در مورد اشغال ایران در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

ایران در جنگ جهانی اول و دوم اعلام بی طرفی کرد، اما در هر دو جنگ مورد تهاجم متفقین قرار گرفت. در جنگ جهانی اول نیز از شمال و جنوب، درگیری‌هایی میان مردم و قوای نظامی ایران با انگلیسی‌ها و روس‌ها انجام شد. زایرخضرخان اهرمی در جنوب، حیدرقلی خان لطیفیان در رباط کریم و محمد علی حسام الدین نقشبندی همراه با سلطان سنجر در غرب، به مقاومت در برابر قوای خارجی پرداختند. در این تصویر قوای «لیونل دانسترویل» در حال تربیت نیروی نظامی داوطلب برای جنگ در ایران است.

پس از آغاز جنگ جهانی دوم در نهم شهریور ۱۳۱۸ (۱ سپتامبر ۱۹۳۹)، ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرد؛ اما پس از آغاز تهاجم آلمان به شوروی به دلیل گستردگی مرز ایران با اتحاد جماهیر شوروی، این بی‌طرفی ناپایدار بود. نیروهای متفقین به بهانهٔ حضور کارشناسان آلمانی در ایران این کشور را اشغال کردند. به دنبال اتحاد بریتانیا و شوروی و نیاز شوروی به کمک‌های ایالات متحده و بریتانیا در جبهه‌های نبرد، متفقین تصمیم گرفتند از ایران به عنوان کریدوری برای تأمین نیروهای خود استفاده کنند و در نتیجه، نیروهای متفقین در ۲۵ اوت ۱۹۴۱ به ایران حمله کردند و این کشور را به اشغال خود درآوردند. روز ۳ شهریور ۱۳۲۰، ابتدا نیروهای شوروی از شمال و شرق از زمین و هوا به ایران حمله‌ور شدند و سپس نیروهای بریتانیایی نیز از جنوب و غرب حمله کردند و شهرهای سر راه را یک‌به‌یک به سرعت اشغال و هر دو به سمت تهران حرکت کردند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رضاشاه با فشار متفقین به خصوص بریتانیا سریع استعفا کرد و سپس با گذشتِ مدت‌ها کشمکش بینِ روس‌ها با دیگر کشورهایِ متفقین، و همچنین شکل‌گیری بحران‌های فراوان در ایران، با وساطت محمدعلی فروغی، بالاخره بر سر نوع حکومت جدید ایران و انتقال سلطنت به پسرش (محمدرضا) که ولیعهد پیشین نیز بود، به توافق رسیدند. در جریان اشغال ایران ، قوای شوروی شامل ۴۰ هزار سرباز و هزار تانک تی-۲۶ بود که برتری عددی و کیفی زیادی نسبت به نیروهای ایرانی داشت. علاوه بر اینها، بیشترین برتری شوروی با نیروی هوایی بود که ۴۰۹ هواپیمای جنگی از جمله بمب افکن‌های سنگین را برای اشغال ایران فراخواندند. قوای انگلیس نیز ۱۹۰۰۰ سرباز و ۵۰ تانک سبک به کار گرفته بودند. نیروی هوایی نیز قوای زمینی را پشتیبانی می‌کردند. تعداد هواپیماهای بمب افکن شوروی که نیروی زمینی را تقویت می‌کرد، پنج برابر نیروی هوایی دولت انگلیس بود. پس از اشغال، راه‌آهن سراسری ایران برای انتقال کمک‌های نظامی از جنوب ایران به پشت جبههٔ شوروی، بر اساس قانون وام و اجاره مورد استفاده قرار گرفت. ایران که در آغاز جنگ، بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود، نهایتاً در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ به آلمان اعلان جنگ داد. به پشتوانهٔ همین اعلان جنگ ایران می‌توانست پس از پایان جنگ به اعلامیهٔ ملل متحد بپیوندد و همچنین در کنفرانس‌های صلح پس از جنگ شرکت کند. محمدرضا پهلوی در سخنرانی به ضعف نظامی ایران در دوراه حکومت پدرش و خوش باوری‌اش در اعلام بی‌طرفی که به اشغال ایران و حوادث پس از آن از جمله قحطی اشاره کرده بود. این سخنرانی دردناک را می‌بینید و می‌شنوید.

