در مورد انتخابات در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
به ساز و کاری منسجم و پیوسته که در یک محدود جغرافیایی مشخص و در زمانی معین انجام میشود تا طی آن فرد یا افرادی از طریق مشارکت شهروندان انتخاب شوند، انتخابات گفته میشود.
تاریخچه
ایران از جمله کشورهایی است که سابقه انتخابات در آن نزدیک به صد سال است. با این حال با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، روند و ساز و کارهای حاکم بر انتخابات تقویت شد و شهروندان حتی در انتخاب عالیترین مقام سیاسی کشور نیز میتوانند به صورت غیر مستقیم تأثیرگذار باشند. از صد سال پیش تا کنون به این سو ایران شاهد دو دوره متفاوت انتخاباتی با قوانین و دستاوردهای مختلف بوده است که میتوان آن را به انتخابات قبل از انقلاب و انتخابات پس از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم کرد.
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی
اولین شکل انتخابات و تشکیل مجلس در ایران به زمان بعد از مشروطیت بر میگردد. فرمان مشروطیت در تاریخ ۱۴ جمادی الثانی سال ۱۳۲۴ هجری قمری از طرف مظفرالدین شاه قاجار صادر شد و اولین مجلس موقتی که طبق این فرمان باید" نظامنامه انتخابات" را تهیه نماید، در تاریخ ۲۶ مرداد ماه سال ۱۲۸۵ هجری شمسی در عمارت نظام تشکیل شد. اولین قانون انتخابات در تاریخ ۱۸ شهریور۱۲۸۵ هجری شمسی بوسیله میرزا حسن خان منیرالملک، مرتضی قلیجان، صنیع الدوله، مخبرالسلطنه، مخبرالملک، موتمن الملک و محتشم السلطنه تهیه و تدوین شد و بلافاصله پس از رسمیت یافتن متمم قانون اساسی، به تصویب مجلس رسید و اولین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۷ مهر ۱۲۸۵ هجری شمسی افتتاح شد. به موجب مقررات این نظامنامه طول نمایندگی دو سال و تعداد نمایندگان ۱۵۶ نفر بودند که ۶۰ نفر از تهران و ۹۶ نفر از سایر شهرستانها انتخاب میشدند. البته در دوره یکم انتخاب صنفی بوده و همه طبقات مردم در آن شرکت نداشتند.
شرایط کاندیدها و رأی دهندگان در اولین نظامنامه انتخاباتی
از نکات قابل ذکر اولین نظامنامه انتخاباتی شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به شرح زیر بوده است:
سن انتخاب کنندگان کمتر از ۲۵ سال نباشد
ملاکین و فلاحین باید صاحب ملکی باشند که هزار تومان قیمت داشته و در غیر این صورت از انتخاب کردن محروم بودند.
زنان از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم بودند.
دومین قانون انتخابات موسوم به انتخابات دو درجه در تاریخ ۱۰ تیر ماه ۱۲۸۸ هجری شمسی تهیه و تدوین گردید. در این قانون، انتخابات از صنفی به دو درجهای اصلاح و زمینه بیشتری برای مشارکت مردم فراهم گردید. زیرا در این قانون قید اختصاص انتخاب کننده به طبقات معین از بین رفت و به همه طبقات به غیر از بانوان حق شرکت در انتخابات داده شد لیکن محدودیتهایی برای بی سوادها و افراد غیر متمکن قایل شدند. بدین معنی که به موجب بند ۴ از ماده ۴ قانون مذکور انتخاب کنندگان باید لااقل ۲۵۰ تومان علاقه ملکی داشته و یا پرداختی مالیات آنها کمتر از ۱۰ تومان نباشد و یا ۵۰ تومان عایدی سالانه داشته و یا تحصیلکرده باشند. ضمناْ تعداد نمایندگان از ۱۵۶ نفر در دوره اول به تعداد ۱۲۰ نفر تقلیل یافت و مطابق جدول نظامنامه انتخابات تمام ایران به ۳۰ حوزه عمومی تقسیم شد و سن رأی دهندگان نیز از ۲۵ سال به ۲۰ سال تقلیل یافت.
تشکیل مجلس سنا
به طور کلی در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، طی ۲۴ دوره قانون گذاری مصوبات، وقایع و حوادث بسیاری رخ داد. به موجب اصل ۴۳ قانون اساسی مصوب ۱۲۸۵ هجری شمسی مقرر گردیده بود مجلس دیگری به نام مجلس سنا به عنوان مکمل مجلس شورای ملی تشکیل گردد. ولی این مجلس در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی با عضویت ۶۰ نفر تشکیل شد. از این تعداد ۳۰ نفر نماینده انتصابی از طرف شاه و ۳۰ نفر دیگر منتخب مردم بودند. مدت نمایندگی این مجلس تا سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، ۶ سال بود.
