کلیات

در طول چند دهه اخیر ، خصوصی سازی به یکی از اهداف بسیار مهم و اساسی دولت های وقت مبدل شده است ، در این راستا دولت نهم نیز در سال 1384 اقدام به واگذاری سهام عدالت به مشمولین و افراد واجد شرایط برا دریافت این سهام نمود . در ابتدای این کار تنها مدد جویان کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی جزء مشمولان این طرح قرار گرفتند و سپس این سهام به اقشار دیگر از جمله بازنشستگان و کارکنان دستگاه های اجرایی نیز تعلق گرفت .

بعد از آنکه مدت زمان در نظر گرفته شده به عنوان مهلت واگذاری این سهام به اتمام رسید ، دیگر ثبت نام انجام نشده و حتی اگر خانواده ای جزو مشمولان این سهام به شمار رفته و صاحب فرزند جدیدی شود ، به فرزند جدید آن ها نیز سهام عدالت تعلق نخواهد گرفت .

اما از انجایی که هر ساله تعداد زیادی از مشمولین سهام عدالت به دلایل مختلف فوت می شوند لذا این سؤال به وجود می آید که تکلیف سهام عدالت آن ها چه خواهد شد؟ آیا این سهام به وراث سهامدار منتقل خواهد شد ؟ در ادامه به توضیحات کاملی در خصوص سهام عدالت متوفی و وراث قانونی این سهام می پردازیم .

سهام عدالت متوفی

به هر حال مرگ جزء جدایی ناپذیر زندگی انسان بوده و احتراز از آن ممکن نیست . در گذر زمان ممکن است سهامداران به دلایل و علل گوناگون فوت کنند . اما سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که بعد از مرگ سهامدار ، تکلیف این سهام عدالت چه خواهد شد ؟

در واقع سهام عدالت نیز یکی از دارایی های متوفی محسوب شده و از آن جهت که دارایی متوفی بعد از فوت ایشان به ورثه منتقل می شود ، بنابراین این سهام نیز منطقا بعد از فوت مالک باید میان ورثه تقسیم شود .

سوال دومی که ممکن است در ذهن شما نیز نقش بسته باشد ، آن است که تقسیم این سهام بر چه اساسی انجام خواهد شد ؟ همانطور که گفته شد سهام عدالت از میراث متوفی به شمار می آید ، بنابراین تقسیم آن نیز از قواعد ارث تبعیت خواهد کرد .

لازم است که بعد از پایان آزادسازی سهام عدالت ، وراث ظرف یک الی دو ماه به دفاتر خدمات پیشخوان دولت مراجعه کرده و از طریق شرکت سپرده گذاری فرآیند انتقال سهام به ورثه انجام گیرد . تا قبل از پایان ثبت متقاضیان آزاد سازی سهام عدالت در سامانه ، وراث سهامدارانی که فوت شده اند لازم نبود اقدامی انجام دهند .

همچنین، باتوجه به مکاتبات و جلسات متعددی که شرکت سپرده گذاری مرکزی با قوه قضاییه جهت تعیین و تکلیف سهام عدالت متوفیان، داشته اند حداکثر تا پایان شهریور ماه سال جاری، فرآیند نقل و انتقال سهام عدالت افراد فوت شده صورت می گیرد.

سهام عدالت برای وراث

همانطور که قبلا نیز اشاره شد سهام عدالت فرد متوفی به وراث قانونی او منتقل خواهد شد ، اما سوالی که در اینجا به وجود می آید این است که وراث متوفی چه کسانی را شامل می شوند؟ طبق قواعد ارث ، وارث به سه طبقه تقسیم خواهند شد و هر کدام از این طبقات مانع از ارث بردن طبقه بعدی خواهند شد ، در واقع این طبقات ارث به ترتیب بر یکدیگر ارجحیت دارند . ابتدا لازم است طبقات ارث را مختصرا توضیح دهیم :

 طبقه اول : پدر و مادر ، اولاد ( فرزندان ) و اولاد اولاد ( نوه ها )

 طبقه دوم : اجداد ، برادر و خواهر و اولاد آن ها

 طبقه سوم : عمه ها ، عمو ها ، خاله ها ، دایی ها و فرزندان آن ها

این طبقات به ترتیب ارث خواهند برد به این معنا که در صورتی که فرضا متوفی پدر ، مادر و فرزند داشته باشد ، دیگر خواهر و برادر و وراث سایر طبقات ارث نخواهند برد . هر یک از این وراث می توانند وراث سایر طبقات را از سهم الارث و سهام عدالت محروم کنند .

