کلیات

نماز قَضا (در مقابل نماز اَدا) هر نمازی که خارج از وقتِ تعیین‌شده‌اش خوانده شود. از آنجا که نمازها به واجب و مستحب تقسیم می‌شوند، قضای آنها نیز بر این دو قسم است. نماز در برخی موارد، مثلاً برای زن حائض و فرد نابالغ، قضا ندارد. پس از وفات فرد مکلّف، شخصی دیگری می‌تواند عهده‌دار قضای نماز آن فرد شود.

تعریف نماز قضا

نماز قضا نمازی است که به جبران نمازی باشد که در وقت مشخص نماز خوانده نشده باشد یا اینکه به طور صحیح انجام نشده باشد.

نماز قضا بر دو قسم است:

• قضای نماز واجب که ممکن است نمازهای روزانه باشد یا نمازهای دیگر مانند نماز آیات و نماز طواف
• قضای نماز مستحب

وقت ادای نماز

اگر حتی یک رکعت نماز در وقت مقررشده خوانده شود آن نماز، ادا است. وقت مقرر شده برای نماز صبح از طلوع فجر تا طلوع آفتاب؛ برای نماز ظهر از اذان ظهر تا پنج رکعت مانده تا اذان مغرب (طبق نظر آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی، فاضل، صافی، نوری و زنجانی) یا غروب آفتاب (طبق نظر آیات عظام خامنه‌ای، خویی، بهجت، مکارم و وحید)، برای نماز عصر از نماز ظهر تا یک رکعت پیش از اذان مغرب یا غروب آفتاب (طبق تفصیل گفته‌شده)؛ برای نماز مغرب از اذان مغرب تا پنج رکعت مانده به نیمه شب شرعی و برای نماز عشاء از نماز مغرب تا یک رکعت مانده به نیمه شب شرعی است.

موارد عدم وجوب نماز قضا

نمازهایی که در زمان بالغ نبودن، جنون، بیهوشی، کفر و زمان حیض و نفاس زنان خوانده نشده باشد، قضای آن نماز پس از بلوغ، به‌هوش‌آمدن، اسلام و پاک شدن زن واجب نیست.

وجوب نماز قضای والدین بر پسر بزرگ

یکی از نمازهای واجب، قضای نماز پدر است که بر پسر بزرگتر (بزرگترین پسر در زمان وفات پدر) واجب است. برخی مراجع تقلید (خامنه‌ای، گلپایگانی، اراکی، مکارم، نوری، فاضل، بهجت، صافی) قضای نماز مادر را نیز بر پسر بزرگ واجب می‌دانند.

برخی احکام نماز قضا

در فقه شیعه برای نماز قضا احکام دیگری نیز بیان شده است؛ ازجمله:

• کسی که تعداد نمازهای قضا شده خود را نمی‌داند، چنانچه کمترین تعداد نمازی را که یقین دارد قضا شده بخواند، کفایت می‌کند.
• نماز قضا را می‌توان در هر فرصتی خواند.
• اگر بعد از وقت نماز بفهمد نمازی را که خوانده باطل بوده، باید قضای آن را بخواند.
• نمازی که در زمان مسافرت قضا شده است، قضای آن نیز به صورت شکسته است.
• هر فرد باید نماز قضای نماز خود را بخواند و تا زمانی که زنده است، شخص دیگر نمی‌تواند قضای نماز وی را انجام دهد.