کلیات

فرمول یک  که به اختصار «F1» نوشته می‌شود، همچنین به «مسابقات اتومبیل‌رانی جایزه بزرگ» نیز مشهور است، بالاترین رده از مسابقات بین‌المللی خودروهای چرخ‌باز است که توسط فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA)، سازمان‌دهی و برگزار می‌شود. «چرخ باز» به خودروهایی گفته می‌شود که تایرهای خودرو از بدنه جدا و خارج از آن هستند، برخلاف خودروهای معمولی که تایرها زیر [گلگیر (خودرو)] قرار گرفته‌اند.

منظور از واژهٔ «فرمول» مجموعه‌ای از مقررات و قوانین است که همهٔ شرکت‌کنندگان و خودروها باید از آن پیروی کنند. فصل قهرمانی فرمول یک جهان از مجموعه‌ای از مسابقات، که به جایزه بزرگ مشهور است تشکیل شده، که معمولاً در پیست‌های فرمول یک، و در موارد معدودی در جاده‌های بستهٔ شهری برگزار می‌شود.

نتایج تمامی مسابقات، جمع بسته می‌شود تا دو فهرست قهرمانان فرمول یک جهان در هر سال، یکی در بخش رانندگان قهرمان فرمول یک و دیگری در بخش سازندگان قهرمان فرمول یک مشخص شود. رانندگان این مسابقات، ابتدا باید مدرک رانندگی ویژه‌ای که توسط فدراسیون بین‌المللی اتوموبیل‌رانی صادر می‌شود را برای ورود به این مسابقات، به‌دست آورند.

این مسابقات، یک رویداد مهم تلویزیونی است که میلیون‌ها نفر از بیش از ۲۰۰ کشور جهان آن را به صورت زنده تماشا می‌کنند. خودروها با سرعتی تا ۳۵۰ کیلومتر در ساعت (حدود ۲۲۰ مایل در ساعت) با هم مسابقه می‌دهند.

مقررات این مسابقات، شامل شماری از محدودیت‌ها و شرایطی است که خودروها باید از آن پیروی کنند. از جمله مواردی که این مقررات به خاطر آن تدوین شده، می‌توان به کنترل ایمنی سرعت‌های فزاینده اشاره کرد. در سال ۲۰۲۱ از موتورهای وی ۶ ۱/۶ لیتری توربوشارژ هیبرید که کارآمدترین موتور احتراق داخلی جهان به‌شمار می‌آید، استفاده می‌شود.

تاریخچه

زمانی که فرانسوی‌ها در سال ۱۹۰۶ نخستین گرند پری (جایزه بزرگ) را برگزار کردند، فکرش را نمی‌کردند که به مسابقهٔ بزرگی تبدیل شود. نخستین مسابقه ۳۲ خودرو را دربرمی‌گرفت که در مسیری به مسافت ۱۰۴ کیلومتر در نزدیکی آلمان برگزار شد و دو روز به طول انجامید. خودروی برنده یک رنو، تحت هدایت فرنس سیز مجارستانی بود که سرعت متوسطی برابر ۱۰۰ کیلومتر در ساعت داشت. از آن شروع ساده، فرمول یک متولد شد و با گذر زمان در این سال‌ها به یکی از پرطرفدارترین مسابقات ورزشی دنیا تبدیل شده‌است.

مسابقات فرمول یک در طول تاریخ، تحولات و تغییرات بسیاری را شاهد بوده‌است و در آن موتورهای بسیاری به‌کار گرفته شده‌است؛ موتورهای عادی، تقویت‌شده و توربو، که از straight-4 تا H۱۶ با جابجایی سوخت ۱٫۵ تا ۴٫۵ لیتر متفاوت است. حداکثر قدرتی که در طول تاریخ مسابقات، به‌دست آمده ۱۲۴۰ اسب بخار توسط موتور ب‌ام‌و توربو در دههٔ ۱۹۸۰ بوده‌است.

قارهٔ اروپا دارای طرفداران بسیاری از مسابقات فرمول یک و بازار اصلی آن است. با این وجود، مسابقات جایزه بزرگ در سرتاسر جهان برگزار شده، و با برگزاری مسابقات جدید در بحرین، جمهوری خلق چین و جمهوری آذربایجان، دامنهٔ این مسابقات در حال گسترش است.

دفتر مرکزی فدراسیون بین‌المللی اتومبیل‌رانی (FIA) در شهر کنکورد، پاریس واقع است. این فدراسیون، مسئولیت نظارت بر این مسابقات را بر عهده دارد. رئیس کنونی این فدراسیون ژان تات است. حقوق تجاری فرمول یک در دارایی‌های گروه فرمول یک، که اکنون مالکیت آن در اختیار آلفا پرما است، سپرده شده‌است.

بالاترین رکورد سرعت در این مسابقات، توسط جوانی ۲۷ساله به اسم ویلیامز با خودرویی از شرکت مرسدس-بنز با سرعت ۳۷۸ کیلومتر بر ساعت در جمهوری آذربایجان شهر باکو ثبت شده‌است.