کلیات

فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) در ۳۰ کیلومتری تهران، در حوزه اداری و سیاسی شهرری (بخش فشافویه ری) تهران میان بزرگراه تهران-قم در یک سایت ۱۴ هزار هکتاری قرار گرفته‌است. این فرودگاه به‌عنوان جایگزین فرودگاه بین‌المللی مهرآباد طراحی شد که اکنون در داخل بافت شهر تهران قرار گرفته‌است. فرودگاه امام (ره)  را شرکت فرودگاه‌های کشور اداره می‌کند و مرکز فعالیت شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر،  ماهان،  آسمان،  قشم،  کاسپین،  تابان و زاگرس است.

 تا اوت ۲۰۱۴ فرودگاه امام خمینی (ره)  میزبان بیش از ۴۰ شرکت هواپیمایی بوده که با بیش از ۷۰۰ پرواز هفتگی تهران را به شهر‌هایی در بیش از ۳۰ کشور جهان متصل می‌کنند.

فاز یک فرودگاه

فاز یک فرودگاه امام خمینی (ره)  دارای یک ترمینال مسافربری فعال با ظرفیت جابجایی ۶/۵ میلیون مسافر و ۱۲۰ هزار تن بار در سال بوده و فاز ۲ فرودگاه نیز در حال ساخت است. در شهریور ۹۳ پل ارتباطی فاز ۱ و ۲ با تغییر کاربری به عنوان ترمینال موقت حجاج مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۳٬۳۵۹ نشست و برخاست هواپیما در این فرودگاه انجام شد و ۷٬۸۲۱٬۳۶۹ کیلوگرم بار و ۱۴۸٬۰۲۰٬۴۱۵ نفر مسافر از طریق آن جابجا شدند.

تاریخچه

پیشنهاد ساخت این فرودگاه به سال ۱۳۴۶ و پیشنهاد سازمان ایکائو جهت ساخت فرودگاهی مجهز برای استفاده از توان ترانزیتی ایران بیناروپا و آسیا بازمی‌گردد. این طرح در سال ۱۳۵۱ و با نام «فرودگاه آریامهر» به تصویب هیئت دولت وقت ایران رسید.
در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷) کار ساخت فرودگاه با همکاری شرکت‌های آمریکایی و ایرانی آغاز شد. نام شرکت آمریکایی عهده‌دار معماری پروژه TAMS بود که قصد تکمیل فرودگاه را تا سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) با بودجه ۱ میلیارد دلار داشت.  اما با رخداد انقلاب ایران این طرح متوقف و کنار گذاشته شد. پس از جنگ و در سال ۱۳۷۴ یک شرکت فرانسوی و چند شرکت ایرانی کار ساخت آن را از سر گرفتند و نهایتاً اردیبهشت ۱۳۸۳ فاز نخست آن به‌طور ناقص افتتاح شد.

فرودگاه در روز‌های آخر دولت محمد خاتمی نیمه‌کاره افتتاح و نگهداری آن با مصوبه مجلس هفتم به شش شرکت ایرانی واگذار شد. در زمان دولت نهم، به دستور رئیس‌جمهور وقت تمام پرواز‌های بین‌المللی تهران از فرودگاه مهرآباد به فرودگاه امام خمینی (ره)  منتقل شد.

این فرودگاه در روز‌های آخر فعالیت خاتمی در اردیبهشت ۱۳۸۴ برای بار دوم افتتاح شد. دولت‌های کانادا و بریتانیا هم‌زمان با افتتاح دوم فرودگاه از اتباع خود خواستند که از سفر از طریق این فرودگاه اجتناب کنند. علت این هشدار وجود برخی اشکالات فنی (از جمله نشست برخی ساختمان‌ها و نگرانی از بروز مشکلاتی در باند فرود) اعلام شد.

تعطیلی موقت گمرک فرودگاه

خرداد ۱۳۸۶ و پس از کشف باند قاچاق کالا توسط برخی مقامات و شرکت‌های ایرانی فعال در فرودگاه،  گمرک تجاری این فرودگاه بطور موقت تعطیل و ترخیص کالا‌های تجاری به گمرک شماره دو فرودگاه بین‌المللی مهرآباد تهران (مستقر در آزادراه تهران کرج) منتقل شد.

