کلیات
شهرستان گَچساران از شهرستانهای ایران در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد است که مردم این شهرستان اغلب به زبان لری جنوبی و بخشی نیز به زبان ترکی قشقایی صحبت میکنند. مرکز این شهرستان، شهر دوگنبدان است و در زمانهای قبل همواره بخشی از ولایت فارس قدیم یا استان فارس بودهاست، ولی در مقطعی کوتاه به همراه بهبهان بهخوزستان الحاق شد و اکنون این منطقه بخشی از استان کهگیلویه و بویراحمد به حساب میآید. جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۵، برابر با ۱۲۴۰۰۰ نفر بودهاست.
جغرافیا
گچساران در منطقه گرمسیر قشلاقی واقع شدهاست و دارای دو نوع آب و هوای معتدل و خشک در نیمه شرقی و گرمسیری خشک در نیمه غربی میباشد. رودخانه زهره مهمترین رود این شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است و در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب دوگنبدان جاری است.
راه اصلی استان خوزستان (اهواز) به استان فارس (شیراز) از این شهرستان میگذرد و قشلاق عشایر بویراحمد و قشقایی نیز در آن قرار دارد. ناحیه گچساران در منتهیالیه مناطق نفت خیز ایران قرار گرفتهاست. منطقه نفتی گچساران از نواحی قدیمی و مشهور صنعت نفت ایران بهشمار میآید.
رودخانه باشت از کوه خامی و دره تنگ شیر سرچشمه میگیرد. رودخانه خربل یکی دیگر از رودخانههای شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است و پس از طی مسافتی به رودخانه زهره میپیوندد. بر روی رودخانه نازمکان این شهرستان هم سدی به نام سد کوثر زده شدهاست.
شهرستان گچساران به دلیل دارا بودن معادن غنی نفت فراوان، مهمترین مرکز استخراج و بهرهبرداری نفت کشور بهشمار میرود.
شهر دوگنبدان مرکز شهرستان در ارتفاع ۷۲۰ متری از سطح دریا با مساحتی بالغ بر ۱۸ کیلومتر مربع و در ۱۵۷ کیلومتری شهر یاسوج (مرکز استان) قرار گرفتهاست.
تاریخچه
از چگونگی نامگذاری و پیشینه تاریخی این شهر اطلاعات دقیقی در اختیار نیست، ولی طبق نظریه باستان شناسان و پژوهشگران در قسمتهای شرقی و غربی آثار باقیمانده از دو گنبد قدیمی وجود دارد. به علت وجود همین دو گنبد در این ناحیه نام دوگنبدان برای این شهر انتخاب گردیدهاست.
تاریخ شهر دوگنبدان
درکتاب لغتنامه، علی اکبر دهخدا از دوگنبدان ذکر شده که دهی است از دهستان زیرکوه باشت بابوئی بخش گچساران از توابع شهرستان بهبهان واقع در ۲۳ هزار گزی شمال باختری گچساران و دارای ۲۵۰ تن سکنه است، آب آن از لولهکشی شرکت نفت و راه آن، اتومبیل رواست. این شهر که در متون تاریخی از آن به نام گنبد ملغان یا گنبد ملجان یادشدهاست از شهرهای آباد در مسیر راه شهر نوبندگان به ارجان بودهاست و در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی از گای لسترنج دوگنبدان را با نام گنبد ملغان یا ملجان یا ملگان، جزئی از ولایت فارس ذکر کرده که در ساحل یکی از شعب رودخانه شیرین در مسیر نوبندگان به ارجان قراردارد؛ و در مورد موقعیت جغرافیایی و آب و هوای آن میگوید که شهر گنبد ملغان از جمله مناطق گرمسیری بوده و نخلستان آن شهرت دارد که در مجاورت کوه و ولایت بازرنگ و همچنین صرام (چرام) که زمستان آن به بسیار سرد بوده و حتی در فصل تابستان سر کوه آنجا برف داشته واقع است. مقدسی درقرن چهارم از قریه ویرانی درآنجا گفتگو کردهاست و در فارسنامه ابن بلخی که در قرن ششم میزیسته از آن به عنوان شهری گرمسیری که آب روان دارد یاد کردهاست. او از قلعهای در دوگنبدان که آذوقه سه چهار سال محافظین قلعه را در آن نگه میدارد و هوای آن خنک است و همچنین از باغات میوه، غله، آب انبارعالی، مسجد جامع و قلعههای دیگری در شهر صحبت کردهاست. یاقوت بن حموی از ملجان به صورت منطقهای در فارس بین ارجان و شیرازبا عنوان دهکده و قلعه، یاد میکند. از آنجا که رستاق گنبد ملجان در مرز شاهپور و در برابر ارجان قرار داشته میتوان نزدیکی مکانی و همبستگی قدیمی این دو رستاق را محتمل شمرد. علاوه ابن بلخی، عبداله مستوفی نیز از وجود قلعهای در نزدیکی شهر خبر میدهد که البته هنوز اثری از این ویرانهها بدست نیامده است. دوگنبدان درجهانگشای نادری از تألیفات عصر افشاریه نیز یاد شده و ذکر کردهاست که بقایای یک کاروانسرای قدیمی که شاید از دوران صفویه و باراندازی جهت مسافران خلیج فارس وجود دارد که در عصر حاضر درشش کیلومتری ورود به شهر از طرف جاده شیراز خوزستان و در کنار محل ژاندارمری و قبرستان قدیمی تا سال ۱۳۴۲ دیده میشد.
