کلیات 

مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی قدیمی‌ترین مؤسسه فعال در زمینهٔ تولید واکسن در ایران است. این مؤسسه که در منطقه حصارک بالا از استان البرز ایران قرار دارد، سالانه بیش از سه و نیم میلیارد دز انواع فراورده‌های بیولوژیک تولید می‌کند.

تاریخچه

این مؤسسه در مسیر جاده قدیم قزوین که اکنون به خیابان شهید بهشتی (کرج) تغیییر نام یافته قرار دارد. این مسیر خود قسمتی از جاده ابریشم است که بین شهرهای قزوین و ری واقع شده‌است. مؤسسه مزبور در دوران قاجاریه به عنوان مرکز درمان اسبان، اسواران، پیکها و دام‌ها مورد استفاده داشته‌است. بعد از جنگ جهانی اول، به واسطه عهدنامه ترکمانچای، مملکت محروسه قجری دچار قحطی و بیماری‌های واگیردار گسترده‌ای در مردم و احشام گردید که درمان این امراض سبب تأسیس مؤسسه پاستور و سپس "مؤسسه دفع آفات حیوانی و سرم‌سازی ایران" گردید، که بعدهابه دستور رضاشاه به "بنگاه سرم‌سازی رازی" و سپس به "مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی" تغییر نام یافت.

فعالیت اولیه مرکز روی طاعون گاوی متمرکز بود اما بعداً به تولید انواع واکسن‌ها و سرم‌های دارای کاربرد پزشکی و دامپزشکی گسترش یافت. در پی جنگ جهانی دوم، مؤسسه چند سالی به اشغال نیروهای ارتش سرخ درآمد و ایشان چند باب بنای با کاربرد نظامی در مؤسسه ساختند.

امتیازات علمی

• دلیل نامگذاری این مؤسسه به یادبود حکیم ابوبکر محمّد زکریای رازی است.
• بسیاری از دانشمندان دامپزشکی ایرانی در این مؤسسه فعالیت داشته‌اند.
• نشریه علمی پژوهشی آرشیو رازی متعلق به این مجموعه است.
• پذیرش دانشجو در مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی

آزمایشگاه‌های ملی و رفرانس

این مؤسسه دارای لابراتوارهای تشخیص و تحقیق با مرجعیت ملی یا جهانی زیر می‌باشد:

• آزمایشگاه ملی تب برفکی
• آزمایشگاه ملی تحقیقات پاستورلا
• آزمایشگاه ملی تحقیقات تیلریوز
• آزمایشگاه ملی سل دامی
• آزمایشگاه ملی تحقیقات کنه
• آزمایشگاه رفرانس جانوران سمی
• آزمایشگاه رفرانس مایکو پلاسما
• آزمایشگاه رفرانس سموم جانوری
• آزمایشگاه رفرانس آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان
• آزمایشگاه رفرانس آبله دامی

افراد سرشناس

• مصطفی‌قلی بیات، معاون وزارت فلاحت، فوائد عامه و تجارت؛ به عنوان مؤسس مؤسسه
• عبدالله حامدی، نخستین رئیس مؤسسه
• سید حسین میرشمسی، چهره ماندگار علمی ایران، مؤسس بخش واکسن‌های ویروسی انسانی
• عباس شفیعی، چهره ماندگار
• دکتر سید جواد رضوی ، واکسن فلج اطفال

کتابخانه مؤسسه رازی

مؤسسه دارای یک کتابخانه مرکزی با زیربنای اعیانی ۱۵۰۰ متر مربع می‌باشد که از سال ۱۳۰۹ ه. ش. آغاز به کار نموده‌است. بیشتر منابع موجود راجع به علوم دامپزشکی و پزشکی می‌باشند. تعداد منابع به صورت زیر است:

