آمبليوپي يا تنبلي چشم نوعي اختلال بينايي است كه باعث كاهش ديد مركزي در يك چشم به ظاهر سالم مي‌شود. در اين حالت گرچه ساختمان ظاهري چشم سالم است اما ديد چشم حتي با استفاده از عينك هم كامل نمي‌شود.
به گزارش ايسنا، زماني كه تكامل بينايي در يكي از چشم‌ها طبيعي و در چشم ديگر غيرطبيعي باشد، چشم مبتلا به ضعف بينايي، تنبل است. اگرچه در اين بيماري معمولا يك چشم درگير است، اما در برخي حالات ممكن است هر دو چشم به صورت همزمان تنبل باشند. تنبلي چشم در 2 تا 3 درصد از كودكان مشاهده مي‌شود. بهترين زمان براي اصلاح اين حالت دوران نوزادي يا اوايل كودكي است.
بينايي كودكان در چه زماني بايد ارزيابي شود؟اگرچه نوزادان تازه متولد شده قادر به ديدن هستند، اما بينايي آنها در ماه‌هاي اول تولد، تكامل مي‌يابد. در سال‌هاي اول كودكي، بينايي به سرعت كامل شده و در طي 9 سال اول زندگي، رشد بينايي كودك تكميل مي‌شود. براي دستيابي به ديد طبيعي، تكامل همزمان دو چشم لازم است.
توصيه شده است كه بينايي تمام كودكان تا قبل از 3 سالگي توسط پزشك ارزيابي شود. بسياري از پزشكان معاينه‌هاي چشم پزشكي را به عنوان بخشي از معاينه‌هاي معمول كودكان انجام مي‌دهند و در صورت نياز، كودك را به چشم پزشك معرفي مي‌كنند.
روش‌هاي نوين ارزيابي بينايي را در نوزادان و كودكان كم سن مقدور ساخته است. در صورت وجود سابقه خانوادگي ابتلا به «استرابيسم» يا «لوچي»، «آب مرواريد» يا ديگر بيماري‌هاي جدي چشمي معاينه چشم‌ها در دوران نوزادي توصيه مي‌شود.
علت تنبلي چشم چيست؟تنبلي چشم در اثر اختلال در عملكرد طبيعي چشم‌ها و تكامل بينايي اتفاق مي‌افتد. در بسياري از موارد ممكن است علل مرتبط با تنبلي چشم ارثي باشند. علل تنبلي چشم به سه دسته عمده تقسيم مي‌شود؛
- استرابيسم (لوچي)؛ تنبلي چشم اغلب به دنبال استرابيسم اتفاق مي‌افتد. در استرابيسم يا انحراف چشم‌ها، كودك براي فرار از دوبيني از چشم بهتر خود استفاده مي‌كند و در نتيجه چشم منحرف تكامل نمي‌يابد.
- عيوب انكساري: انواعي از اختلال‌هاي بينايي هستند كه با تجويز عينك قابل اصلاح هستند. تنبلي چشم زماني اتفاق مي‌افتد كه عيب انكساري شامل دوربيني، نزديك بيني يا آستيگماتيسم در يك چشم (در زماني كه چشم ديگر سالم است) و يا در دو چشم (در حالي كه اختلاف قابل توجهي بين دو چشم وجود دارد) وجود داشته باشد. در اين حالت چشم بدتر تنبل مي‌شود. وجود عيب انكساري شديد در دو چشم مي‌تواند منجر به تنبلي هر دو چشم شود. تشخيص اين نوع آمبليوپي معمولا مشكل است؛ چرا كه در اين حالت ظاهر چشم‌ها طبيعي بوده و به نظر مي‌رسد كه ديد كودك اشكالي نداشته باشد.
افتادگي پلك، آب مرواريد، كدورت قرنيه و ... از جمله عوامل مسدود كننده مسير بينايي هستند. اين مشكل معمولا شديدترين حالت آمبليوپي را ايجاد مي‌كند.
