
معاون محیط زیست انسانی سازمانحفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت تالاب هامون و نقش آن در تولید گرد و غبار در استان سیستان و بلوچستان گفت: بزرگترین دریاچه آب شیرین فلات ایران در آستانه خشک شدن است.
کد خبر: ۱۰۲۱۴۴۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۵
فوتو نیوز
سردار دهقان، مشاور فرمانده کل قوا در صنایع دفاعی: حادثهای که تیر ماه سال جاری در مجتمع شهید احمدی روشن (نطنز) رخ داد، یک خرابکاری صنعتی بود. کسانی که متولی نصب یکسری تجهیزات بودند، زمانی تغییراتی را در آنجا ایجاد کردند که منجر به انفجار شده است.
کد خبر: ۱۰۱۶۲۳۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۳۰
این روزها حجم آب تالاب بین المللی هامون به صورت تدریجی كاهش یافته و بخشهایی از این تالاب به ویژه هامون صابُری به دلیل تبخیر بیش از حد خشك شده است، به گونهای که شاهد تلف شدن ماهیها در اطراف تالاب هامون هستیم، صیادان این ماهیها را به صورت خشك شده از سطح تالاب جمعآوری و به كارخانههای پودر ماهی ارسال میکنند.
کد خبر: ۹۹۸۲۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۶/۰۱
در پی اعلام بازگشایی دیواره خاکی (دایک) جنوب کوه خواجه برای آبگیری قسمتهای جنوبی تالاب هامون ، یک کارشناس محیط زیست گفت: مداخله فیزیکی در هرتالابی کار درستی نیست و موجب فشارهایی از گروههای ذینفع به متولیان حفاظت و مدیریت تالابها میشود.
کد خبر: ۹۸۹۱۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۴/۱۸
۳ نفر بر اثر بی احتیاطی و نا آشنایی به فنون شنا، در تالاب بینالمللی هامون در شمال سیستان و بلوچستان غرق شدند.
کد خبر: ۹۸۱۳۸۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۰
رییس جمعیت هلال احمر هیرمند در شمال سیستان و بلوچستان گفت: سه نفر عصر جمعه براثر واژگونی قایق در تالاب بین المللی هامون غرق شدند.
کد خبر: ۹۸۱۲۶۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۰
بارندگیهای زمستان گذشته و بهار امسال و جاری شدن روان آبها و دشتمال، جان دوبارهای به تالاب هامون و برنامه احیای آن داده است.
کد خبر: ۹۷۵۹۴۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۱۴
اداره کل شیلات سیستان و بلوچستان (آبهای داخلی) روز پنجشنبه با حضور شماری از صیادان رهاسازی یک میلیون بچه ماهی سفید بومی منطقه سیستان را در دریاچه هامون آغاز کرد.
کد خبر: ۹۷۵۶۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۱۲
دریاچه و تالاب بینالمللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران، پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است که به عنوان هفتمین تالاب بینالمللی دنیا و یکی از ذخیرهگاههای زیستکره در ایران به شمار میرود.
کد خبر: ۹۷۵۴۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۲/۱۱
رئیس اداره حفاظت محیط زیست زابل در شمال سیستان و بلوچستان گفت: ۲ نقطه از مراتع و بوتههای بستر تالاب بینالمللی هامون از عصر دوشنبه به طور همزمان دچار آتشسوزی شده است.
کد خبر: ۹۴۴۶۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۹/۲۶
کد خبر: ۹۲۱۱۴۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۶/۰۹
کد خبر: ۹۱۷۶۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۲۱