تقلیل مدت مجلس سنا
لیکن به موجب اصلاحی که در ماده ۲۹ قانون انتخابات مجلس سنا در ۲۳/۳/۴۵ هجری شمسی به عمل آمد، مدت دوره از ۶ سال به ۴ سال تقلیل یافت که شامل دوره چهارم مجلس سنا نیز میگردید.
به موجب این اصلاحیه مقرر شد انتخابات هر دو مجلس شورای ملی و سنا همزمان و در یک روز برگزار شود. قانون مجلس سنا مشتمل بر ۳۹ ماده بود که در سال ۱۳۲۸ هجری شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید و به موجب بند ۱ ماده ۶ و همچنین بند ۲ ماده ۹ این قانون سن انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به ترتیب حداقل ۲۵ سال و ۴۰ سال تمام باید باشد و بر اساس ماده ۱۰ نیز اشخاص میتوانند برای سنا انتخاب شوند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی چندین نویت همه پرسی و انتخابات عمومی و سراسری در کشور برگزار شده است. اولین و مهمترین آن که در حقیقت تعیین کننده نوع حکومت کشور بود، همه پرسی تغییر نظام شاهنشاهی به جمهوری اسلامی ایران است که در آن رویداد تاریخی، در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ماه سال یکهزار و سیصد و پنجاه و هشت، اکثریت قریب به اتفاق ملت ایران یعنی ۲/۹۸% کل رأی دهندگان با انتخاب نظام جمهوری اسلامی ایران دست رد به سینه سایر نظامهای موجود زدند و به این ترتیب اراده و خواست خود را در تاریخ ثبت نمودند.
انتخابات عمومی و سراسری
همانطور که اشاره شد، در دوران پس از انقلاب اسلامی انتخابات متعددی در ایران برگزار میشود که از جمله آن میتوان به انتخابات مجلس خبرگان هر ۸ سال یک بار، انتخابات ریاست جمهوری هر ۴ سال یک بار، انتخابات مجلس شورای اسلامی هر ۴ سال یک بار، انتخابات شوراهای اسلامی کشوری هر ۴ سال یک بار و همه پرسی که برگزاری آن زمان مشخصی ندارد و هر زمان که ضرورت ایجاب نماید، برگزار خواهد شد.
عوامل اجرایی انتخابات
برای برگزاری هر انتخابات عمومی، چهار عامل اصلی باید موجود باشد تا اجرای انتخابات تحقق یابد. این چهار عامل اصلی محدوده انتخاباتی، انتخاب کنندگان، انتخاب شوندگان، ابزار و عوامل برگزاری انتخابات و محدوده انتخاباتی (حوزه انتخابیه) است.
حوزه انتخابیه
حوزه انتخابیه عبارت است از محدوده جغرافیایی شناخته شده قانونی با مرزهای مشخص و تعداد معینی که به آن تعلق میگیرد.
تفاوت حوزه انتخابیه با تقسیمات کشوری
حوزههای انتخابیه که اجزای قلمرو انتخابات یک کشور را تشکیل میدهند، با واحدهای متعارف تقسیماتی مثل بخش و شهرستان که تشکیل دهنده اجزای سیاسی و اداری کشور میباشند تفاوتهایی دارند و اصولاْ دو مقوله جدای از هم هستند که هر کدام قانون و مقررات و قلمرو ویژه خود را دارند و لزوماْ ب. یکدیگر منطبق نمیباشند.
حدود و مرزهای حوزه انتخابیه
در قانون تعیین محدوده، حوزههای انتخابیه، به منظور مشخص شدن تعداد نماینده یا نمایندگان مردم سراسر کشور، تقسیمات دیگری با مرزهای جدید و متفاوت با مرزهای تقسیمات قبلی صورت میگیرد. این تقسیمات شامل چهار قسمت و حدود است که عبارتند از: انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا.
