در مورد مسجد سید اصفهان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
مسجد سید اصفهان از مساجد بزرگ و از بناهای تاریخی دوره قاجار در شهر اصفهان. این مسجد که به نام بنیانگذار آن سید محمدباقر شفتی شهرت دارد، در سال ۱۲۴۰ق در محله بیدآباد اصفهان بنا نهاده شد. مسجد دارای تزئینات و ویژگیهای متعدد معماری در شبستانها، گنبدها، محراب، ایوان، گلدسته، کتیبهها و کاشیکاریها است. چهار وقفنامه برای مسجد، بین سالهای ۱۲۶۲ق تا ۱۲۷۳ق نگاشته شده و همه مکانهای مسجد برای موارد خاص وقف شده است. مقبره سید شفتی و فرزندان او در این مسجد قرار دارد.
علت نامگذاری
مسجد سید به نام بانی آن یعنی سید محمدباقر شفتی رشتی بیدآبادی (درگذشت سال ۱۲۶۰ق) مشهور به «سید حجتالاسلام» و «حجتالاسلام مطلق» نامگذاری شده است.
تاریخچه
مسجد سید به همت سید محمدباقر شفتی رشتی در اواسط قرن سیزدهم هجری بین سالهای ۱۲۴۰ تا ۱۲۴۵ق و در زمینی به مساحت ۸۰۷۵ مترمربع در محله بیدآباد اصفهان بنا شده است. گفته شده سید، زمین مسجد را در مجموعهای که به بیدآباد شهرت داشت، خرید و دستور داد تا بیدهای آن را قطع کنند و از فروش آنها، مصالح اولیه را برای ساخت تهیه کرد.
بنابر گزارش کتاب «تاریخ اصفهان و ری»، تاریخ شروع بنا در سال ۱۲۴۰ق بوده است، اما در نوشتاری، آغاز بنای مسجد سال ۱۱۸۰ق عنوان شده است. همچنین در گزارشی دیگر نقل شده که زمین مسجد در زمان شاه سلطانحسین خریداری شد تا در آن مسجدی بنا کند، اما در اثر هجوم افغانها مقدور نشد تا آنکه در زمان فتحعلیشاه قاجار، سید شفتی مبادرت به این کار نمود.
معماری
این مسجد دارای دو شبستان بزرگ، دو گنبد بزرگ و کوچک، دو چهلستون، یک محراب، یک سنگاب، دو مهتابی و سه ایوان و یک گلدسته بزرگ به عنوان مسجد و نیز مدرس، بیش از ۴۵ حجره در طبقه فوقانی به منظور سکونت طلاب و چند دهلیز با ۹۵متر طول و ۸۵متر عرض است. دو درب در جنوب شرقی و جنوب غربی و دو در واقع در سمت شمال مسجد، محلههای اطراف را از طریق مسجد به یکدیگر متصل میکند.
بخشی از تزئینات مسجد بهوسیله فرزند سید یعنی سید اسدالله (سید ثانی) و بخشی دیگر به دست نوادهاش سیدمحمدباقر (سید محمدباقر ثانی) انجام شده است. کف حیاط مسجد تا سالها پیش خاکی بوده که بعدها به صورت سنگفرش درآمده است. اضافهشدن حوض و دو سکو در حیاط نیز مربوط به سالهای نهچندان دور است. این مسجد طی سالها دچار آسیبهایی نیز شده است که میتوان به فروریختن قسمتی از کاشیکاریهای مسجد در اثر موج انفجار در جریان جنگ ایران و عراق (۱۳۶۷-۱۳۵۹ش) اشاره کرد که بعدها بازسازی شد.
کتیبههای مسجد
کتیبههای موجود در بنا مانند احداث ساختمان و تزئینات آن طی سالها به طول انجامیده است. بدینصورت که ساخت بنا در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم قمری شروع و تا سال وفات سید تنها کاشیکاری بنای جنوبی آن انجام شده بود و کاشیکاری کل بنا، تا پایان قرن چهاردهم ادامه داشت. کتیبههای مسجد از این قرار است:
این کتیبه نشان میدهد که کتابت آن در سال ۱۲۵۹ق انجام و در سال ۱۳۱۱ق شده است. تزئینات نمای خارجی سردر اصلی و راهروی طرفین آن همچنان تا سال ۱۳۷۷ش ناتمام مانده بود تا اینکه در این سال به همت محمدرضا گازر، کاشیکاری این فضا به انجام رسید.
- کتیبه سردر جنوب غربی مسجد
کتیبه سردر جنوب غربی مسجد بعد از جمله (قالاللّهتعالی) شامل آیه ۱۳ و نصف آیه ۱۴ از سوره رعد است و قسمت آخر آن به این عبارت ختم شده است: کتیبه محمدباقر الشیزانی فی شهر محرم الحرام سنه ۱۳۱۱ق»
آیه ۱۳ سوره رعد: «وَ يُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَ الْمَلائِكَةُ مِنْ خِيفَتِهِ وَ يُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَيُصِيبُ بِها مَنْ يَشاءُ وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ»
نیمی از آیه ۱۴ سوره رعد: «لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ وَ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لا يَسْتَجِيبُونَ لَهُمْ بِشَيْءٍ إِلَّا كَباسِطِ كَفَّيْهِ إِلَى الْماءِ لِيَبْلُغَ فاهُ»
- کتیبه سردر شمالی مسجد سید
تزئینات نمای خارجی سردر اصلی مسجد سید که در ضلع شمالی آن واقع شده و مدخل و راهروهای طرفین آن همچنان ناتمام مانده بود، در سال حدول ۱۳۴۴ق کاشیکاری شده است. کتیبههای نمای خارجی سردر به خط ثلث سفید و زردرنگ به زمینه کاشی لاجوردی شامل سورههای قدر، کوثر، جمعه، آیةالکرسی و بعضی از آیات سوره یس است.