وجه تسمیه نام شهر دوگنبدان
وجه تسمیه این شهر به خاطر وجود دو گنبد فروریختهایست در دشتهای شرق و غرب دوگنبدان، یکی گنبدی با ارتفاع حدوداً شش متر در غرب ناحیه لیشتر که آثارش هنوز پابرجاست است و دیگری در جلگه شرقی دوگنبدان و در ابتدای تنگ مالیون قرار داشتهاست. گنبد دوم اکنون وجود ندارد، ولی آثار ویرانههای تپهای وجود دارد که گمان میشود یک چهار طاقی بزرگ بوده باشد که زمانی گنبد شکوهمندی بر آن ساختهاند؛ بنابراین شهر به دلیل وجود این دو گنبد، دوگنبدان نامیده شدهاست. آقای نورمحمد مجیدی درکتاب تاریخ و جغرافیایی کهگیلویه و بویراحمد دربارهٔ آثار این دوگنبد گفتهاست که ظاهراً بقایای آثار دوگنبد تا سال ۱۳۵۰ در شمال غربی شهر و در مجاورت مخازن آبی که شرکت نفت جهت کارگران و شهروندان دوگنبدان احداث نموده وجود داشتهاست. گروه باستانشناسی که تحت نظر سِر اورل اشتاین انگلیسی که در سال ۱۳۱۴ شمسی در مسیر راه خود از شهر دوگنبدان بازدید کرده و شرح آن در کتاب راههای باستانی و پایتختهای قدیمی ایران توسط دکتر بهمن کریمی آورده شدهاست دیدنیهای خود را از شهر دوگنبدان یا کاروان سرا در سال ۱۳۱۴ آورده و گفتهاست که اطاقهایی به سبک دوران صفوی در کنار چشمهای و در ویرانه هائی در ۵/۵ کیلومتری شمال غربی دوگنبدان دیده میشود که از آن به نام کاروانسرا یا دوگنبدان نام بردهاست همچنین ذکر نموده که در کاروان سرای دوگنبدان بیشتر اهالی به زراعت جو و گندم وحشم اشتغال داشتهاند. همچنین گفتهاست که در نزدیکی بنای این ده کاروانسرای بسیار قدیمی که شاید از دوره صفویه باشد وجود دارد که این کاروانسرا از گچ و سنگ ساخته شده و هنوز قسمت مهمی ازآن برپاست. او در ادامه مینویسد بر سر این کاروانسرا کنونی پست امنیه دوگنبدان قرار دارد و اینکه چشمه و آبادی قدیمی نزدیک این کاروانسرا بودهاست.
تاریخچه شکلگیری شهر جدید گچساران (دوگنبدان)
دوگنبدان از جمله کاروانسراهایی بوده که در قدیم در مسیر راه شاهی قرار داشت که در قرون جدید به مرور و تا قبل از سال ۱۳۰۶ تقریباً خالی از سکنه شد، ولی پس از آن با فعالیتهای شرکت نفت در منطقه گچ کوراوعلی (گچساران قدیم) این منطقه دوباره اهمیت یافت و اولین چاه نفت در روستای بابامحمد از توابع دوگنبدان امروزی حفاری شد که اکنون به چاه شماره شش معروف است. بعد از این تاریخ با وجود این که توسط کارکنان ایرانی و انگلیسی شرکت نفت تعدادی چاه در اطراف دوگنبدان حفر گردیده لیکن درسالهای بعد به دلیل نا امنیهایی در منطقه این گروه به مسجد سلیمان رفته و در آنجا به کار حفاری نفت ادامه دادند، ولی مجدداً ازسال ۱۳۱۵ شرکت نفت ایران و انگلیس فعالیتهای اکتشاف و حفاری و استخراج از چاههای این منطقه را شروع کردند.
