کلیات
ام آر آی یا روش تصویربرداری با تشدید مغناطیس (Magnetic Resonance Imaging (MRI یکی از روش‌های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است. با استفاده از این روش میتوان تصویر بافت‌های درونی بدن را دید و از آن طریق مشکلات و بیماری‌های اعضاء بدن را تشخیص داد. همانطور که میدانیم در روش‌های تصویر برداری با اشعه ایکس مانند رادیوگرافی ساده و یا سی تی اسکن بدن تحت تابش مقدار معینی از اشعه یونیزه کننده قرار میگیرد که اگر از حد مشخصی بیشتر باشد میتواند موجب اشکالاتی در کارکرد سلول‌ها شود. ولی در ام آر آی از اشعه ایکس استفاده‌ای نمیشود و بنابراین نسبت به رادیوگرافی و سی تی اسکن بسیار کم ضررتر است.
طرز کار ام آر آی
امواج مورد استفاده در ام آر آی از جنس امواج رادیویی و مغناطیسی هستند که ضرری برای بدن ندارند. ام آر آی از این واقعیت فیزیکی استفاده میکند که پروتون‌هایی که در هسته اتم‌ها قرار گرفته اند مانند کره زمین در حول محور ود با سرعت زیادی میچرخند و در نتیجه یک میدان معناطیسی در اطراف خود تشکیل میدهند.
در ام آر آی بیمار در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی قرار میگیرد. این میدان موجب میشود محور چرخش پروتون‌های هسته اتم‌ها در تمام بافت‌های بدن (بخصوص پروتون‌هایی که در هسته مولکول آب قرار دارند) در امتداد خطوط میدان مغناطیسی ام آر آی قرار گیرند.
سپس امواج رادیویی خاصی به سوی بدن بیمار تابانده میشود. این امواج که بصورت پالس فرستاده میشوند موجب میگردند تا محور چرخش پروتون‌ها کمی تغییر کند.
با اتمام پالس ردیویی، محور چرخش پروتون مجددا در امتداد خطوط میدان مغناطیس برمیگردد. این برگشت موجب ایجاد یک موج رادیویی (الکترومغتاطیسی) جدید می شود.
سپس این امواج رادیویی ثانویه که از تک تک پروتون‌ها ساطع میشوند به توسط گیرنده‌های دستگاه ام آر آی دریافت شده و به کامپیوتر آن ارسال میگردند. کامپیوتر ام آر آی بسیار پرقدرت و با توان محاسباتی بالا است.
در این کامپیوتر امواج دریافت شده بسرعت تحلیل شده و سپس تصاویری براساس این تحلیل‌ها ساخته میشود که پزشک آن‌ها را بر روی مانیتور دستگاه میبیند و در صورت لزوم آن‌ها را چاپ میکند.
در کامپیوتر ام ار آی مشخص میشود که چه جا‌هایی از بدن موج رادیویی بیشتری از خود ساطع کرده اند. هرچه شدت موج دریافتی از نقطه‌ای از بدن بیشتر باشد نشانه تراکم بیشتر پروتون در آن نقطه است و، چون فراوان‌ترین اتم بدن که پروتون دارد اتم هیدروژنی است که در مولکول آب قرار دارد پس هرجایی که موج رادیویی بیشتری ارسال کرده است در واقع آب بیشتری داشته است.
در واقع کاری که ام آر آی انجام میدهد اینست که نشان دهد در چه نقاطی ار بدن آب بیشتری وجود دارد. چون غلظت مولکول آب در بافت‌های بدن متفاوت است و با بیمار شدن بافت‌ها این غلظت باز هم تغییر میکند میتوان با استفاده از اطلاعات دریافتی تصویر بسیار دقیقی از شکل بافت‌های گوناگون بدن ایجاد کرد.
ام آر آی یک روش تصویربرداری دقیق و پرقدرت برای تشخیص مشکلات و بیماری‌های بافت‌های بدن است. یکی از نقاط تمایز این روش با سی تی اسکن در این است که در ام آر آی تصاویر بافت‌های نرم مانند غضروف، تاندون، لیگامان، عصب و رگ‌ها بسیار واضح و دقیق دیده میشوند و این روش تصویربرداری بخصوص برای تشخیص بیماری‌های این بافت‌ها مفید است.
