کسانی که در انتظار سفر با قطار به عتبات عالیات به‌ویژه کربلا هستند، همچنین آنان که ترجیح می‌دهند مسیر ایران تا اروپا را با این وسیله نقلیه طی کنند، همچنان باید منتظر بمانند چرا که ارتباط ریلی ایران و عراق که طرح اولیه آن سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب کلید خورده، هنوز در ایستگاه بودجه متوقف است.
به گزارش «همشهری»، راه‌آهن سراسری ایران برای برقراری ارتباط ریلی با کشورهای اروپایی و آفریقایی باید از طریق مرزهای غربی کشور وارد خاک عراق شود تا از آن‌سو به کشورهای سوریه و اردن برسد و سپس به راه‌آهن اروپا متصل شود. برای برقراری این ارتباط، دو مسیر جداگانه خرمشهر ـ شلمچه ـ بصره و همچنین مسیر اراک ـ کرمانشاه ـ خسروی در نظر گرفته شده است. اتصال این مسیرهای ریلی برای طرفین مزایای زیادی را به همراه خواهد داشت چرا که کشور عراق می‌تواند از طریق شبکه ریلی جمهوری اسلامی ایران افزون بر اتصال به کشورهای مشترک‌المنافع آسیای‌میانه، پاکستان و افغانستان از 7بندر بزرگ جنوبی ایران نیز استفاده کند. به علاوه بنا بر پیش‌بینی کارشناسان، با اتصال این خطوط، مبادلات کالا بین دو‌کشور به 5/1میلیون تن در سال خواهد رسید و رفت‌وآمد زائران ایرانی عتبات عالیات و زائران عراقی آستان قدس رضوی نیز آسان‌تر خواهد شد. آنچه در ادامه می‌خوانید وضع کنونی هر یک از محورهاست.
عملیات اجرایی خط آهن شلمچه ـ بصره از سال 85 با پیش‌بینی 130 میلیارد ریال اعتبار آغاز شد. قرار بود این خط آهن تا نیمه اول سال 87 به شبکه ریلی کشور متصل شود، اما عواملی همچون تملک اراضی در مسیر و پاکسازی زمین‌های آلوده به مین و مواد منفجره باقی مانده از جنگ تحمیلی، موجب به تاخیر افتادن اجرای این طرح شد به‌طوری که هنوز این راه‌آهن به‌طور رسمی بهره برداری نشده است.
با توجه به اینکه تنها 16 کیلومتر از خط آهن شلمچه ـ بصره در خاک ایران و مابقی آن یعنی 35 کیلومتر در خاک عراق قرار دارد، هنوز مسئولان عراقی اقدام جدی در این باره انجام نداده‌اند، اما گفته می‌شود بخشی از مسیر که در خاک ایران قرار دارد، امسال به‌صورت رسمی بهره برداری خواهد شد.
به گفته علیرضا احتشامی، مدیرکل راه‌آهن جنوب هزینه ساخت این مسیر در حدود 200میلیارد تومان بوده است.
نماینده خرمشهر نیز با اعلام اینکه محور شلمچه ـ خرمشهر 3خرداد امسال و همزمان با سالروز آزاد‌سازی خرمشهر به‌طور رسمی بهره‌برداری می‌شود، می‌افزاید: «با بهره‌برداری کامل از این طرح ظرفیت‌های دو کشور در زمینه تجارت افزایش می‌یابد، همچنین معیشت مردم بهبود و امنیت مناطق مرزی نیز ارتقا پیدا می‌کند.» مصطفی مطورزاده، می‌افزاید: «از اقدامات اساسی که بعد از سقوط صدام بین دو کشور عراق و ایران صورت گرفت، ساخت محور خرمشهر ـ بصره بود که خوشبختانه عملیات اجرایی این طرح در داخل ایران به پایان رسیده است و با توجه به اهتمام ویژه‌ای که وزیر جدید راه عراق به این طرح دارد، پیش‌بینی می‌شود دسترسی ریلی هموطنان به کشور عراق به‌زودی امکان‌پذیر شود.»
به گفته وی، محور شلمچه ـ بصره علاوه بر صرفه اقتصادی و تسهیل دسترسی زائران ایران به عتبات عالیات، تعداد مسیرهای دسترسی به کشورهای اروپایی و آفریقایی را افزایش می‌دهد و از این جهت نیز دارای اهمیت است، زیرا با اتصال این ریل به راه‌آهن عراق و از آن‌سو به سوریه و اردن، راه ریلی ایران به اروپا، مدیترانه و آفریقا باز خواهد شد.