اشغال ایران در جریان جنگ جهانی اول و جنگ جهانی دوم که به مرگ میلیون‌ها ایران بر اثر حوادث متعدد از جمله چندین قحطی منجر شد، متاثر از اشتباهات محاسباتی حاکمان قاجار و رضاشاه بود. این موضوع که رضا پهلوی در اشتباه محاسباتی تاریخی با نزدیک شدن به هیتلر، زمینه ساز اشغال ایران و سقوطش از قدرت و تبعیدش شد، اسباب تحقیر محمدرضا پهلوی شده بود؛ تحقیری که نقطه اوجش نشست تهران سران متفقین در تهران بدون اطلاع از حکام ایران بود. محمدرضا پهلوی در بخشی از سخنرانی که کنگره انقلاب سفید در سال 1351در سالن ورزشی هفت تیر تهران داشت، این تحقیر تاریخی را در سخنرانی تلخ یادآور شد. در تابناک می‌بینید و می‌شنوید.

نام و تصویر مظلوم ترین شهدای ایران در حمله متجاوزین روس و انگلیس به خاک ایران در شهریور سال 1320 که به اشغال ایران انجامید.

پس از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۳۱۸ خورشیدی، ایران بلافاصله در این جنگ اعلام بی طرفی کرد اما پس از حمله آلمان نازی به شوروی و پس از آن به دنبال اتحاد بریتانیا و شوروی، متفقین تصمیم گرفتند از طریق ایران یا به اصطلاح خودشان از دالان پارسی نیز برای ارسال کمک به جبهه های نبرد در شوروی استفاده کنند.

خاطرات سپهبد احمد امیراحمدی*

این ویدیوی تاریخی که متعلق به سال 1943 است، به سفر ژوزف استالین، فرانکلین روزولت و وینستون چرچیل به ایران برای کنفرانس تهران که به صورت سری از 6 تا 9 آذرماه 1322 در سفارت شوروی در تهران برگزار شد، می‌پردازد. روزولت، چرچیل و استالین، رهبران آمریکا و بریتانیا و شوروی بدون این که به ایران اطلاع دهند به تهران آمدند و اساساً دولت محمدرضا پهلوی را جدی نمی گرفتند. آنها حتی حاضر به دیدار با محمدرضا پهلوی نشدند و او مجبور شد برای ملاقات رهبران این سه کشور به سفارت شوروی در تهران برود. مهم‌ترین توافقی که در این کنفرانس به‌دست آمد، درباره گشایش جبهه دوم در غرب اروپا بود. در خلال این کنفرانس، چرچیل به جهت شجاعت و دلاوری نیروهای ارتش شوروی در پاسداری از شهر استراتژیک استالینگراد، یک شمشیر را که به شمشیر استالینگراد شهرت یافت به استالین اهدا کرد. این کنفرانس از این جهت سری بود که آلمان‌ها درصدد ترور رهبران سه کشور درگیر در جبهه مقابل متحدین بودند. تصاویری که از این سفر ثبت شده را در «تابناک» می‌بینید.

در جریان جنگ جهانی دوم که ایران به اشغال متفقین درآمده بود، رژیم پهلوی عملاً هیچ قدرتی نداشت. در این شرایط آمریکا شمار قابل توجهی از هواپیماهای نظامی را برای کمک به روسیه به این کشور داده بود که عمده این هواپیماها به آبادان منتقل شده بود و در واقع آبادان پایگاه نظامی روسیه شده بود. این ویدیوی تاریخی که گزارش تهیه شده در همان دوران از این اتفاقات است، در «تابناک» با زیرنویس فارسی تماشا می‌کنید

در دوران جنگ جهانی دوم، ایران از شمال توسط روسیه و از جنوب توسط انگلیس اشغال شد و بندر بوشهر دروازه کمک به روسیه از طریق خلیج فارس شد. در این ویدیوی تاریخی، صحنه هایی از هشت کشتی متحدین در ایران و بار زدن گندم به واگن های قطار، تمرکز اشغال گران در بنادر ایران، حرکت قطار با نیروهای هندی و همچنین تصاویری از غواصی برای بازیابی کشتی هوهنفل را تماشا میکنید. این ویدیو را در «تابناک» می بینید.

پس از آنکه درخواست روسیه و بریتانیا برای استفاده از ایران به عنوان خط ارتباطی علیه نیروهای آلمان در جنگ جهانی دوم با پاسخ مثبت همراه نشد، در سوم شهریورماه 1320 روسیه و بریتانیا به خاک ایران تجاوز کردند. این ویدیو در آن زمان به عنوان پروپاگاندای بریتانیا پس از اشغال ایران منتشر شده که به جای تجاوز از تعبیر دفاع از ایران استفاده شده است! این ویدیو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» تماشا می کنید

برخلاف تصویر و تصورات رایج در ایران که رضاشاه را عامل انگلستان می‌پندارند، روابط میان انگلستان و رضاشاه از همان اوایل سلطنت وی، بسیار سرد و خصمانه بود. به علاوه وی به‌شدت نسبت به انگلیسی‌ها سوءظن داشت.