در بعضی ازمنابع تاریخی از این شهر به عنوان محل یک کاروانسرای دوره صفوی نام برده شده و روستائی به نام زریون در شمال این کاروانسرا قرار داشته که امروزه از هیچکدام اثری باقی نماندهاست. روستای زریون تا سال ۱۳۱۹ وجود داشته که با شروع و بهرهبرداری مجدد از منابع نفتی در منطقه جزئی از باند فرودگاه قدیمی شرکت نفت میگردد. برطبق گفته هاینس گاوبه که اصولاً دوگنبدان تا قبل از انتقال قسمتی از سازمان شرکت نفت به آنجا اهمیتی نداشته و فقط مسافران از آثار کاروانسرایی آن سخن گفتهاند به نظر میرسد که تنها این کاروانسرا و سه روستای کوچک به نامهای زریون، پربالی، رادک سابقه سکونت در دوگنبدان بودهاست. با شروع فعالیتهای نفتی در گچساران قدیم در سال ۱۳۱۶ و تغییر مکان واحدهای کارگری و کارمندی شرکت نفت، از گچساران قدیم به شهر دوگنبدان، در فاصله سالهای (۳۰–۱۳۲۸) این شهر رونق تازهای به خود گرفت یعنی روستای زریون در مسیر باند فرودگاه شرکت نفت واقع شد و اهالی آن به روستای پروبالی منتقل شدهاند. گچساران قدیم بر اثر ناهمواری زمین، محدودیت فضای شهری، تراکم تأسیسات نفتی و زلزلههای متناوب و مکرری که به علت انفجار اکتشاف معادن نفت ایجاد میگردید در سال ۱۳۳۰ برابر با تصمیمات دولت و شرکت نفت ایران و انگلیس تخلیه و تخریب گردید و قرار شد به شهر دوگنبدان فعلی که محل مناسبی برای استقرار کارگران و کارمندان و احداث شهری نوساز بود منتقل گردد. برنامه ساخت شهر دوگنبدان به علت داشتن منابع نفت فراوان دراطراف و حوالی آن بودهاست و بعد از این که شرکت نفت محل آن را برای استقرار کارکنانش مناسب یافت تدریجاً به محل فعلی منتقل شدند و اولین کلنگ بنای شهر فعلی دوگنبدان توسط شرکت نفت در سال ۱۳۳۴ به زمین زده شد که به تدریج با سکونت اهالی و اشتغال در تأسیسات شرکت نفت این شهر گسترش یافته و از سال ۱۳۳۵ با احداث خانههای مسکونی کارکنان شرکت نفت و احداث تعدادی مغازه مربوط به کسبه بهبهانی، گروهان ژاندارمری و خیابان کشی به شیوه امروزی تدریجاً شهر گسترش یافت و به شهر دوگنبدان معروف شد.
منابع نفتی
گچساران به دلیل داشتن منابع آبی فراوان، وجود سد کوثر در آن، همچنین دومین میدان نفتی ایران و میدانهای گازی متعدد به سرزمین آب و آتش و به خاطر اینکه مرتفعترین میدان نفتی ایران در آن واقع شده به بام نفت ایران شناخته میشود. واحد بهرهبرداری شماره یک گچساران به عنوان بام نفت ایران معروف است. این واحد که در جنوب شرقی و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهرستان گچساران در منطقهای به نام سقلاتون واقع شده در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی به بهرهبرداری رسیدهاست و در ارتفاع ۳ هزار و ۲۲۱ پایی از سطح دریا قرار دارد. این واحد با ظرفیت تولید ۲۴۵ هزار بشکه نفت در روز، روزانه ۱۵۷ هزار بشکه نفت را از ۶۷ حلقه چاه جمعآوری و تفکیک میکند و حاصل این تفکیک از طریق تلمبه خانه گوره برای صادرات به پایانه خارک انتقال مییابد. همچنین روزانه بیش از ۱۰۴ میلیون فوت مکعب گاز نیز از طریق این واحد به ایستگاه تقویت فشار گاز شماره یک گچساران تحویل میشود و تأمین خوراک پالایشگاه شیراز- در حدود ۴۰ هزار بشکه در روز نیز برعهده این واحد است. نفت این واحد از نوع سنگین بهشمار میآید. اگرچه این واحد در زمان جنگ ایران و عراق آماج حملات هواپیماهای عراقی قرار گرفت، اما به دلیل قرارگیری در ارتفاعات بالا، هرگز آسیب جدی به آن وارد نشد و این واحد تاکنون همواره در مدار تولید قرار داشتهاست.
