کلیات
استان اصفهان با مساحت ۱۰۷۰۴۵ کیلومتر مربع ( معادل ۶/۵۷ درصد از مساحت کشور) بین ۳۰ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۳۴ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی و ۴۹ درجه و ۳۸ دقیقه تا ۵۵ درجه و ۳۲ دقیقه طول شرقی در بخش مرکزی ایران در جلگه ای حاصلخیز و پربرکت واقع شده و به طور خلاصه می توان گفت اکثر شهرها و روستاهای ان حاصل جریان زاینده رود است.
جغرافیا
شکل استان از لحاظ گسترش در امتداد طول و عرض جغرافیایی به گونه ای است که میانگین طول آن ۵۳۲/۵ کیلومتر و عرض استان برابر با ۴۰۵ کیلومتر می باشد. استان اصفهان از شمال به استانهای مرکزی ، قم و سمنان ، از جنوب به استانهای فارس و کهگیلویه و بویراحمد ، از مشرق به استانهای یزد و خراسان و از غرب به استانهای لرستان و چهارمحال و بختیاری محدود می شود.
تقسیمات استان اصفهان
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری استان اصفهان دارای ۲۴ شهرستان ، ۵۱ بخش ، ۱۰۶ شهر و و ۱۳۱ دهستان می باشد.
جمعیت استان اصفهان
جمعیت استان اصفهان طبق نتایج سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ ، برابر با ۴۸۱۵۸۶۳ نفر ، شامل ۲۴۵۱۶۴۷نفر مرد و ۲۳۶۴۲۱۶نفر زن بوده که در ۱۴۱۰۲۳۶خانوار زندگی می کنند .
جمعیت ساکن در نقاط شهری ۴۱۱۱۳۵۵ نفر و جمعیت ساکن در نقاط روستایی ۷۰۴۵۰۸ نفر می باشد.
آب و هوای استان اصفهان
آب و هوای استان از نوع بیابانی است که وجود رشته کوههای زاگرس در قسمت غرب آن مانع نفوذ رطوبت به نواحی مرکزی و شرق استان می گردد . از طرفی وجود نواحی پست و کویری شرق استان هوای بخش وسیعی از آن را تحت تاثیر خود قرار می دهد .
متوسط بارش سالیانه استان ۱۶۰ میلیمتر و متوسط بارش شهر اصفهان حدود ۱۲۰ میلیمتر است . تنوع رژیم حرارتی در استان تحت تاثیر مناطق کوهستانی و کویری و وزش بادهای غربی است به طوری که میانگین درجه حرارت سالانه در مناطق غرب و جنوب به حدود ۴ درجه سانتیگراد می رسد . در بین مناطق استان ، خور با میانگین دمای سالانه ۱۹/۵ درجه سانتیگراد گرمترین و سمیرم با دمای میانگین سالانه ۱۰/۶ درجه سانتیگراد سردترین منطقه استان اصفهان می باشد .
جندین رودخانه از جمله رودخانه های ماربر در سمیرم ، مرغاب نجف آباد ، گلپایگان و غیره در سطح استان جریان دارد اما یکی از بزرگترین رودخانه های داخلی فلات مرکزی ایران زاینده رود است که از ارتفاعات زردکوه بختیاری سرچشمه گرفته و سپس با جهت غرب به جنوب شرق استان به تالاب گاوخونی واقع در شهر اصفهان می ریزد و نقش بسزایی در طراوت و شادابی و سرسبزی محیط شهرهای همجوار به ویژه از نظر محیط زیست و اقتصادی ایفا می کند .
اقوام استان
مردم استان اصفهان ترکیبی از اقوام مختلفی است که در طول تاریخ و با روی کار آمدن حکومت‌های مختلف، به منظور انجام فعالیتهای مختلف اقتصادی، بازرگانی و صنعتی وارد این سرزمین شده و در آن ساکن شده اند. البته اقوام دیگری نیز در این استان ساکن هستند که به ترتیب جمعیت عبارتند از: پارس‌ها و لر‌های بختیاری، لرها، ترک ها، ارمنی ها، گرجی ها، یهودی ها، کولی‌ها وعرب ها. همچنین مسیحیان، کلیمیان و زرتشتیان نیز اقلیت‌های غالب توده مردمی استان اصفهان را تشکیل می‌دهند.
با توجه به ترکیب اقوام ساکن در استان اصفهان، مردم استان به زبان فارسی با لهجه‌های اصفهانی، نایینی، نطنزی، خوانساری، گرجی، خوری، کاشانی، اردستانی، جندقی، گزی، فریدنی، لری سخن می‌گویند.