انتخابات ریاست جمهوری
در انتخابات ریاست جمهوری سراسر مملکت به منزله یک حوزه انتخابیه تلقی میشود و تقسیمات خاصی وجود ندارد. زیرا کل کشور فقط یک نفر برای احراز مقام ریاست جمهوری انتخاب میگردد؛ بنابراین هر فرماندار در قلمرو یک شهرستان به کمک بخشداران تابع خود انتخابات را برگزار و نتایج حاصله از رأی گیری را به مرکز منعکس میکند تا با نتایج سایر شهرستانها جمع شود و نتیجه نهایی انتخابات که عبارتست از جمع آرای بدست آمده از کل کشور، اعلام گردد. ضمناْ در انتخابات ریاست جمهوری و همه پرسی علاوه بر اخذ رأی از هم وطنان ایرانی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز با هماهنگی سفارتخانهها و کنسولگریها و نمایندگیهای سیاسی توسط وزارت امور خارجه اخذ رأی به عمل میآید و نتیجه نهایی انتخابات توسط وزارت امورخارجه به ستاد انتخابات کشور اعلام میشود.
انتخابات مجلس خبرگان
در انتخابات مجلس خبرگان کشور به ۲۸ حوزه انتخابیه تقسیم شده و برای هر یک از این حوزهها به تناسب جمعیت از ۱ تا ۱۶ نماینده اختصاص یافته است، این تعداد ثابت نیست وبه استناد ماده یک اصلاحی قانون انتخابات مجلس خبرگان به ازای هر یک میلیون نفر که به جمعیت هر حوزه انتخابیه اضافه شود یک نفر به نمایندگان آن حوزه افزوده خواهد شد، اما در این انتخابات نیز، مانند انتخابات ریاست جمهوری تقسیمات خاص و جداگانهای وجود ندارد بلکه مرز هر حوزه انتخابیه دقیقاْ منطبق است به مرز یک استان و لذا ۲۸ استان کشور همان ۲۸ حوزه انتخابیه مجلس خبرگان را تشکیل میدهد.
انتخابات مجلس شورای اسلامی
در انتخابات مجلس شورای اسلامی در حال حاضر ۲۰۷ حوزه انتخابیه وجود دارد که ۲۰۲ حوزه آن مربوط به اکثریت مردم مسلمان کشور و ۵ حوزه دیگر مخصوص هم وطنان اقلیت دینی شناخته شده در قانون اساسی میباشد که از این ۲۰۷ حوزه انتخابیه مجموعاْ ۲۹۰ نفر نماینده انتخاب و به مجلس راه مییابند.
انتخابات شوراهای اسلامی کشوری
در انتخابات شوراهای اسلامی کشوری مانند انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس خبرگان، تقسیمات مخصوصی وجود ندارد بلکه همان محدوده واحدهای تقسیماتی روستا، دهستان، شهر، بخش، شهرستان و استان، که هر کدام محدوده یک حوزه انتخابیه مستقل را تشکیل میدهند، ملاک عمل است.
انتخاب کننده یا رأی دهنده
انتخاب کننده یا رأی دهنده عبارتست از شخصیتی حقیقی، بالغ، عاقل، دارای هویت و مشخصات معلوم و تابعیت مشخص با دارا بودن حق فقط یک رأی که این حق قائم به فرد است و قابل تفویض به دیگری نمیباشد. این رأی باید به صورت مخفی، مکتوب، آزاد و در جوی عاری از هرگونه تطمیع، تهدید و ارعاب و اعلام شود.
انتخاب شونده
انتخاب شونده فردی است واجد یک سلسله شرایط و صلاحیتهای از پیش تعیین شده که با کسب رأی تمایل اکثریت انتخاب کنندگان، از طرف آنها برای منظور خاصی برگزیده میشود.
در هر انتخابات برای انتخاب شونده شرایطی پیش بینی شده است که این شرایط به دو گونه به شرح زیر میباشد: قسمتی بارز و آشکار که به سهولت و با مراجعه به اسناد و مدارک ارائه شده از سوی داوطلب عدم یا وجود آنها محق و مسلم میشود، نوع دیگرمربوط است به سوابق سجلی، شغلی، سیاسی و اجتماعی مربوط به زندگی حال و گذشته داوطلب که اسناد و مدارک آن در اختیار داوطلب نیست بلکه در اختیار سازمانهایی است که پس از تحقیق و استعلام از مراکز قانونی درباره هر یک از داوطلبان نتیجه را در اختیار مجریان ذی ربط انتخاباتی قرار میدهند.
در پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، داوطلبان در دو گروه قرار میگیرند، اول آنهایی که واجد شرایط هستند و صلاحیتشان به عنوان یک داوطلب قانونی مورد تأیید قرار گرفته است و گروهی دیگر آنهایی که فاقد یک یا چند شرط از شرایط مقرر میباشند و صلاحیت آنان به عنوان یک داوطلب قانونی رد میشود.