اقتصاد
گچساران شهری است که به خاطر تولید نفت و گاز آن شناخته شدهاست. بهرهبرداری نفت، گاز و تولید گاز مایع و دیگر میعانات گازی در بخشهای مختلف شهرستان، وجود شهرک صنعتی خان احمد و شهرک کشاورزی امامزاده جعفر و باغهای مرکبات واقع در دروازه شرقی شهر (از سمت شیراز) و نیز وجود شهرک صنعتی چهار بیشه در ضلع غربی آن (از سمت اهواز) از جمله منابع درآمد اقتصادی شهرستان محسوب میشود. مجتمع پتروشمی گچساران با هدف تولید اتیلن مورد نیاز پتروشیمیهای چهارگانه کازرون، دهدشت، چهارمحال بختیاری و ممسنی در حال ساخت بوده که تا پاییز سال ۱۳۹۷ به بهرهبرداری خواهد رسید. کارخانه ماشینسازی قطعات صنعتی پارس تولیدکننده قطعات صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و استراکچر (تولید سازههای فلزی) که ظرفیت ۱۵ هزار تن در سال را دارد در گچساران واقع است. از دیگر واحدهای تولیدی کوچکتر میتوان به شرکت بهنوش، شرکت دماوند کار (معین پلاست) تولیدکننده سقفهای کاذب و دیوارپوشهای PVC، فراوردههای لبنیاتی ساورز، کارخانه در حال ساخت لاستیک سبز زاگرس و دیگر تولیدیهای کوچکتر نام برد. این شهرستان علاوه بر گاز و میعانات گازی با تولید بیش از بیست درصد نفت کشور از این لحاظ به عنوان یکی از مراکز مهم اقتصادی کشور محسوب میشود. شهرستان گچساران به تازگی به منطقه وِیژه اقتصادی تبدیل شدهاست که باعث شده تا سرمایهگذاری در آن برای سرمایهگذاران از لحاظ اقتصادی به صرفهتر باشد. شهرستان گچساران حدود ۴٬۶۸۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. این شهرستان از شمال به شهرستان چرام از شمال غرب بهشهرستان کهگیلویه از جنوب به شهرستان گناوه (استان بوشهر) از شرق و شمال شرقی به شهرستان ممسنی (استان فارس) و از غرب به شهرستان بهبهان (استان خوزستان) محدود میباشد.
رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان گچساران از هشتمین مورد آتش سوزی طی امسال در این شهرستان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۳۶۴۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۱
مدیرعامل شرکت آب منطقهای کهگیلویه و بویراحمد وضعیت سدهای استان را تشریح کرد و گفت: سد چمشیر در بارندگیهای اخیر ۲۰ میلیون مترمکعب افزایش حجم داشته و سد کوثر گچساران سرریز کرد.
کد خبر: ۱۲۳۵۶۵۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
شرکت پتروشیمی گچساران در سال ۱۳۹۹ افزایش سرمایهای از محل مطالبات حال شده و یا آورده نقدی و نیز از طریق صدور سهام جدید انجام داد، اما این افزایش سرمایه نصیب ۳ شرکت سهامدار آن نشد. گزارش نبض بورس از روند این افزایش سرمایه را بخوانید.
