در حالي كه به نحوه دستيابي به سلول‌هاي جنيني در روشهاي فعلي دستيابي به سلول‌هاي بنيادي در جوامع مختلف از نظر اخلاقي ايراداتي وارد است، روشهاي تازه به علت عدم استفاده از سلول‌هاي جنيني، اميدي تازه جهت تسريع تحقيقات سلول‌هاي بنيادي به مجامع علمي بخشيده است.
به گزارش سرويس بين‌الملل «تابناك» به نقل از «آلگمانيه»، «هانس شولر»، مدير مؤسسه بيوپزشکي مولکولي «ماکس پلانک» شهر مونستر آلمان، بار ديگر موفقيتي در بخش توليد «سلول‌هاي بنيادي دوباره برنامه ريزي شده» به دست آورد.
اين سلول‌هاي بنيادي دوباره برنامه‌ريزي شده «جي.پي.اس.» هستند که از بيضه موش به دست مي‌آيند.
با توجه به اين كه استفاده از سلول‌هاي جنيني با چالش‌هاي اخلاقي روبه‌رو بوده، به گونه‌‌اي كه بعضا دامنه آن به مباحث سياسي هم كشيده شده است، استفاده از روش «جي.پي.اس» كه در آن مي‌توان از سلول‌هاي جديد به جاي سلول‌هاي جنيني استفاده كرد، چشم‌انداز تازه‌اي را پيش روي محققان و پژوهشگران سلول‌هاي بنيادي گشوده است.
اين گزارش مي‌افزايد: توانايي و ظرفيت اين سلول‌هاي جديد براي جايگزيني ارگان‌ها و بافت‌ها، ظاهرا مشابه سلول‌هاي بنيادي جنيني است که از نظر سياسي و اخلاقي مناقشه آميز هستند.
شولر نتايج تازه‌ترين مطالعات خود بر سلول‌هاي بنيادي «جي.پي.اس» را نهم ژوئيه سال جاري (بيستم تير) در دومين کنفرانس بين‌المللي سلول‌هاي بنيادي و توليد ارگان‌ها در شهر «درسدن» آلمان ارايه کرد.
از سوي ديگر، سادگي روش شولر و كاهش 50 درصدي خطر ابتلا به سرطان از راه اين سلول‌هاي بنيادي، موجب شده است تا اين روش به عنوان بهترين گزينه براي توليد سلول‌هاي مصنوعي دوباره برنامه‌ريزي شده در مجامع علمي مطرح شود.
اين در حالي است كه به تازگي تيم پژوهشي شولر به همراه «مارتين سنکه» اعلام کردند چنانچه از سلول‌هاي بدن که قابليت کافي را دارند، استفاده شود، مي‌توان با هدايت ژنتيکي کمتري نسبت به گذشته، آنها را اصطلاحا دوباره برنامه‌ريزي کرده و به شرايط جنيني بازگرداند.
شولر توانسته است به جاي ترکيبي از چهار ژن براي برنامه‌ريزي، صرفا با دو ژن دست به چنين اقدامي بزند. استفاده از دو ژن و دخالت ندادن ژن سرطانزا، باعث مي‌شود که ريسک و خطر ابتلا به سرطان از طريق استفاده از اين سلول‌هاي بنيادي نيز 50 درصد کاهش يابد.
اما در اين روش به ويروس نياز است تا ژن‌هاي هدايت کننده در سلول مستقر شوند و اين امر مي‌تواند خطاهاي وخيمي در برنامه‌ريزي سلول نيز ايجاد كند.
اين در حالي است که سلول‌هاي جديد «جي.پي.اس» را مي‌توان کاملا بدون دخالت ژن و ويروس‌ها توليد کرد.
اين آزمايش‌هاي تيم پژوهشي شولر نيز چون گذشته صرفا بر سلول‌هاي موش انجام شده و اين گروه، ماده سلولي براي آزمايش‌هاي خود را از نمونه‌برداري‌هاي کوچکي از بافت بيضه موش به دست آورده‌اند.
شولر پس از سخنراني در کنفرانس بين‌المللي سلول‌هاي بنيادي در گفت‌وگو با روزنامه آلماني «فرانکفورتر آلگماينه» گفت: تيم مؤسسه بيوپزشکي مولکولي ماکس پلانک، نخستين پژوهشگراني هستند که سلول‌هاي بزرگسال بدن را مستقيم و بدون ويروس‌ها به «سلول‌هاي بنيادي پلوري پوتنت» تبديل کرده‌اند.