آثار تاریخی استان
آثار معماری ارزشمندی که از ادوار مختلف تاریخ اصفهان بر جای مانده است در زمره عالی ترین و کم نظیرترین آفرینشهای جهان به شمار می روند . رمز و راز شکوه جاودانه فرهنگ و تمدن اصفهان را ازیک سو باید در پیشینه تاریخی و خلق آثار شگفت انگیز معماری و شهرسازی و نیز هنرهای زیبایی جستجو کرد که هر یک از آنها همچون فانوسی در گذرگاه تاریخ این مرزو بوم می درخشیده و هیچگاه در برابر تندباد حوادث تاریخی خاموش نشده اند و از سوی دیگر اینچنین اعتلای ماندگاری را باید مولود مساعد بودن موقعیت تاریخی ، اقلیمی و فرهنگی خطه پهناور استان اصفهان دانست که این شهر در مرکزیت آن واقع شده است .
آثار مهم تاریخی ومشهور مناطق دیدنی
(مسجد جمعه اصفهان(جامع) - میدان امام اصفهان(نقش جهان ) - مسجد امام - مسجد شیخ لطفالله - عمارت عالی قاپو- عمارت توحید خانه - تالار تیموری - کاخ چهلستون - مدرسه چهارباغ - پل ا... ورد یخان(سی وسه پل) - پل خواجو- پل شهرستان - منارجنبان - کلیسای وانگ - آبشار سمیرم - بازار – کاروانسراها – برجهای کبوتر – گرمابه ها – باغ ها – آرامگاه تخت فولاد – موزه ها - باغ پرندگان – باغ قدیر – باغ گلها - کوه صفه و... از جمله آثار مهم تاریخی و مشهور و مناطق دیدنی شهر اصفهان هستند.
وضعیت اقتصادی استان
از نظر اقتصادی ، استان اصفهان در سطح کشور از موقعیت ممتازی برخوردار است به گونه ای که ۲/۳ درصد اراضی زیر کشت آبی و دیم کشور و ۵/۶ درصد از کل واحدهای بهره بردار کشاورزی را به خود اختصاص داده است و در تولید چند محصوص به خصوص گندم آبی بالاترین میزان عملکرد در احد سطح در کل کشور را داراست . استان اصفهان با حدود ده هزار واحد تولیدی صنعتی پس از استان تهران و از نظر تعداد واحدهای صنعتی بزرگ در سطح کشور در رتبه دوم قراردارد . علاوه بر این استان از نظر میزان اشتغال ، ارزش افزوده و ارزش تولیدات صنعتی با استخراج سالیانه بیش از ۱۷ میلیون تن مواد معدنی (رتبه سوم) و حدود ۴/۵ میلیون تن سنگ تزئینی (رتبه اول) در مجموع در کل کشور پس از استان تهران در رتبه دوم قرار دارد .
وضعیت صنایع دستی استان اصفهان
در استان اصفهان ۱۷۸ رشته از لحاظ تولید صنایع دستی ثبت شده است و بیش از ۶۰ رشته در حال تولید و ارائه به بازار می باشد . (مقام اول کشور) . صنایع دستی استان اصفهان شامل خاتم سازی - مینا کاری - مینیاتور سازی- منبت کاری - قلاب دوزی نقاشی وتذهیب - سکمه دوزی - ملیله سازی - خراطی - نمد مالی - پوست دوزی - نقره سازی - قلمزنی - قلمکاری - کاشی وسرامیک - - قالی بافی - زری دوزی و ... می باشد .