کد خبر: ۱۲۱۴۶۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۱۸
کد خبر: ۱۲۱۱۱۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۸
کد خبر: ۱۲۰۹۹۹۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۲
کد خبر: ۱۲۰۶۳۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۰۳
همه آنچه باید در مورد مزایا و ابهامهای سد چمشیر بدانید؛
سد و نیروگاه چمشیر روز گذشته در حالی با حضور رئیس جمهور در شهرستان گچساران به بهره برداری رسید که پیشتر پیرامون این سد شائبه و ابهامهای فراوانی مطرح شده بود. پرسشی که اینجا مطرح میشود این است چرا علی رغم همه انتقادات رئیس جمهور و سایر مقامات مسئول حاضر شدند، این سد را افتتاح کنند؟
کد خبر: ۱۱۸۳۷۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۴/۲۷
از روز گذشته اخباری ضد و نقیض پیرامون آبگیری سد چمشیر در شهرستان گچساران استان کهگیلویه و بویراحمد منتشر می شود و برای بسیاری این پرسش را ایجاد کرده است که در حال حاضر وضعیت سد چمشیر به لحاظ آبگیری در چه مرحله ای قرار دارد؟
کد خبر: ۱۱۶۰۱۶۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۸
رئیس اورژانس فوریت های پزشکی کهگیلویه و بویراحمد گفت: واژگونی یک دستگاه خودروی پراید و سقوط به داخل گودال آب پنج نفر را در شهرستان گچساران به کام مرگ برد.
کد خبر: ۱۱۵۹۰۷۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۱۰/۲۲
زلزلهای به قدرت ۴.۳ ریشتر شهرستان باشت در جنوب شرقی کهگیلویه و بویراحمد را لرزاند.
کد خبر: ۱۱۴۶۶۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۸/۰۱
دادستان عمومی و انقلاب گچساران گفت : ۲نفر از عاملان درگیری در بیمارستان شهید رجایی این شهرستان دستگیر شدند.
کد خبر: ۱۱۴۰۲۱۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۲۲
فرماندار باشت گفت: آتش سوزی جنگل ها و مراتع منطقه حفاظت شده کوه خامی در این شهرستان که از شامگاه دوشنبه ۳۱ مرداد طعمه حریق شده بود و شب گذشته با تلاش مردم و امدادگران مهار شد.
کد خبر: ۱۱۳۶۹۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۶/۰۳
سرپرست شبکه بهداشت و درمان گچساران گفت: بر اثر انفجار گاز پیک نیک در یکی از محلات شهر دوگنبدان هشت نفر زخمی شدند که حال ۲نفر وخیم گزارش شده است.
کد خبر: ۱۱۳۳۶۷۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۵/۱۶
رئیس جهاد کشاورزی گچساران گفت: باتوجه به کمبود پراکنش بارش و بروز خشکسالی در سال زراعی جاری ۹۰ درصد مزارع کشاورزی دیم این شهرستان قابلیت برداشت را ندارد.
کد خبر: ۱۱۱۳۹۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۲۷
بخشدار مرکزی گچساران گفت: آتش سوزی باعث خسارت ۸۰۰ میلیون ریالی به خانوار عشایری این شهرستان شده است.
کد خبر: ۱۱۱۲۵۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۱/۰۱/۱۸
رییس اداره هواشناسی گچساران با اشاره به اینکه از ابتدای سال جاری تاکنون ۲۲ روز با پدیده ریزگرد در شهرستان به ثبت رسیده است گفت: این پدیده امسال نسبت به مدت مشابه پارسال ۳۵ درصد افزایش یافته است.
کد خبر: ۱۱۰۸۰۴۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۲/۱۵
برداشت مرکبات در یکهزار و۴۰۰ هکتار از باغستان های باشت در حال انجام است و بطور میانگین برداشت پرتقال و نارنگی از باغ های این شهرستان هشت تن در هر هکتار برآورد شده بخشی از این محصولات به مصرف محلی و مابقی به استانهای فارس، خوزستان، بوشهر، اصفهان و تهران صادر می شود.
کد خبر: ۱۱۰۱۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۱۱/۰۷
فرمانده انتظامی گچساران گفت: بر اساس بررسی انجام شده، در جریان عملیات دستگیری یک متهم به نگهداری مواد مخدر، هیچگونه ضرب و جرحی از سوی ماموران این شهرستان صورت نگرفته است.
کد خبر: ۱۰۹۴۲۶۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۹/۲۹
رییس اداره هواشناسی گچساران گفت: پدیده ریزگردها در این شهرستان امسال نسبت به مدت مشابه پارسال حدود سه برابر افزایش یافته است.
کد خبر: ۱۰۷۵۴۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۶/۲۰
آتش سوزی ارتفاعات روستای چهاربیشه گچساران با تلاش نیروهای امدادی و مردم مهار شد.
کد خبر: ۱۰۶۷۴۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۵/۱۱