«پلوري پوتنت» به سلول‌هايي گفته مي‌شود که توانايي رشد و تبديل به تمام سلول‌هاي (اکتودرم، انتودرم و مزودرم) يک موجود زنده از جمله سلول‌هاي بنيادي جنيني را دارند.
سلول‌هاي «جي.پي.اس» مي‌توانند همه فاکتورهاي برنامه‌ريزي دوباره را که براي توليد سلول جوان و بنيادي نياز است، توليد کنند، اما به گفته شولر، شرايط رشد و محيط نيز تعيين کننده هستند.
اين متخصص سلول‌هاي بنيادي در عين حال در کنفرانس درسدن، جزييات اين شرايط را اعلام نکرد.
گفتني است که دو سال پيش نيز پژوهشگران شهر «گوتينگن» در آلمان نيز اعلام کردند که در بافت‌هاي بيضه، سلول‌هاي جالبي کشف کرده‌اند که کاملا شبيه سلول‌هاي بنيادي جنيني هستند.
در اين ميان، شولر و ديگر پژوهشگران شواهدي ارايه کرده‌اند که اين سلول‌ها صرفا در حد محدود قابل تبديل و برنامه‌ريزي دوباره هستند و به هيچ وجه سلول‌هاي بنيادي پلوري پوتنت نيستند.
سلول‌هاي جديد «جي.پي.اس» مستقيم از بافت بيضه به دست نيامده‌اند، بلکه از راه کاشت در آزمايشگاه به دتس آمده‌اند.
به گفته شولر، اين سلول‌ها عملا نسخه‌هايي هستند که از طريق هدايت ژنتيکي از سلول‌هاي بزرگسال و سلول‌هاي بسيار رشد يافته، توليد شده و با تمام تغييرات ضروري در فعاليت و برجستگي و خصوصيت مولکولي ژن‌هاي متعلق به آن، کيفيت سلول‌هاي نزديک به سلول‌هاي جنيني را به خود گرفته‌اند.
شولر در آزمايش ها ثابت کرده است که چنين «برنامه ريزي دوباره سلول» از طريق مصنوعي به طور اندک، يعني به طور حدس از هر صد سلول دو سلول، در لوله آزمايشگاه به وقوع مي‌پيوندد، اما نتيجه همين اندک مي‌تواند، واقعا بسيار شبيه سلول‌هاي بنيادي جنيني باشد.
از ديدگاه شولر، مشخصه‌هاي ژني سلول‌هاي «جي.پي.اس» در مقايسه با سلول‌هاي «آي.پي.اس.» بطور روشن به سلول‌هاي بنيادي جنيني نزديکتر هستند.
«آي.پي.اس.» که دو سال پيش توسط تيم پژوهشگران دانشگاه کيوتو به سرپرستي «شينيا ياماناکا» توليد شدند، به سلول‌هايي گفته مي‌شود که از راه مصنوعي به دست آمده و توانايي رشد و تبديل به انواع ارگان‌هاي ويژه و متنوع چون سلول‌هاي عصبي و کبد را دارند.
شولر در کنفرانس اخير سلول‌هاي بنيادي در درسدن اعلام کرد: «برند فلايشمن» در دانشگاه بن توانست با استفاده از سلول‌هاي بنيادي «جي.پي.اس» عرضه شده از سوي مؤسسه بيوپزشکي مولکولي ماکس پلانک مونستر، نخستين سلول‌هاي قلبي قابل فعاليت و همچنين سلول‌هاي گوناگون سيستم عصبي را در لوله آزمايشگاه پرورش دهد.
از آنجا که از نظر بيولوژي مولکولي، سلول‌هاي «جي.پي.اس» در مقايسه با سلول‌هاي پوست، يک «ماده خام» تازه و از نظر ژنتيکي براي پيوند بافتي و سلولي تقريبا جوان هستند، ولي شولر به عنوان يک پژوهشگر سلول‌هاي بنيادي، اميد بزرگي به سلول‌هاي «جي.پي.اس» بسته است.
ترجمه: مرتضي جواديان
