در سند چشم‌انداز 20 ساله كشور بر رقابت‌پذیری، ارتقاي تكنولوژی و رفتن به سمت تولیدات دانش محور تاكیدشده است.
اگر در این زمینه بتوانیم اهداف تاكید شده در این سند را محقق سازیم، صادرات غیرنفتی ما متنوع و گسترده‌تر شده و شتاب خواهد گرفت و اگر وابستگی دولت به نفت هم كاهش یابد در این صورت با داشتن چندین منشأ ارزآوری عمده و انعطاف‌پذیری و رقابت‌پذیری تولید صادراتی، زمینه برای ایجاد یك نظام ارزی و یك بازار عمیق و رقابتی ارز فراهم شده است، اما در حال حاضر صادرات غیرنفتی از رشد متناظر با الزامات سند چشم‌انداز برخوردار نیست و نیازها و وابستگی دولت به ارز نفتی نیز روز به روز در حال افزایش است.
بنابراین با این عملكرد نمی‌توان به ایجاد و شكل‌گیری یك نظام ارزی باثبات در اقتصاد ایران امیدوار بود. مسلما علامت دهی قیمت‌ها در بازارهای عمیق و رقابتی برای اقتصاد یك امتیاز محسوب می‌شود.
اگر بتوان یك نظام ارزی باثبات ایجاد كرد كه در آن قیمت ارز در عمق بازار ارز تعیین شود، در آن صورت حتما صادرات را ارتقا داده‌ایم، تنوع آن را زیاد كرده‌ایم و رقابت‌پذیری اقتصاد در سطح بین‌الملل را تامین كرده‌ایم. در آن‌صورت با شناور كردن نرخ ارز، نرخ مذكور حالت تثبیت‌كننده و تصحیح‌كننده خودكار به خود می‌گیرد و به‌موقع در مقابل اختلال‌ها و عدم تعادل‌ها عكس‌العمل نشان می‌دهد و به عنوان علامت‌دهنده كارا به تخصیص صحیح منابع كمك می‌كند.
اگر موفق شویم نظام ارزی عمیق و باثبات ایجاد كنیم می‌توانیم از مزایای نظام ارز شناور هم استفاده كنیم. مسلما در چنین وضعیتی نرخ ارز به شرایط صادرات، عكس‌العمل نشان می‌دهد. بنابراین شناورسازی ارز در سند چشم‌انداز منوط و مشروط به ایجاد نظام ارزی مناسب و ایجاد نظام ارزی مناسب خود به شرایط فنی، اجتماعی، نهادی و اقتصادی كه اشاره شده است.
در اقتصاد ایران وابستگی بودجه دولت به درآمد نفتی، ذخایر ارزی بانك مركزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دولت برای تامین بودجه ریالی، ارز مصوب بودجه یا ارز برداشت شده از حساب ذخیره ارزی را به بانك مركزی می‌فروشد و بانك مركزی بخشی از آن ارزها را به واردات‌كننده رسمی می‌فروشد و بخشی از ارزها كه فروش نمی‌رود موجب افزایش پایه پولی و حجم پول در جریان می‌شود. این موضوع با نگاهی به آمارهای موجود از رشد پایه پولی نیز تایید می‌شود. در این آمارها مشاهده می‌شود كه طی سالیان مختلف و بویژه طی 10 ساله اخیر همواره بخش عمده از رشد پایه پولی از ناحیه رشد خالص دارایی‌های خارجی بانك مركزی است.
البته رها كردن قیمت در هر شرایطی نیز به علامت‌دهی صحیح منجر نمی‌شود. علامت‌دهی قیمت مشروط و منوط است به فراهم بودن شرایط فنی و اقتصادی تولید و وجود تعامل صحیح و منطقی میان قیمت و شرایط حقیقی تولید. درباره نرخ ارز وضع همین‌طور است، یعنی باید شرایط فنی تولید صادراتی را بهبود بخشید، كالاهای صادراتی را متنوع كرد، كیفیت آن را ارتقا داد و با ایجاد نظام ارزی، زمینه تعامل منطقی میان علامت دهی نرخ ارز و رقابت‌پذیری اقتصاد كشور یا تعامل میان علامت دهی نرخ ارز و رشد و شتاب صادرات غیر نفتی را فراهم كرد. وضعیتی كه در آن نرخ ارز و كیفیت و كمیت صادرات با هم تعامل می‌كنند یك وضع مطلوب است و اثر و نشان تحقق شرایط مادی، فنی، نهادی و اقتصادی تولید و صادرات در اقتصاد است.
* استاد دانشكده اقتصاد دانشگاه علامه طباطباییمنبع: ملت ما 