در تاریخ ۲۲ دی ۱۳۸۶ اعلام شد که غلام‌حسین باقریان مدیر عامل وقت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از سمت خود برکنار شده‌است. وی از سال ۱۳۷۶ و در جریان ساخت فرودگاه در سِمت معاون عملیاتی آن و از هنگام افتتاح فرودگاه در سال ۱۳۸۳ در سمت عضو مدیر عامل و عضو هیئت‌مدیره فرودگاه فعالیت می‌کرد.

پایانه‌ها

برای فرودگاه امام خمینی سه پایانه طراحی شده که اکنون دو پایانه آن قابل بهره برداری است.

پایانه ۱

نخستین و تا کنون تنها پایانه فعال، پایانه ۱ نامیده می‌شود که سالیانه مجموعاً ۶٫۵ میلیون مسافر و ۱۲۰٬۰۰۰ تُن بار از این فرودگاه جابه‌جا می‌شود. در سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۷ میلیون مسافر از این پایانه جابه‌جا شده‌اند و انتظار می‌رود که این رقم در سال ۲۰۱۶ به ۸ میلیون مسافر افزایش یابد.

پایانه سلام (پایانه ۲)

دومین پایانه،  سلام نامیده می‌شود که اخیراً ساخته شد و ظرفیت پذیرش ۵ میلیون مسافر در سال را دارد. قرار بود این پایانه در ژوئن ۲۰۱۶ قابل استفاده باشد، ولی مشکلات مالی افتتاح آن را تا ژوئن 2019 به تعویق انداخت. هرچند که این پایانه قرار بود صرفاً برای پرواز‌های حج استفاده شود، ولی به‌گفته عباس آخوندی،  وزیر مسکن و شهرسازی ایران، از این پایانه برای همه پرواز‌ها استفاده خواهد شد.

پایانه ایران‌شهر (پایانه ۳)

سومین پایانه ایرانشهر نامیده می‌شود که اکنون در مرحله مطالعاتی قرار دارد و قرار است شرکتی هلندی کار ساخت آن را انجام دهد.

این پایانه توانایی پذیرش ۲۰ میلیون مسافر در سال را خواهد داشت و انتظار می‌رود با افتتاح این پایانه ظرفیت جابه‌جایی مسافر در فرودگاه امام خمینی به ۳۰ میلیون نفر در سال افزایش یابد. پس از افتتاح این پایانه، از پایانه ۱ فقط برای پرواز‌های داخلی استفاده خواهد شد.

جایگاه تشریفات اختصاصی

سی‌آی‌پی یا جایگاه تشریفات اختصاصی فرودگاه امام خمینی (ره) بخشی از این فرودگاه بین‌المللی‌ست که در ۷۰۰۰ متر مربع بنا و سه طبقه ساخته شده‌است که مجهزترین سی‌آی‌پی کشور است. مسافرین ورودی و خروجی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی که مایل به استراحت بعد یا قبل از پرواز هستند می‌توانند از سالن مجهز تشریفات و امکانات موجود در آن بازدید و استفاده کنند. این بنا در سه طبقه به‌گونه‌ای طراحی شده‌است که مسافر‌های جایگاه به همراه مستقبلین یا مشایعین در فضایی آرام و بدون نیاز به اجرای فرایند‌های عادی عملیات فرودگاهی به استراحت بپردازند.

افتتاح پایانه مسافربری سلام

پایانه مسافربری سلام فرودگاه امام خمینی امروز روز سه شنبه ۲۸ خرداد ۱۳۹۸ با حضور رئیس جمهور افتتاح شد.

پایانه سلام به دست متخصصان داخلی طراحی و ساخته شده و ظرفیت اعزام و پذیرش پنج میلیون مسافر را در سال دارد. با بهره برداری از این پایانه، بخشی از پروازهای داخلی هم به فرودگاه امام خمینی منتقل خواهد شد. در ساخت این طرح ملی مجموعه ای از آثار هنری با معماری اسلامی - ایرانی به کار رفته که آن را از دیگر ترمینال‌های هوایی کشور متمایز کرده است.