کلیات
دِمَشق، پایتخت سوریه، از قدیمی‌ترین شهر‌های اسلامی است که در سال سیزده یا چهارده قمری به دست مسلمانان فتح شد. این شهر، پایتخت خلافت امویان بود. قبرستان باب الصغیر، حرم حضرت زینب (س)، حرم حضرت رقیه، زیارتگاه رأس الحسین و مقام رؤوس شهدای کربلا از اماکن زیارتی دمشق است. برخی منابع، دمشق را زادگاهابراهیم، محل سکونت نوح، مدفن ۲۷۰۰ پیامبر از جمله موسی و محل نزول عیسی در آخرالزمان شمرده‌اند.
نام‌ها و بانیان شهر
بر اساس یکی از مشهورترین اسطوره‌های یونانی، دمسکوس فرزند هرمس، دمشق را به نام خود بنا نهاد. بر اساس روایات اسطوره‌ای در منابع تاریخی دوره اسلامی، دمشق را فرزند حضرت نوح با نام دمشق یا دماشق بنا گذاشت. بنابر یافته‌های باستان‌شناسان و بر اساس سنگ‌نوشته‌های یافت شده در تپه‌های باستانی دمشق، حیات بشری در دمشق به هزاره نهم پیش از میلاد مسیح می‌رسد، اما سابقه کاربرد نام دمشق به میانه سال‌های ۱۴۰۳ تا ۱۳۴۷ پیش از میلاد مربوط است.
رویداد‌های تاریخی مهم
در منابع تاریخی اسلامی، بسیاری از رویداد‌های مهم به شهر دمشق منسوب شده است. برخی از این رخداد‌ها از این قبیلند:
هبوط و اقامت آدم و حوا
کشته شدن هابیل
زادگاه ابراهیم
سکونت نوح
دفن ۲۷۰۰ پیامبر از جمله موسی (ع)
نزول عیسی (ع)
تاریخ شهر
بر پایه یافته‌ها در تپه‌های باستانی دمشق، حیات بشری در این شهر به هزاره نهم پیش از میلاد مسیح می‌رسد. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان، از سده چهاردهم پیش از میلاد مسیح، این شهر دمشق خوانده می‌شده است. سرزمین دمشق، در طول تاریخ توسط حکومت‌های گوناگونی تصرف شده و مردم فراوانی از اقوام مختلف در آن رفت و آمد کرده و ساکن شده‌اند. دمشق تا سده دوازدهم قبل از میلاد، در قلمرو فرعون‌های مصر بوده، سپس مرکز حکومت آرامیان سامی‌تبار شد و در ۷۳۲ پیش از میلاد، به دست آشوریان افتاد.
در سال ۶۱۲، بابلی‌ها دمشق را فتح کردند. هخامنشیان از آغاز حکومت‌شان در قرن ششم پیش از میلاد، دمشق را تصرف کردند. دمشق سپس به دست اسکندر افتاد و پس از او، بار‌ها میان سرداران یونانی دست به دست شد. دمشق در دوران امپراتوری روم شرقی و رسمی شدن مسیحیت، به شهری مسیحی تبدیل شد و غسانیان عرب‌نژاد در آن نفوذ یافتند. دمشق سرانجام در سال چهاردهم هجری به دست مسلمانان فتح شد.
گزارش‌های تاریخی درباره زمان و شیوه فتح دمشق و الحاق به سرزمین‌های اسلامی، بسیار متفاوت است. برخی از مورخان مانند طبری و ابن کثیر، تاریخ فتح دمشق توسط مسلمانان را سال سیزدهم هجری دانسته‌اند. روایات مشهورتر، حاکی از فتح دمشق در سال چهاردهم هجری و بنابر روایتی در محرم آن سال است. در اینکه فرمانده سپاه مسلمانان در فتح دمشق، خالد بن ولید بوده است یا یزید بن ابی‌سفیان، اختلافاتی وجود دارد.
یک سال پس از فتح دمشق، یزید بن ابی سفیان با فرمان خلیفه دوم، حاکم این شهر شد. معاویه در سال هفدهم هجری، حکومت دمشق را به دست گرفت. در سال ۴۱ هجری، دمشق به مرکز جدید خلافت اسلامی پس از مدینه و اصلی‌ترین پایگاه امویان تبدیل شد. مسجد جامع اموی، در اواخر سده اول هجری، به دست ولید بن عبدالملک در دمشق ساخته شد.
عبدالله بن علی، عموی سفاح (نخستین خلیفه عباسی)، در سال ۱۳۲ق به دمشق حمله کرد و شهر آسیب بسیاری دید و پایتختی آن هم پایان پذیرفت و اهمیت خود را از دست داد.
دمشق از سال ۱۳۲۰ش و همزمان با استقلال سوریه، پایتخت و مهمترین شهر این کشور است.
اماکن اسلامی و شیعی
در شهر دمشق اماکن اسلامی فراوانی وجود دارد که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد.
قبرستان باب الصغیر
مسجد جامع اموی
حرم حضرت زینب (س)
مقام رأس الحسین
مقام رؤوس الشهدا، محل دفن سر‌های شهدای کربلا
جنگ داخلی سوریه
با گذشت بیش از ۶ سال از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی، در دمشق زندگی «عادی» به‌نظر می‌رسد. با این وجود، به دلیل شرایط جنگ داخلی، در سال ۲۰۱۴ میلادی، دمشق به ردیف «چهارمین شهر ارزان دنیا» از میان ۱۳۱ شهر مهم دنیا سقوط کرد.
جمعیت
در سرشماری سال ۲۰۰۹ میلادی، جمعیت شهر دمشق که خود یک استان مستقل به‌شمار می‌رود حدود ۱٬۷۱۱٬۰۰۰ نفر تخمین زده شده‌است.
در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۱ جمعیت این شهر (این استان) برابر با ۱٬۷۵۴٬۰۰۰ تخمین زده شده اشت. به علت ورود بخش قابل توجهی از آواره شدگان سوری به استان دمشق و استان ریف دمشق، جمعیت این دو استان در مجموع در سال ۲۰۱۵ حدود ۵ میلیون نفر تخمین زده شده‌است.