نامزد انتخاباتی
کلیه داوطلبانی که پس از پایان مهلت رسیدگی به صلاحیت، اسامی آنان به عنوان افراد صاحب صلاحیت و واجد شرایط قانونی برای انتخاب شدن آگهی رسمی منتشر میشود و به اطلاع همه میرسد.
مشکلات انتخابات
در بسیاری از کشورهایی که حاکمیت قانون در آنها ضعیف است، شایعترین دلیل عدم تطابق انتخابات با استانداردهای بینالمللی نظیر «آزاد و عادلانه» بودن دخالت دولتهای مستقر در انتخابات است. ممکن است دیکتاتورها بر خلاف خواست اغلب مردم، با بکارگیری قدرت اجرایی (مثل پلیس، حکومت نظامی، سانسور و غیره) در قدرت بمانند. ممکن است اعضای یک گرایش سیاسی در یک مجلس قانونگذاری از قدرت اکثریت یا اکثریت مطلق برای تصویب یا اصلاح قوانین (نظیر قانون جزا، تعریف مکانیسمهای انتخاباتی خاص برای تعیین صلاحیت یا تعیین محدودهٔ حوزههای انتخابیه) به سود خود استفاده کنند و نگذارند که قدرت به دست گرایش رقیب بیفتد.
نهادهای غیردولتی هم میتوانند با استفاده از زور، تهدید کلامی یا فریب که باعث رأیدهی یا شمارش نادرست میشود بر نتایج انتخابات تأثیر بگذارند. یکی از وظایف حکومتها در کشورهایی که سنت دیرینهای در برگزاری انتخاباتهای آزاد و عادلانه دارند پایش و جلوگیری از هر گونه تقلب در انتخابات است. مشکلاتی که میتوانند باعث غیرآزاد و ناعادلانه شدن انتخابات شوند شکلهای مختلفی دارند.
در مورد انتخابات در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
آخرین اظهارنظر کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری
از چهارم خرداد که اسامی هفت نامزد احراز صلاحیت شده توسط شورای نگهبان اعلام و رسانهای شد، فعالیتهای انتخابات نیز حالت جدیتری به خود گرفته است.
کد خبر: ۱۰۵۶۰۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۴
از ۳۷ انتخابات ی که پس از انقلاب اسلامی ایران برگزار شده، ۶ انتخابات در زمان دفاع مقدس بود. در شهرها و روستاها که تکلیف روشن است، اما خیلیها نمیدانند در جبههها هم صندوق رأی بود و رزمندهها رأی میدادند؛ وسط میدان جنگ؛ زیر آتش!
کد خبر: ۱۰۵۵۶۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۲
مجمع روحانیون مبارز در جلسه ای به ریاست خاتمی اعلام کرده است که به دلیل مهندسی شدن رقابت های انتخابات از هیچ کاندیدایی در انتخابات حمایت نخواهند کرد.
کد خبر: ۱۰۵۵۶۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
عبدالناصر همتی، در دیدار با جمعی از نخبگان
عبدالناصر همتی، نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در دیدار با جمعی از نخبگان با اشاره به اهمیت انتخابات و تعیین کننده بودن روزهای آینده اظهار داشت: انتخابات آینده، یکی از انتخابات مهم کشور است و سرنوشت کشور برای چهار سال تعیین میشود و نقش مهمی در زندگی سیاسی اجتماعی و اقتصادی کشور دارد.
کد خبر: ۱۰۵۵۶۴۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
عبدالناصر همتی، در دیدار با جمعی از نخبگان:
عبدالناصر همتی، نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در دیدار با جمعی از نخبگان با اشاره به اهمیت انتخابات و تعیین کننده بودن روزهای اینده اظهار داشت: انتخابات اینده یکی از انتخابات مهم کشور است و سرنوشت کشور برای ۴ سال تعیین می شود و نقش مهمی در زندگی سیاسی اجتماعی و اقتصادی کشور دارد.
کد خبر: ۱۰۵۵۶۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری گفت: سرمایه اجتماعی در کشور آسیب دیده است. مردم از وضعیت ناراضی هستند، اما سکوت کرده اند؛ سرمایه اجتماعی کشور پایین آمده است که جوانان زیادی کشور را رها کرده و به دیگر کشورهای دنیا میروند.