تنبلي چشم چگونه تشخيص داده مي‌شود؟تشخيص تنبلي چشم كار آساني نيست؛ چرا كه تا زماني كه كودك مشكل واضحي نداشته باشد و يا دچار انحراف واضح چشمي نباشد، والدين متوجه مشكل بينايي كودك نخواهند شد. تنبلي چشم بر اساس اختلاف قدرت بينايي بين دو چشم يا ضعف بينايي هر دو چشم تشخيص داده مي‌شود.
اندازه گيري قدرت بينايي در كودكان كم سن، كار مشكلي است. اما چشم پزشك با به كارگيري روش‌هاي خاصي از جمله بررسي چگونگي تمركز و تعقيب كردن اشياء توسط يك چشم در حالي كه چشم ديگر پوشانده شده، مي‌تواند قدرت بينايي كودك را تخمين بزند. بايد توجه داشت كه ضعف بينايي در يك چشم هميشه به معناي تنبلي چشم نيست؛ چرا كه ممكن است ديد كودك با تجويز عينك اصلاح شود و يا اينكه ساير بيماري‌هاي چشمي مانند آب مرواريد، عفونت‌ها، تومورها و يا ساير اختلال‌هاي داخل چشم مسئول كاهش بينايي باشند كه اگر امكان درمان آنها وجود داشته باشد، ديد كودك نيز اصلاح مي‌شود.
براي اصلاح تنبلي چشم نيز كودك بايد از چشم ضعيف‌تر خود استفاده كند كه اين حالت با قرار دادن پوشش بر روي چشم قوي‌تر به مدت چند هفته و يا چند ماه قابل انجام است. حتي زماني كه تنبلي اصلاح شد ممكن است به منظور جلوگيري از برگشت آن، استفاده از پوشش بر روي چشم سالم براي مدت‌ها ضروري باشد.
قبل از درمان تنبلي چشم، درمان مشكلات چشمي زمينه‌اي الزامي است. نمونه اين درمان‌ها شامل اصلاح عيوب انكساري توسط عينك و درمان آب مرواريد با عمل جراحي است.
شدت تنبلي چشم، سن كودك در زمان شروع درمان و علت به وجود آورنده آن از عوامل موثر در موفقيت درمان تنبلي چشم هستند.
عوارض ناشي از عدم درمان تنبلي چشم چيست؟اگر تنبلي چشم اصلاح نشود، مشكلات زيادي رخ خواهد داد كه ايجاد نقص بينايي شديد و دايمي در چشم تنبل، از بين رفتن ديد سه بعدي، محروميت از نعمت بينايي براي تمام عمر در صورت ابتلاي چشم سالم به بيماري و يا آسيب جدي از مهم‌ترين آْنهاست.
نكات زير را به خاطر بسپاريد:- اصولا كودكان تمايل به بستن چشم ندارند و از اين كار امتناع مي‌كنند، اما والدين بايد كودك خود را متقاعد به انجام كاري كنند كه به نفع وي است.
- پيگيري و دقت در اجراي دستورهاي پزشك، از عوامل مهم در موفقيت درمان است.
- در صورت تشخيص و درمان به موقع تنبلي چشم، بينايي در اكثر كودكان بهبود مي‌يابد.
- احتمال موفقيت در درمان تنبلي چشم ناشي از استرابيسم يا عيوب انكساري نابرابر در دو چشم، در 9 سال اول زندگي بيشتر است. معمولا بعد از گذشت اين دوره زماني، احتمال بهبود تنبلي چشم بسيار بعيد است.
- درمان تنبلي چشم به علت انسداد مسير بينايي مانند آب مرواريد، فقط در صورتي موفقيت‌آميز است كه تشخيص و درمان علت زمينه‌اي آن در دو تا سه ماه اول زندگي صورت گيرد.