کتیبه ایوان غربی که در دوره معاصر، کاشیکاری شده و به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی معرق لاجوردی بعد از جمله (بسماللّهالرحمنالرحیم) شامل آیه ۳۵ از سوره نور و تاریخ کاشیکاری این ایوان در انتهای کتیبه سال ۱۳۶۸ق نوشته شده است.
وقفنامه مسجد
از اصل وقفنامه، نسخهای در دسترس نیست؛ اما سه رونوشت از اصل نسخه وقفنامه که به سه خط مختلف و در اندازههای گوناگون نگارش شده، موجود است و تصاویر آن در آرشیو اداره اوقاف اصفهان نگهداری میشود که از نظر متن کاملاً با یکدیگر مطابقت دارد. گفته شده تنها یک نسخه اصل، نزد سیدمهدی شفتی از نوادگان سید و امام جماعت راتب مسجد سید بوده که دارای جلدی چرمی شامل هجده برگ و در ۳۵ صفحه ۱۰ سطری بوده و به خط نسخ حسین طباطبایی در صفر ۱۲۹۰ق تنظیم شده و در ابتدا و انتها با اشعاری در مدح سید حجتالاسلام، بانی مسجد زینت یافته است. مطابق این وقفنامه، وقف مسجد در طول ۱۱ سال در چهار مرحله انجام گرفته است:
- اول: روز سهشنبه هشتم رمضان ۱۲۶۲ق در مدرس مسجد؛
- دوم: شب چهارشنبه سوم ربیعالاول ۱۲۶۴ق؛
- سوم: شب دوشنبه هجدهم رمضان ۱۲۷۱ق؛
- چهارم: روز بیستودوم ماه رجب ۱۲۷۳ق.
یکی از ویژگیهای مسجد سید، در کنار معماری برجسته و بنای مجلل، ساخت آن به دست یک عالم دینی است. میرزا حسینخان انصاری در کتاب تاریخ اصفهان مینویسد که بنای مساجد بزرگ را شاهان متعدد ساختهاند و این مسجد (مسجد سید) را آن پادشاه (سید شفتی) ساخته است.
نقل شده که فتحعلیشاه به سید گفته بود من نیز در خرج ساخت مسجد سهیم و در ثواب آن شریک باشم ولی سید شفتی، پیشنهاد او را رد کرد. وقتی پادشاه در قدرت مالی سید تردید کرد که چگونه ممکن است او ساخت چنین مسجد باعظمتی را پیش ببرد، سید در پاسخ گفته بود من دست در خزائن الهی دارم.
از دیگر ویژگیهای مسجد میتوان به وجود مقبره اختصاصی سید محمدباقر شفتی اصفهانی و فرزندانش در ضلع شمالشرقی مسجد اشاره کرد که دارای ضریح فولادی طلاکوب است. سال ساخت ضریح بر روی مقبره سیدشفتی، ۱۳۲۰ق ذکر شده است.
در مورد مسجد سید اصفهان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
زلزله خاموش اصفهان، چند سالی است که این شهر تاریخی را تهدید میکند. فرونشست زمین در بخشهای قابل توجهی از این شهر باعث شده تا بناهای تاریخی هم این تهدید را بهطور کامل حس کنند. «مسجدسید» اصفهان هم یکی از شاخصترین بناهای باشکوه دوران قاجار در اصفهان است که تاثیرات فرونشست در نقاط مختلف آن بسیار مشهود است، همانطور که کارشناسان هم هشدار دادهاند امروز ترک خوردن طاق، گنبد، ایوانها، سقف در این بنای تاریخی، این بنای تاریخی را در وضعیت هشدار جدی قرار داده است.
کد خبر: ۱۲۱۶۴۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۲۸
مسجد سید اصفهان یکی از مهم ترین و زیباترین مساجد این شهر به حساب میآید که یادگاری از قرن سیزدهم هجری و دوران حکومت قاجاریان است.
این مسجد زیبا به دستور حجتالاسلام حاج سید باقر شفتی از علمای بزرگ امامیه و در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده است.
مسجد سید اصفهان از قسمتهای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام با زیبایی و ظرافت هنرمندانهای تزئین شده و چشم هر بینندهای را خیره میکند. از قسمتهای اصلی این مسجد میتوان به چهار در اصلی، دو شبستان بزرگ، دو گنبد کوچک و بزرگ، دو چهلستون، سه ایوان و یک گلدسته بزرگ اشاره کرد. اما به دلیل بی توجهی در نگهداری و مرمت قسمتهای مختلف این بنای زیبا شاهد زوال تدریجی این بنای زیبا هستیم.
مسجد سید به نام بانی آن سید حجت الاسلام نام گذاری شده است.
کد خبر: ۱۱۲۹۲۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۴/۲۰
مراسم بزرگداشت آیتالله مصباح یزدی در مسجد سید اصفهان برگزار شد و حجتالاسلام مرتضی آقاتهرانی نماینده مردم تهران در مجلس نیز در این مراسم به ایراد سخنرانی پرداخت.
کد خبر: ۱۰۲۶۶۷۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۰/۲۰