کلیات
مجمع جهانی اقتصاد ( World Economic Forum) یکی از سازمان‌های بزرگ اقتصادی سوئیس است. این سازمان سالانه بیش از ۸۰ میلیون دلار درآمد دارد و برای بیشتر از ۲۰۰ نفر فرصت شغلی ایجاد کرده است. بیش از یک هزار شرکت نام‌آور جهان با پرداخت حق عضویت، هزینه‌های این مجمع را تأمین می‌کنند که حداقلِ آن ۴۲٬۵۰۰ فرانک سوئیس در سال است. حضور رؤسای شرکت‌ها در نشست داووس ۱۸٬۰۰۰ فرانک هزینه ورودی دارد. ۲۵۰٬۰۰۰ تا ۵۰۰٬۰۰۰ فرانک هم هزینه شراکت در برنامه‌ها و طرح‌های کنفرانس است.
پیشینه
مجمع جهانی اقتصاد برای اولین بار در ژانویه سال ۱۹۷۱ و در شهر داووس توسط کلاوس شواب به عنوان جایی برای جمع شدن رهبران اقتصادی و سرمایه‌داران اروپایی راه اندازی شد. شواب که در آن زمان در دانشگاه ژنو تدریس می‌کرد، داووس را برای جمع شدن اقتصاددانان، سیاستمداران، صاحبان سرمایه، نظریه‌پردازان و هنرمندان انتخاب کرد. ایده اصلی اجلاس این بود که این افراد در یک جا جمع شوند تا دربارهٔ مسائل روزِ اروپا تبادل نظر کنند.
وی سپس «مجمع مدیریت اروپا» که یک سازمان غیرانتفاعی بود را در ژنو راه اندازی کرد و با کمک این مجمع سران تجاری و صنعتی اروپا را هر ساله در ماه ژانویه به داووس فرا می‌خواند. سپس برگزاری جلسات منطقه‌ای در کشورهای مختلف جهان بعد از برگزاری اجلاس سالانه داووس به برنامهٔ کاریِ این مجمع افزوده شد. رویداد‌های سال ۱۹۷۳ میلادی — از جمله جنگ یوم کیپور و از هم پاشیدن سیستم برتن وودز — موجب شد که اجلاس داووس به جای تمرکز بر مسائل مدیریتی، نگاه خود را به مشکلات سیاسی و اقتصادی روز معطوف کند و یک سال بعد، برای نخستین بار رهبران سیاسی جهان هم به داووس دعوت شدند.
از سال ۱۹۷۹ مجمع مدیریت جهانی انتشار گزارش رقابت اقتصادی جهانی را نیز بر عهده گرفت. اما در سال ۱۹۸۷ «مجمع مدیریت اروپا» به «مجمع اقتصاد جهانی» تغییر نام داد و با توسعۀ حوزۀ کاریِ خود تلاش کرد اختلافات و مشکلات جهانی را با ایجاد یک پلتفُرم بین‌المللی حل کند.
نقش آفرینی های بین المللی
در سال ۱۹۸۸ میلادی رهبران ترکیه و یونان «بیانیه داووس» را برای پیشگیری از جنگ امضا کردند. یک سال بعد، اولین دیدار سیاستمداران دو کشورِ کره در سطح وزیران در همین شهر برگزار شد. در همان سال، اولین صحبت‌ها درباره اتحاد آلمان شرقی و غربی هم در این اجلاس صورت گرفت.
در سال ۱۹۹۴ میلادی، یک بارِ دیگر داووس میزبان چهره‌هایی بود که کمتر در کنار هم دیده می‌شدند. در آن سال یاسر عرفات (رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین) و شیمون پرز (وزیر امور خارجۀ وقت اسرائیل) به توافق اولیه دربارۀ غزه و اریحا دست پیدا کردند.
البته رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در اجلاس داووس در سال ۲۰۰۹ میلادی صحنه‌ای فراموش‌نشدنی به وجود آورد. اردوغان در آن زمان نخست‌وزیر ترکیه بود و در میانۀ جلسه صحبت با شیمون پرز، رئیس‌جمهوری وقت اسرائیل، اجلاس را ترک کرد و گفت: گُمان نمی‌کند دیگر پا به این اجلاس بگذارد.
