کلیات

کنفرانس «ایران پس از انتخابات» که با عنوان کنفرانس برلین شناخته می‌شود؛ همایشی بود که از ۱۹ تا ۲۱ فروردین ۱۳۷۹ به مدت سه روز از سوی حزب سبز آلمان و به دعوت بنیاد هاینریش بل در خانه فرهنگ‌های جهان در برلین برگزار شد.
این کنفرانس نزدیک به دو ماه بعد از انتخابات دوره ششم مجلس شورای اسلامی در ایران برگزار می‌شد. این انتخابات با پیروزی جبهه دوم خرداد متشکل از حامیان رئیس‌جمهور، سید محمد خاتمی به پایان رسیده بود و تعدادی از فعالان سیاسی و نویسندگان نزدیک به این جناح برای سخنرانی در مورد تحولات سیاسی ایران به این کنفرانس دعوت شده بودند.

هدف

عمده‌ی سخنرانان و حاضران در این کنفرانس، دارای گرایش‌های فکری سکولار بودند و همین مسئله، تا حد زیادی، اهداف این کنفرانس ایرانیان خارج‌نشین و داخل‌نشینان غرب‌زده را نمایان می‌کند و قطعاً کسب اکثریت آرا در انتخابات مجلس ششم شورای اسلامی، توهمی در نزد حاضران ایجاد کرده بود تا مسائل را تنها از زاویه‌ی نگاه خود تحلیل کنند و نسخه‌های بدیلی را برای جمهوری اسلامی ایران مطرح کنند.

سخنرانان این کنفرانس رسما با زیر سوال بردن بسیاری از مبانی دینی جمهوری اسلامی و هم چنین حمله به قانون اساسی و چارچوب‌های پذیرفته شده نظام، عملا ابهامی جهت علت برگزاری و شرکت خویش در این کنفرانس باقی نگذاشتند و بعد‌ها با گذشت زمان به روشنی نشان داد کنفرانس برلین تنها یکی از قطعات مجموعه‌ای بود که در راستای آن باید نظام اسلامی مورد هجمه قرار می‌گرفت تا در نهایت با مطرح شدن مبانی ترجمه‌ای و سکولار در پوشش دموکراسی و آزادیخواهی، پروسه استحاله جمهوری اسلامی با سرعت بیشتری رقم بخورد، که به همین علت مرور برخی از اظهارات شرکت کنندگان در این کنفرانس ضروری به نظر می‌رسد. از جمله مباحث مطرح شده در این کنفرانس مقولات مربوط به زنان بود که در قالب یک فمینیسم خودباخته افسوس خود را از آزاد نبودن روابط زن و مرد و قوانین حجاب و برخی فقهیات حقوق زن ابراز می‌داشتند. همچنین اهانت به تمثال امام خمینی و رهبر معظم انقلاب و سردادن شعار‌هایی از سوی گروهک‌های ضد انقلاب علیه جمهوری اسلامی ایران.
هدف از برگزاری این نشست این بود که این گونه القا کنند که مردم در ایران بعد از انتخابات سال ۷۶ با توجه به آغاز دوره اصلاحات از حکومت مذهبی بیزار شده و یک رفرمی را برای تغییر حکومت به سوی سکولاریسم آغاز کرده‌اند. در کنفرانس برلین محور حملات، ولایت فقیه بود. از اهداف دیگری که کنفرانس برلین در لایه‌های پنهان خود آن را دنبال می‌کرد و رهبر انقلاب نیز بعد‌ها به آن اشاره کرد این بود که اساساً این کنفرانس تبدیل به جلسه‌ای برای محاکمه‌ی نظام اسلامی و انقلاب شده بود و سخنرانان، با نادیده گرفتن بسیاری از دستاورد‌های نظام، با رویکردی یک‌سویه، به شعور انقلابی ملت ایران توهین کردند و نظام برخاسته از انقلاب اسلامی را به عنوان عامل اختلال در تاریخ و شعور تاریخی ملت ایران معرفی کردند.

مخالفت‌ها

کنفرانس از یک سو مورد مخالفت و اعتراض برخی گروه‌های اپوزیسیون خارج از کشور قرار گرفت و از سوی دیگر در داخل با واکنش برخی جریان‌ها و روزنامه‌هایی نظیر کیهان مواجه شد.
آیت الله مصباح یزدی در واکنش به صحبت‌های حسن یوسفی اشکوری گفت: افراد جبهه ملی در این کنفرانس رسما احکام اسلام را محکوم می‌کنند. متاسفانه کسانی که دو متر پارچه به سرشان بسته اند، این غلط‌ها را می‌کنند. آنان آبروی جمهوری اسلامی ایران را برده اند.
رهبر انقلاب نیز پس از برگزاری این کنفرانس در دیدار با شخصیت‌های سیاسی فعال در کشور، پیرامون این کنفرانس چند نکته را گوشزد کردند. ایشان ابتدا به ترکیب انتخاب‌شده برای حضور در این کنفرانس اشاره کردند و آن را حاصل یک برنامه‌ریزی بلندمدت و کاملاً سنجیده عنوان کردند؛ زیرا برای شرکت در این کنفرانس از یک روحانی، دانشجو، استاد دانشگاه، برادر شهید، یک انقلابی سابق، نویسنده و یک سیاسی قدیمی، چند زن و یک نماینده‌ی مجلس دعوت شده بود و از این طریق، به دنبال آن بودند تا حاضران این کنفرانس را نمایندگان آحاد ملت ایران معرفی کنند.