• کتاب‌های خارجی: عمدتاً به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی، عربی و ترکی استانبولی ۷۶۳۰ جلد
• کتاب‌های فارسی: ۳۹۳۶ جلد
• نشریات خارجی: ۴۰۹ سلسله
• نشریات فارسی: ۲۷۸ سلسله
• پایان‌نامههای خارجی: ۱۱ مصحف
• پایان‌نامههای فارسی: ۳۴۹ مصحف
• سی دی: ۴۶۷ لوحه
• طرح‌های پژوهشی: ۴۰۶ عنوان
• کتاب‌های الکترونیکی: ۲۳۲۶ عنوان
• مقالات خارجی مؤسسه رازی: ۶۸۸ مقاله
• مقالات فارسی مؤسسه رازی: ۴۷۰ مقاله

ساختار مدیریتی

این مؤسسه توسط یک رئیس و هیئت امنایی متشکل از نمایندگانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، سازمان دامپزشکی کشور و غیره که بر آن نظارت دارند، اداره می‌شود. از چهار معاونت تشکیل شده‌است:

• معاونت تحقیقات و فناوری
• معاونت تحقیق و تولید
• معاونت برنامه‌ریزی و پشتیبانی
• معاونت تضمین کیفیت

تغییرات سازمانی

این مؤسسه در زمان تأسیس تحت نظارت وزارت فلاحت و فوائد عامه (وزارت کشاورزی وقت) در آمد.

در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۷۹ با ادغام وزارت کشاورزی و وزارت جهاد سازندگی، تحت نظارت سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج وزارت جهاد کشاورزی در آمد. به علاوه، به واسطه گستردگی فعالیت‌هایش، امروزه هیئت امنایی متشکل از نمایندگانی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران، سازمان دامپزشکی کشور و غیره بر آن نظارت دارند.

رؤسای مؤسسه از ابتدا تاکنون

شعبه‌ها

با این که مرکزیت مؤسسه در کرج قرار گرفته، دارای مراکز آزمایشگاهی (تشخیص بیماری‌های دام) در شهرستان‌های زیر می‌باشد

• مشهد
• اهواز
• مرند
• اراک
• شیراز
• کرمان
• آبادان(در دست ساخت)
• خزر آباد ساری
• کلاردشت (نیمه تعطیل)
• بندر انزلی

ارتباطات خارجی

مؤسسه مزبور جهت تبادل تجربیات، اخذ مجوزها و صادرات با سازمان‌ها و ادارات بین‌المللی همکاری دارد. مهم‌ترین این سازمان‌ها عبارتند از:

• سازمان بهداشت جهانی WHO
• سازمان دامپزشکی جهانی IOE
• سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد فائو
• بعد از انقلاب اسلامی ایران و اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، مراودات با کشورهای توسعه یافته کمتر و با کشورهای اسلامی بیشتر شده‌است.

تولیدات

به‌طور کلی تولیدات مؤسسه رامی توان به صورت زیر دسته بندی کرد:

• واکسن‌های ویروسی انسانی
• واکسن‌های باکتریایی انسانی
• واکسن‌های ویروسی دامی
• واکسن‌های باکتریایی دامی
• سرم‌ها انسانی
• سرمهای دامی
• واکسن‌های طیور
• واکسن‌های آبزیان
• تشخیص بیماری‌ها
• تحقیقات و نشریات علمی

فراورده‌ها

از مهم‌ترین فراورده‌های مؤسسه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرم‌های دیفتری و کزاز
• سرم‌های درمانی ضد زهر: انواع عقرب و مار
• انواع پادگن‌ها شامل: آنتی ژن رزبنگال، آنتی ژن رایت، آنتی ژن پولوروم
• انواع فراورده‌های خونی دامپزشکی شامل سرم خرگوش، پلاسمای خرگوش، همولیزین، کمپلمان خرگوش، کمپلمان خوکچه هندی، خون دفیبرینه گوسفندی
• انواع حلالهای مصرف پزشکی شامل سرم فیزیولوژی، آب قابل تزریق
• حیوانات آزمایشگاهی موش،رت، هامستر، خوکچه هندی، خرگوش