پس از ام آر آی بیشتر در بررسی مشکلات بافت‌های نرم بدن استفاده شده در حالیکه سی تی اسکن بیشتر برای بررسی استخوان‌ها و ضایعات و آسیب‌های آن مفید است.
خطرات ام آر آی
در صورتی که اصول ایمنی رعایت شوند ام آر آی روش تصویربرداری بسیار ایمن و کم خطری است. سالانه حدود ۱۰ میلیون نفر ام آر آی انجام میدهند. انجام ام آر آی کاملا بدون درد است و عارضه کوتاه مدت یا بلند مدت شناخته شده‌ای ندارد.
همانطور که ذکر شد ام آر آی از یک میدان مغناطیسی بسیار پرقدرت استفاده میکند. در صورتی که اشیاء فلزی در این میدان مغناطیسی قرار گیرند حرکت میکنند. حرکت این اشیاء میتواند موجب آسیب به بیمار شود.
پس در اطاق ام آر آی نباید هیچ جسم فلزی باشد. اگر بیمار وسیله فلزی با خود دارد باید آن را خارج از اطاق ام آر آی از خود جدا کند. ساعت، جواهرات و بعضی از قسمت‌های لباس‌ها فلزی هستند.
اگر بیمار قبلا جراحی شده و از گیره‌های فلزی بر روی رگ‌های او استفاده کرده اند انجام ام آر آی برای وی خطرناک است، چون گیره فلزی میتواند در میدان مغناطیسی ام آر آی حرکت کند.
گلوله‌های فلزی یا ترکش در بدن بیمار هم میتواند همین مشکل را ایجاد کند. در کسانی که از سمعک استفاده میکنند و یا در کسانی که پیس میکر قلبی دارند امواج مغناطیس ام ار آی میتواند در کارکرد این دستگاه‌ها ایجاد اختلال کند.
نکات مورد توجه برای انجام ام آر آی
ام آر آی از یک میدان مغناطیسی بسیار پرقدرت استفاده میکند و اجسام فلزی در این میدان حرکت میکنند پس هیچ جسم فلزی نباید به همراه بیمار وارد اطاق ام ار آی شود.
بهتر است بیمار ساعت و جواهرات خود را در منزل گذاشته و به همراه نیاورد. در بعضی موارد آرایشی مواد فلزی وجود دارد پس به بیمار توصیه میشود از موارد آرایشی استفاده نکند.
لباسی که بیمار به تن دارد نباید هیچ قسمت فلزی داشته باشد. بعضی دکمه‌ها و گیره‌ها فلزی هستند.
پول یا کارت اعتباری
اجسام الکترونیک مانند تلفن همراه
سمعک ساعت یا جواهرات
کلید، سکه و یا قلم
گیره‌های مو
لباس‌هایی که حاوی دکمه، گیره، قلاب، زیپ و یا نخ‌هایی باشند که در آن‌ها فلز وجود داشته باشد
کفش و یا کمریند
برای اطمینان از وارد نشدن اجسام فلزی به اطاق ام آر آی معمولا از بیمار میخواهند تا تمام لباس‌های خود را خارج کرده و یک دست لباس طبی یک بار مصرف به وی داده تا بر تن کند.
سپس بیمار بدون هیچ چیز دیگری وارد اطاق ام آر آی میشود. با این وجود ممکن است به هر دلیلی اشیاء فلزی درون بدن بیمار باشند. پس از هر بیماری که قصد انجام ام آر آی دارد در مورد وجود اجسام زیر در بدن وی از او سوال میشود.
پیس میکر
دفیبریلاتور قلبی
نورواستیمولاتور کلیپ یا گیره آنوریسم
پیچ و پلاک یا دیگر اجسام فلزی که برای درمان شکستگی استخوان بکار رفته اند
وسایل تزریق اتوماتیک دارو
اجسام فلزی خارجی که قبلا در بدن وارد شده اند بخصوص در چشم
تیر یا ترکش در بدن
تاتو
گیره فلزی دندان
بعضی از انواع آی یو دی
پچ‌های دارویی حاوی فلز