نکته‌ی حائز اهمیت دیگر در سخنان رهبر انقلاب پیرامون این کنفرانس، اشاره به اهداف برگزاری آن است که از نگاه ایشان، با توجه به ترکیب شرکت‌کنندگان آن، هدفی جز زیر سؤال بردن نظام و انقلاب نداشته است: «برگزارکنندگان کنفرانس در واقع در صدد بودند با این مقدمات و تدارکات و دعوت از همه‌ی جناح‌های مخالف نظام در خارج، کنفرانس را به جلسه‌ی محاکمه‌ی انقلاب و نظام اسلامی تبدیل کنند و با تبلیغ ناکارآمدی نظام اسلامی از زبان دعوت شدگان داخلی، از زبان ضدانقلاب هم این گونه تبلیغ کنند که اصلاحات اساسی تنها با حذف اسلام،  ولایت فقیه،  شورای نگهبان و حدود اسلامی از قانون اساسی و یا کلاً نوشتن قانون اساسی جدید امکان‌پذیر است.»

پخش بخش هایی از کنفرانس از صدا و سیما

صدا و سیما با پخش برنامه‌ای ۳۰ دقیقه‌ای از بخش‌هایی کوتاه و از بعضی سخنرانی‌های نشست‌های کنفرانس، در دو شب متوالی ۲۹ و ۳۰ فروردین ماه ۱۳۷۹ از شبکه اول صدا و سیمای جمهوری اسلامی، به این کنفرانس جنبه ملی و ابعادی فراگیر بخشید. در این فیلم صحنه‌هایی از عریان شدن یک مرد، رقصیدن یک زن، فریاد‌های مرگ بر جمهوری اسلامی و سران آن و بریده‌هایی از فیلم سخنرانی روز‌های مختلف در کنار این صحنه‌ها پخش شد. این فیلم‌ها توسط مرتضی غرقی خبرنگار صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ضبط شده بود.
علی لاریجانی، رئیس صداوسیمای وقت درباره چند و، چون پخش این فیلم از رسانه ملی گفت: نوار‌های آن جلسات از دو کانال به دست ما رسید و معلوم شد که برخی از آقایان حتی در نزد اجانب، حرمت منافع ملی را حفظ نکرده اند لذا در معاونت سیاسی، برنامه‌ای تدوین شد که حدود نیم ساعت بود و اجمالاً ماجرای زشت آن جلسه را روشن می‌کرد. این برنامه را با من در میان گذاشتند. من موافق بودم که پخش شود. پس از پخش آن، فشار‌ها و سروصدا‌ها بلند شد، اما تا حد زیادی اشتباهات سیاسی رخ داده را روشن کرد.
جنجال اصلی بر سر کنفرانس برلین یک هفته بعد از تمام شدن آن شروع شد. ماجرا به سرعت بالا گرفت.  مرحوم هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه تهران آن را در راستای همه توطئه‌های آمریکا از حمله نظامی طبس به این سو خواندند. گروهی از مردم به صورت کفن پوش در قم و شهر‌های دیگر در اعتراض به این ماجرا به راه افتادند و برخی از روحانیون حکم ارتداد شرکت کنندگان را صادر کردند. ماجرا به یکی از گسترده‌ترین بحران‌های سیاسی بعد از پیروزی محمد خاتمی در انتخابات تبدیل شد.

هر چند این نشست در روز‌های بعد، با منعِ ورود گروه‏های افراطی چپ با آرامش برگزار شد، اما حضور افرادی از جمهوری اسلامی و بیان اتهامات کذب و افشای این خبر، خشم ملت مسلمان ایران را برانگیخت و در راهپیمایی‏های متعددی که در کشور برگزار شد، اجلاس برلین به شدت محکوم شد. 

محاکمه شرکت کنندگان

حکم احضار از طرف دستگاه قضایی برای همه شرکت کنندگان فرستاده شد و به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام بازجویی و تفهیم اتهام شدند.  
از میان شرکت‌کنندگانی که عضو کانون نویسندگان بودند، عده‌ای همچون کاظم کردوانی و چنگیز پهلوان دیگر به ایران بازنگشتند و به تدریس در دانشگاه‌های خارج از کشور و فعالیت‌های فرهنگی خود مشغول شدند.
بسیاری از شرکت‌کنندگان اساساً دستگیر نشدند و بقیه پس از چند ماه آزاد شدند؛ اما حسن یوسفی اشکوری ابتدا به اعدام و سپس به هفت سال زندان و اکبر گنجی ابتدا به ده سال و سپس به شش سال زندان محکوم گردیدند. اشکوری بعد از چهارسال و نیم آزاد شد و اکبر گنجی تمامی شش سال را در زندان ماند.

شرکت‌کنندگان

۱۸ شرکت‌کننده در این کنفرانس با گرایش‌های متنوع بودند که بنا بر دعوت حزب سبز‌های آلمان در آن کنفرانس حضور داشتند به ترتیب الفبا عبارتند از:
علی افشاری
چنگیز پهلوان
حمیدرضا جلایی‌پور
محمود دولت‌آبادی
فریبرز رئیس‌دانا
منیرو روانی‌پور
محمدعلی سپانلو
عزت‌الله سحابی
شهلا شرکت
علیرضا علوی‌تبار
مهرانگیز کار
جمیله کدیور
کاظم کردوانی
اکبر گنجی
شهلا لاهیجی
خدیجه مقدم
حسن یوسفی اشکوری