زن و شوهر جزء طبقات ارث محسوب نمی شوند و با تمام طبقات ارث خواهند برد . پس زن و شوهر با تمام طبقات به اندازه سهمشان از سهام عدالت ارث می برند .

باید گفت که ارث مقوله بسیار پیچیده ای است و اصول و استثنائات فراوانی دارد ، بنابراین در خصوص میزان سهم الارث وراث نمی توان به طور کامل در مقاله حال حاضر صحبت کرد . اما به توضیح بسیار مختصری در خصوص میزان سهم الارث طبقه اول وراث می پردازیم .

پدر و مادر ، هر کدام یک ششم از کل سهم الارث و سهام عدالت را خواهند برد . یک هشتم سهام عدالت و یا ارثیه به زن یا زنان متوفی متعلق است ، در صورتی که متوفی صاحب فرزند باشد و در غیر این صورت سهم آن ها یک چهارم خواهد بود . شوهر متوفی یک چهارم سهام عدالت را در حالتی که متوفی فرزندی داشته باشد به ارث می برد و در غیر این صورت سهم او یک دوم از سهم الارث خواهد بود .

فرزندان از باقی مانده سهام و ماترک ، به نسبت دو به یک اگر دختر و پسر باشند ، ارث می برند ، به این معنا که دختران نصف پسران سهم دارند . اگر تمام آن ها دختر و یا پسر باشند ، میزان سهام آن ها یکسان خواهد بود . نوه ها ارث پدر یا مادر خود را خواهند برد ، اما در صورتی که پدر یا مادر آن ها در زمان فوت متوفی در قید حیات بوده و قبل از تقسیم اموال و سهام عدالت از دنیا رفته باشد .

در واقع نوه ای که فرزند دختر متوفی محسوب می شود ، چه پسر باشد و چه دختر ، سهم مادر خود را به ارث برده و نوه ای که فرزند پسر متوفی محسوب می شود ، در صورتی که پسر باشد یا دختر ، سهم پدر خود را از سهم الارث خواهد برد .

مراحل انتقال سهام عدالت متوفیان به ورثه

پس از آزاد سازی سهام عدالت برای تمامی دارندگان این سهم که متوفیان نیز شامل آن می شوند لازم است تا اقدام به آزاد سازی و دریافت آن کنند اما برای افراد فوت شده اسپین وراث و بازماندگان قانونی او هستند که باید اقدام به انتقال سهم مورد نظر برای خود کنند. برای انجام این کار مراحل زیر باید طی شود:

 مراجعه به سایت samanese.ir جهت اطلاع از وضعیت سهام عدالت شخص متوفی.

 ثبت نام در سامانه سجام و ایجاد حساب کاربری در آن .

 مراجعه به قسمت میز خدمت الکترونیک موجود در سایت شرکت سپرده گذاری مرکزی به جهت وارد کردن اطلاعات مربوط به انحصار ورثه. پس ازانجام این کار شرکت سپرده گذاری به بررسی و انجام فرایند اتقال سهام خواهد پرداخت.

هچنین لازم به ذکر است از آنجایی که امکان آزاد سازی سهام های عدالت و خرید و فروش این سهام ها در بازار بورس و اوراق بهادار فراهم شده است ، سهامداران و وراث مشمولین سهام عدالت به دنبال اطلاع از قیمت سهام خود برای فروش هستند . در رابطه با قیمت و ارزش سهام عدالت به نرخ روز نظریات مختلفی وجود دارد که در مقاله ذیل توضیحات کاملی در خصوص آن آورده شده است .