کد خبر: ۱۰۵۵۵۸۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
رییس ستاد انتخابات ی علیرضا زاکانی کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، از تعیین جانشین و قائم مقام خود خبر داد.
کد خبر: ۱۰۵۵۳۸۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۱
امیرابراهیم رسولی گفت: باآرای اکثریت قاطع اعضا، «تعهد به لیست ائتلاف» تصویب شد و اعضای لیست ۲۱ نفره شورای شهر تهران متعهد میشوند تا در لیست دیگری حضور نداشته باشند.
کد خبر: ۱۰۵۵۳۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۰
در آستانه برگزاری ششمین دوره انتخابات شورای اسلامی شهر و روستا، مباحث پیرامون مدیریت شهری و اهمیت شوراها نیز دوباره داغ شده است؛ موضوع و مسائلی که با زندگی یکایک ما ارتباطی ناگسستنی دارد و نمی توانیم نسبت به آن بی توجه باشیم.
کد خبر: ۱۰۵۵۱۹۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۹
نظر سیدامیرحسین قاضیزاده هاشمی نامزد انتخابات ریاست جمهوری در صفحه شخصی خود در باره سربازی
کد خبر: ۱۰۵۵۱۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۹
محسن رضایی:
نظر محسن رضایی نامزد انتخابات ریاست جمهوری در صفحه شخصی خود در باره سیاست خارجی
کد خبر: ۱۰۵۵۱۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۹
خیزشهای نرمی برای حمایت اصلاح طلبان از یکی از این دو نفر (محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی) صورت گرفته است. با توجه به ضریب نفوذ حزب کارگزاران در جریان اصلاحات، بعید نیست همتی گزینه جدی مورد حمایت اصلاح طلبان در انتخابات آتی ریاست جمهوری باشد؛ انتخابات ی که تا کنون بنا به اذعان جبهه اصلاحات، این جریان تاکنون کاندیدایی ندارد و قرار نیست از چهرهای حمایت کند.
کد خبر: ۱۰۵۵۱۲۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۱۰
معاون اول دولت اصلاحات و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: به عنوان یکی از دلسوزان کشور و ملت، امروز بیش از هر زمان دیگر نگران ایران هستم.
کد خبر: ۱۰۵۵۱۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۹
نبض خبر؛
رهبر انقلاب تاکید کردند: «اگر نامزدهایی که امروز در صحنهاند بتوانند بیان کنند و به مردم نشان بدهند که دارای این کارآمدی هستند، مردم پای صندوقها هم میروند و مشارکت بالایی هم خواهد بود انشاءالله به توفیق الهی. مهم این است که نامزدها بتوانند مردم را قانع کنند، مردم را به این نتیجه برسانند که این آقا یا این اشخاص میتوانند کشور را اداره کنند، مدیرند، مدبّرند، باصداقتند؛ باید صداقت افراد شناخته بشود و کسانی باشند که دردهای جامعه را بشناسند.» بیانات کامل رهبر انقلاب را به همراه ارائه گزارش محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی را در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۰۵۴۹۷۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۸
رئیس مجلس شورای اسلامی در پیامی به همتای سوری خود برگزاری موفق انتخابات ریاست جمهوری در سوریه و پیروزی بشار اسد را تبریک گفت.
کد خبر: ۱۰۵۴۸۴۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۸
کد خبر: ۱۰۵۴۸۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۷
«ایاد علاوی» رئیس ائتلاف الوطنیه عراق گفت: امروز ما با دو گزینه روبرو هستیم و آن دو گزینه، تعویق انتخابات یا تحریم آن است، مگر اینکه فضای مناسبی ایجاد شود که شفافیت آن را قابل قبول گرداند.
کد خبر: ۱۰۵۴۴۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۵
انتخابات هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در دومین سال کاری اش به شکلی متفاوت از سنوات و ادوار گذشته، آن هم الکترونیکی برگزار شد.
کد خبر: ۱۰۵۴۴۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۵
برگزاری انتخابات هیات رئیسه در اجلاسیه دوم دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی ۵ خرداد برگزار شد.در جریان این انتخابات محمدباقر قالیباف با ٢٣٠ رای به عنوان رییس مجلس شورای اسلامی انتخاب شد.
کد خبر: ۱۰۵۴۳۹۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۵
محمدباقر قالیباف با کسب اکثریت آرا برای دومین سال مجلس یازدهم، رئیس مجلس شورای اسلامی باقی ماند.
کد خبر: ۱۰۵۴۳۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۳/۰۵