مهمترین فرصت ها و قابلیت های استان
- موقعیت مکانی ویژه استان (قرار گرفتن استان در مرکز کشور و در مسیر راه های ترانزیتی شمال-جنوب و شرق- غرب و همجواری با ۹ استان )
- وجود پتانسیلهای قوی کارآفرینی رو به رشد
- برخورداری از جاذبه های گردشگری در زمینه های تاریخی ، طبیعی و انسان ساخت با ارزش ملی و فراملی و وجود بیش از پنج هزار اثر تاریخی غیرمنقول و ده هزار اثر شناخته شده منقول بازمانده از ادوار مختلف در جای جای استان و نیز چشم اندازها و گردشگاههای طبیعی و یا احداث شده طی سالهای اخیر در حاشیه رودخانه پربرکت زاینده رود و مناظر حاشیه آن و تبدیل استان به عنوان یک قطب مهم گردشگری کشور
- وجود سرمایه های انسانی (ظرفیت های علمی ، هنری ، فنی ، تخصصی و مدیریتی و ...) انباشته شده به عنوان مکمل فعالیت های سرمایه گذاری در راستای اقتصاد دانایی محور
- وجود ظرفیتهای قوی دانشگاهی و مراکز تولید علم و فن آوری ، مراکز برگ علمی ، تحقیقاتی متعدد ، مراکز آموزش فنی و حرفه ای
- وجود بخش غیر دولتی توانمند زمینه ساز جذب سرمایه گذاری خارجی
- استقرار صنایع مادر و بزرگ در سطح ملی همچون ذوب آهن ، فولادمبارکه ، پالایشگاه ، دی ام تی ، داروسازی ، پتروشیمی ، هواپیما و هلیکوپترسازی ، صنایع و مراکز نظامی ، انرژی اتمی ، راههای اصلی و فرعی مناسب ، فرودگاه بین المللی ، خطوط راه آهن و از همه مهمتر رودخانه زاینده رود ... فرصتهای خوبی را برای جویندگان فعالیتهای اقتصادی در سطح استان فراهم نموده است .
آثار مهم تاریخی
به طور کلی آثار مهم تاریخی در شهر اصفهان عبارتند از میدان امام یا نقش جهان ,عالی قاپو,کاخ چهلستون ,منارجنبان ,مدرسه چهارباغ یا سلطانی ,مسجد امام ,مسجد شیخ لطف الله ,کلیسا وگنجینه وانک ,سی وسه پل یا پل الله وردیخان ,پل خواجو وبازار اصفهان و از جمله نقاط دیدنی این شهر مسجد جامع ,سردرقیصریه ,کاخ هشت بهشت ,تالار اشرف ,بقعه بابا رکن الدین ,امامزاده اسماعیل ,هارون ولایت ,مناره چهل دختران ونقاط تفریحی بیشماری از جمله بوستان شهری ملت ,آیینه خانه ,باغ پرندگان وباغ گلهاست . اصفهان امروز یکى از شهرهاى بزرگ و سیاحتى ایران و جهان است.
سابقه و وضعیت فرهنگی هنری اصفهان
اصفهان را پایتخت فرهنگی هنری ايران مي دانند واين لقب برازنده از آن روست که اين استان از نظر فرهنگي هنري وتاريخي در ايران بي همتا ودر پاره اي جهات در جهان بي نظير است. اصفهان با فرهنگ اصیل وتمدنی ژرف وکهن همواره
در آسمان تابناک بشری تک ستاره اي درخشان بوده است. سابقه فرهنگی این شهر با تاریخ اسلام پيوند خورده است چنان چه در عصر اسلامي وفتح اصفهان توسط مسلمانان تعاطي فرهنگ ملي با اسلام به سرعت به صورت يکي از پايگاههاي مهم نشر اسلام درآمد
اگر از سابقه فرهنگ اصفهان وارتباط آن با اسلام سخن به میان آید سیماي سلمان فارسي صحابي نزديک رسول خدا که تا معراج منا اهل البيت عروج نمود مجسم مي شود ونظاميه ها وحوزه هاي علميه اين شهر که قرنها ميعادگاه عاشقان علم ومعارف اسلامي بوده است را ترسيم مي كند زمينه هاي مساعد فرهنگ اصفهان يعني حسن موقعيت جغرافيايي ومختصات طبيعي با پيشينه تمدن غني اين شهر درهم آميخته وبستري مناسب براي بالندگي فرهنگ اسلامي شده است
مورخین ,باستان شناسان و ایران شناسان خارجی يک قرن اروپا اصفهان را در رديف شهرهاي مهم دوره اول تاريخي دنيا مانند پکن ونيز رم وفلورانس معرفي کرده اند واز نظر اهميت تاريخي واسلامي اصفهان ستاره جهان اسلام لقب گرفته است.
صنایع دستی اصفهان
صنایع دستی اصفهان در جهان از شهرت خاصی برخوردار است و از جمله این صنایع می توان به قالی بافی، قلمکارسازی، خاتم سازی اصفهان، ساخت و قلمزنی فرآورده های مسی و برنجي، منبت کاری، نمد مالی، گیوه بافی و گیوه دوزي، عبا بافی، سفال و سرامیک سازی، پوست و پوستین دوزی، نگارگری، نقره سازی، مینا کاری، کاشی سازی، طلا کوبی روی فولاد و قفل سازی اشاره کرد.