کلیات

مسجدُ النّبی یا مسجد نبوی، مسجدی در شهر مدینه در کشور عربستان سعودی است که مرقد پیامبر اسلام‌(ص) نیز در آن جای دارد. این مسجد پس از مسجدالحرام دومین مسجد مقدس جهان اسلام است که توسط پیامبر اکرم(ص) در سال اول هجری ساخته شد و در دوره‌های مختلف توسعه یافته است. خانه پیامبر(ص) و خانه علی(ع) و فاطمه(س) نیز در کنار این مسجد بوده که در توسعه‌های مسجد، به آن ملحق شده است. مسجدالنبی از مهمترین زیارتگاه‌های مسلمانان است و نزد شیعیان جایگاه ویژه‌ای دارد.

نام‌های مسجد

مسجدالنبی به جامع مدینه، مسجد الرّسول، مسجد رسول الله، مسجد نبوی و مسجد مدینه می‌گویند. مشهورترین نام این مسجد، «مَسجدُالنَّبی» است. پیامبر اکرم(ص) در این مسجد نمازهای جماعت را اقامه می‌کرد و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خویش را در این مکان وسعت می‌بخشید، از این‌رو این مسجد را از دیرباز به مسجدالنبی می‌شناسند. همچنین افزوده شدن خانه پیامبر که محل دفن او نیز بوده به این مسجد، در این نامگذاری مؤثر بوده است. پیامبر(ص)، در روایاتی از مسجد النبی با تعابیری همچون «مسجدی»(مسجد من) تعبیر کرده است.

این مسجد در قسمت مرکزی شهر مدینه، در کشور عربستان سعودی است.

دوره نبوی

زمانی که پیامبر اکرم(ص) وارد یثرب شد، شتر خود را رها کرد و قرار را بر این گزارد که هر جا شتر او متوقف شود، همانجا محل سکونتش باشد. شتر در محل فعلی مسجد زانو زد و مسجد و خانه پیامبر همانجا ساخته شد، دیگر مسلمانان نیز در کنار مسجد خانه‌هایی ساختند که دربِ آن‌ها به داخل مسجد باز می‌شد. نخستین بنای مسجد حدود ۱۰۵۰ متر مربع و از جنس خشت و گل بود. بخش شمالی آن که محل اقامت اصحاب صفه بود با شاخه‌های درخت نخل مسقف شده بود. تغییر قبله از مسجدالاقصی به مسجدالحرام و به عبارتی از شمال به جنوب باعث بسته شدن درِ جنوبی و انتقال آن به دیوار شمالی و همچنین انتقال بخش مسقف از شمال به جنوب مسجد شد.^[۷]در سال هفتم هجری، گسترش اسلام بر اثر افزایش مسلمانان، مساحت مسجد به ۲۴۷۵ متر مربع رسید و شکل مسجد به صورت مربع درآمد.