کلیات

شهاب باران یا بارش شهابی (meteor shower) پدیده‌ای بسیار زیبا و دیدنی است که هر سال در دوره‌های مختلف رخ می‌دهد. از جمله پدیده‌های جذاب برای علاقه‌مندان آسمان شب، دیدن شهاب بخصوص در شب‌های بارش شهابی است. بارش شهابی برساوشی از جمله معروف‌ترین این بارش‌هاست.

ماهیت رویداد

بارش شهابی یک پیش‌آمد آسمانی در آسمان شب است که در هنگام عبور سیارهٔ زمین در پیمودن مسیر مدار خود از میان توده‌ای از ذرات در فضا که شهاب‌واره خوانده می‌شوند رخ می‌دهد. در جریان حادث شدن این روی‌داد تعداد زیادی شهاب‌واره در جوِ زمین می‌سوزند. هر بارش شهابی در ناحیهٔ مشخصی از آسمان اتفاق می‌افتد و به این محل کانون بارش گفته می‌شود. جهت حرکت شهاب‌ها متفاوت است، ولی امتداد مسیر آن‌ها به کانون بارش آن روی‌داد منتهی می‌شود. به دلیل دورنمای سه بُعدی، چنین به نظر می‌رسد که تمام شهاب‌هایی که از یک راستا می‌آیند، از یک نقطه گسیل می‌شوند.

انواع بارش های شهابی

از جملهٔ این بارش‌های شهابی، می‌توان از برساوشی‌ها در ماه اوت و جوزائی‌ها در دسامبر نام برد. این نام‌گذاری بر اساس نام برساوش صورت گرفته که آسمان زمین در آن وقت سال در حوالی آن صورت فلکی این رویداد را در بخشی از زمین نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد نقطهٔ گسیل در آن‌جا قرار دارد. به طور میانگین، در هر ساعت می‌توان چند شهاب پراکنده را دید. در یک بارش شهابی شدید، حتی تا چند ده شهاب در دقیقه قابل رؤیت است؛ هر چند که نرخ عادی، چند ده شهاب در ساعت است.

علت تکرار

تقریبا هر ۱۳۳ سال یک بار، دنباله‌دار سویفت تاتل با سرعتی بیش از ۱۵۰ برابر سرعت صوت وارد سامانه خورشیدی ما می‌شود. نتیجه این گذر، به جا گذاشتن دنباله‌ای از یخ و غبار در مسیر حرکت این دنباله‌دار است. در چند روز آینده، زمین در مسیر حرکت خود در مدارش، از میانه این توده یخ و غبار عبور می‌کند. حاصل آن پدیده زیبای بارش شهابی برساوشی است.
به بیانی هر ساله در ماه مرداد، زمین با بقایای این دنباله‌دار برخورد دارد. بقایایی که هر ۱۳۳ سال یکبار، با عبور دنباله‌دار سویفت تاتل از نزدیکی خورشید، تقویت شده و به حجم آن افزوده می‌شود. آخرین عبور نزدیک به سال ۱۹۹۲ برمی‌گردد که طی آن میلیارد‌ها میلیارد قطعه کوچک از دنباله‌دار جدا شده و در مدارش سرگردان شدند. اکثر این قطعات به کوچکی دانه‌های ماسه‌اند. اما این کوچکی باعث نمی‌شود تا نور درخشان حاصل از برخوردشان با جو زمین را بتوان نادیده گرفت. برخوردی با سرعت بیش از ۲۰۰ هزار کیلومتر که باعث تبدیل تمامی جرم این دانه‌های کوچک به انرژی (نور) می‌شود.

بارش‌های شهابی معروف

در طول سال زمین در زمان‌های مشخّصی از میان توده‌های ذرات عبور می‌کند. این توده ذرات معمولاً بجا مانده از عبور سیارک‌ها و دنباله‌دار‌ها است. برخی بارش‌های شهابی مشهور عبارت‌اند از:
بارش شهابی اسدی
بارش شهابی جباری
بارش شهابی جوزائی
بارش شهابی برساوشی
بارش شهابی ثوری شمالی
بارش شهابی شلیاقی
بارش شهابی آلفا ارّابه رانی
بارش شهابی ربعی
بارش شهابی اتا دلوی
بارش شهابی اژد‌هایی

• در مورد زلزله در ویکی تابناک بیشتر بخوانید