در سال‌های اخیر و با شدت گرفتن بحران اقتصادی در اروپا، اجلاس داووس یک بار دیگر سَمت و سوی اقتصادی بیشتری گرفت و بیش از گذشته بر مشکلات اقتصادی و تجاری دنیای غرب متمرکز شد، چنانکه موضوع اصلی اجلاس داووس در سال ۲۰۱۵ میلادی هم به این اتفاق‌ها اختصاص داشت.
معترضان به داووس
اجلاس داووس مانند دیگر نشست‌ها و اجلاس‌هایی که میهمانان سرشناسی از سراسر دنیا دارد، محلی برای نشان دادن اعتراض به سیاست‌های دولتمردان هم به‌شمار می‌رود. گروه‌های مخالف جهانی‌سازی، مخالفان سرمایه‌داری، چپ‌ها و سبز‌ها همیشه از این فرصت برای نشان دادن مخالفت‌های خود با سیاستمداران استفاده می‌کردند. اما به نظر می‌رسد که معترضان دیگر تب و تاب گذشته را ندارند. زیرا آنها به این نتیجه رسیده‌اند که اجلاس داووس نقش چندانی در سیاست‌های اجرایی بین‌المللی ندارد.
بنیاد آکسفام در گزارش سال ۲۰۱۴ خود از داووس به عنوان یکی از مهم‌ترین نهاد‌های مشاوره و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی جهان صحبت کرده که باعث درآمیختن قدرت اقتصادی با مراکز تصمیم‌گیری‌های سیاسی میشود که تأثیرات مخرب آن بر نحوه مدیریت جامعه، دموکراسی و گسترش فقر و بی عدالتی مشهود است. در این گزارش گفته شده که اقلیت صاحب قدرت اقتصادی در همکاری و هماهنگی با قدرت سیاسی در سطح جهان با تقلب و فریبکاری در شیوه مدیریت امور اقتصادی، دموکراسی را تضعیف کرده و شرایطی را به وجود آورده که امروزه ثروت ۸۵ نفر از ثروتمندترین افراد با دارایی ۵۰ درصد از جمعیت جهان برابر است. انحصار فرصت‌ها و امکانات در دست یک اقلیت کوچک باعث شده که ۷۰ درصد از مردم جهان اکنون در کشور‌هایی زندگی کنند که طی سه دهه گذشته نابرابری اقتصادی در آنها افزایش یافته‌است. هم‌اکنون یک درصد از مردم با ثروتی حدود ۱۱۰ تریلیون دلار صاحب ۴۶ درصد از کل ثروت جهان هستند. طبق ارزیابی‌های این نهاد، نابرابری اقتصادی با به خطر انداختن ثبات و امنیت اجتماعی یک خطر بزرگ برای امنیت جهانی است.
حواشی اجلاس داووس ۲۰۲۰
اجلاس مجمع جهانی اقتصاد (داووس) که همه ساله با شرکت سیاستمداران تاثیرگذار جهان و نمایندگان پیشرو در دنیای کار برگزار میشود، سال ۲۰۲۰ نیز با میزبانی شهر داووس سوئیس آغاز به کار کرد. حاشیه بزرگ این نشست که با حضور دونالد ترامپ رئیس جمهور بزرگ آمریکا برگزار شد، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران شرکت نکرد. سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه در حساب شخصی خود در توییتر نوشت: «با توجه به دعوت رسمی و شخصی انجام شده از محمدجواد ظریف، ایشان کاملا آمادگی داشتند تا امسال در نشست مجمع جهانی اقتصاد در داووس شرکت کنند.» وی ادامه داد: متاسفانه، تغییر یکطرفه از جانب مجمع جهانی اقتصاد در برنامه‌ریزی که دو طرف بر سر آن توافق کرده بودند (شاید برای رسیدن به همین هدف)، مانع از حضور ظریف شد. یک فرصت برای گفتگو از دست رفت.