مطورزاده درباره آثار اجتماعی و اقتصادی راه‌اندازی این محور می‌گوید: «افتتاح این محور به‌طور حتم تأثیرات اساسی در وضع معیشتی، اشتغال و رونق اقتصادی مردم منطقه خواهد داشت.» وی حمل‌ونقل مسافران و کاروان‌های راهیان نور، انتقال کالاهای صادراتی عراق به مرز شلمچه و کاهش بار ترافیکی در محور زمینی خرمشهر به شلمچه را از مزایای ساخت این راه‌آهن برشمرد.
حلقه مفقوده کریدور غربمحور اراک ـ کرمانشاه ـ خسروی ـ عراق یا همان کریدور غرب، از آن دسته طرح‌هایی است که 10سالگی خود را همزمان با وعده‌و‌وعیدهای مسئولان پشت سر خواهد گذاشت. اما شواهد حاکی از آن است که این طرح همچنان خاک می‌خورد و هنوز پس از 10سال چهره عملیاتی جدی به‌خود نگرفته است.
عملیات اجرایی این طرح که اوایل سال80 آغاز شده، به دلایل گوناگون از جمله کمبود بودجه، تنها تا شهر ملایر پیش‌روی کرده است. این کریدور که به نوعی بر جاده ابریشم منطبق است، یکی از محورهای با اهمیت کشور به‌شمار می‌رود که از نظر ترانزیتی می‌تواند نقش ایران را در بازارهای منطقه‌ای و جهانی تثبیت کند، به‌گونه‌ای که کالاهای ترانزیتی چین و آسیای میانه را از طریق قلمرو ایران به حوزه‌های قفقاز، آسیای‌غربی، حوز‌ه دریای مدیترانه منتقل و از آن سو کالاهای تولیدی در این نواحی را به بازارهای آسیای میانه و چین ترانزیت می‌کند.
این مسیر ریلی به طول 610کیلومتر بخشی از کریدور ترانزیتی شرق به غرب است که از شهرهای همدان، ملایر، اراک، کرمانشاه و مرز خسروی می‌گذرد.
اکنون این محور در خاک عراق تا خانقین در نزدیکی مرز خسروی کشیده شده است که درصورت اتمام ساخت راه و توافق طرفین، می‌توان راه‌آهن 2 کشور را در مرز خسروی به یکدیگر متصل کرد. راه‌آهن عراق به کشورهای سوریه و اردن نیز متصل است و به این ترتیب با ساخت راه‌آهن غرب، شبکه ریلی ایران به دریای مدیترانه ارتباط پیدا خواهدکرد.
از آغاز طرح تا پایان سال86 حدود 65 میلیارد تومان اعتبار به این محور اختصاص داده شده، این درحالی است که کل طرح نزدیک 900 میلیارد تومان هزینه نیاز دارد؛ به عبارت دیگر تنها پس از 6 سال، 7 درصد از این اعتبار پرداخت شده است.
اکنون نیز راه‌اندازی این محور به شرکت چینی سپرده شده تا خط آهن یاد شده را با بهترین کیفیت تا سه سال آینده به ایران تحویل دهد. بنا بر گزارش‌های موجود، این قرارداد هنوز به امضای نهایی نرسیده، اما مبلغ آن تا 2میلیارد و 500میلیون دلار بر آورد شده است.
نماینده کرمانشاه درباره راه‌آهن ملایر ـ کرمانشاه می‌گوید: فقط 10 درصد پیشرفت نزدیک به 10 سال از زمان اجرای طرح راه‌آهن غرب می‌گذرد، اما این راه‌آهن تاکنون پیشرفت چندانی نداشته است، چرا که بر خلاف راه‌آهن عراق که تعهد خود در تکمیل رینگ ریلی ایران ـ اروپا به انجام رسانده است، ساخت بخش ایرانی این مسیر هنوز اندر خم یک کوچه است. راه‌آهن غرب پیش از انقلاب اسلامی طراحی شده و قرار بود از طریق کرمانشاه تا مرز خسروی خط آهن کشیده شود و دولت عراق نیز متعهد شده بود که بخش دیگری از ریل‌گذاری را انجام دهد تا از آن مسیر امکان اتصال به اروپا برای ایران فراهم شود. اکنون دولت عراق به تعهدش عمل کرده و تنها تعهد ایران معوق مانده است. در این‌باره با محمد کرمی راد، نماینده کرمانشاه در مجلس گفت‌وگو کردیم.
* ساخت راه‌آهن اراک ـ کرمانشاه ـ خسروی چه اهمیتی برای منطقه دارد؟راه‌آهن غرب از جمله طرح‌های راهبردی است که طولش به 610کیلومتر می‌رسد و با ساخت و بهره‌برداری از آن پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه گردشگری به ویژه تردد زائران 2 کشور ایران و عراق ایجاد خواهد شد. کرمانشاه یکی از استان‌هایی است که به لحاظ اقلیمی 4 فصل به شمار می‌رود، اما با وجود ظرفیت بالای گردشگری استان، در ایجاد بسترهای جذب گردشگر کوتاهی شده است، در حالی که با رونق گردشگری استان، بخش اقتصادی نیز به حرکت می‌افتد و اشتغال‌زایی بالایی نیز صورت خواهد گرفت. علاوه بر این، راه‌آهن غرب بخشی از کریدور ترانزیتی کشور به شمار می‌رود که می‌تواند در افزایش سهم ترانزیت کشور نقش بسیار مهمی را ایفا کند.
* آیا این طرح با سرعت خوبی پیش رفته است؟راه‌آهن ملایر ـ کرمانشاه یکی از طرح‌های بر زمین مانده استان کرمانشاه است، چراکه عملیات اجرایی طرح که از سال 80 آغاز‌شده، در 5سال گذشته بسیار کند پیش رفته است، اما امیدواریم تا پایان سال 1390 قطار ملایر ـ کرمانشاه فعال و تا سال 1392 نیز ریل‌گذاری تا مرز خسروی انجام شود. براساس اعلام راه‌آهن جمهوری اسلامی، میزان پیشرفت کلی طرح تا پایان تابستان سال 87 تنها 10درصد بوده است. این در حالی است که برای بهره‌برداری کامل سال91 تعیین شده است.
* علت کندی عملیات اجرایی این طرح چیست ؟مسئولان اجرایی طرح، تخصیص نیافتن به‌موقع و کافی بودجه را از مهمترین دلایل تاخیر اجرای طرح می‌دانند و کسری سالانه بودجه این طرح را هزار میلیارد تومان تخمین زده‌اند. اکنون اگر سالانه 150 تا 200میلیارد تومان بودجه به طرح تزریق شود، طی برنامه‌ای 4ساله ساخت راه‌آهن به پایان خواهد رسید. 10سال پیش، زمانی که عملیات اجرایی طرح آغاز شد، پیش‌بینی بودجه مورد نیاز برای تکمیل آن که شامل 5 قطعه سمنگان ـ ملایر، ملایر ـ کنگاور، کنگاور ـ کرمانشاه، کرمانشاه ـ خسروی و ملایر ـ همدان می‌شد، 8هزار و 200میلیارد تومان بود.
* میزان اعتبار در نظر گرفته شده برای این طرح در بودجه90 چقدر است؟راه‌آهن ملایر ـ کرمانشاه حدود 170میلیارد تومان نیار دارد که در بودجه 90 برای آن 86میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. البته برای بهره‌برداری کامل آن، 270میلیارد تومان نیاز است. درباره قطعه کرمانشاه ـ خسروی هم باید بگویم که ساخت این قطعه به صورت فاینانس طی یک قرارداد 4 ساله به انجام خواهد رسید.
* بهره برداری کامل از این محور چه تاثیری بر زندگی مردم منطقه خواهد داشت؟
اول اینکه کرمانشاه و شهرهای غرب کشور را از انزوا خارج می‌کند و موجب رونق تجارت، کشاورزی و صنعت می‌شود، علاوه بر این، با توجه به اینکه استان کرمانشاه در زمینه مبادلات تجاری با کشور عراق از امتیاز بالاتری نسبت به دیگر استان‌ها برخوردار است، با ساخت این خط آهن، در زمینه یاد شده نیز می‌توان پیشرفت‌های چشمگیری به‌دست آورد.
