ریشه مشکل اخلاق در فوتبال ایران کجاست؟

اغراق نیست اگر بگوئیم کمتر کسی را می توان یافت که تصاویر دیدار پر حاشیه دو تیم فوتبال استیل آذین و پیروزی را از طریق رسانه های جمعی ندیده باشد. تصاویر ناگواری که هر از چند گاهی پرده ی مخملین پشت صحنه ی فوتبال کشور را به کناری می زند تا همگان اندک زمانی را به تامل و تاسف فرو روند و همان سوال قدیمی را از خود بپرسند : ریشه مشکل اخلاق در فوتبال ایران کجاست ؟

واکنش فدراسیون فوتبال

رسانه هالی خبری واکنش فدارسیون فوتبال به خاطیان بازی دو تیم استیل آذین و پیروزی را در یک جمله خلاصه کردند «اشد مجازات برای خاطیان بازی پیروزی و استیل آذین». این جمله کوتاه ماحصل جلسه ی دو ساعته اعضای کمیته انظباطی فدراسیون فوتبال با رئیس و نائب رئیس فدراسیون بود تا مرهمی باشد بر امواج سهمگین انتقادات مردمی و رسانه های .

در پایان این جلسه اعضای کمیته انضباطی وعده «بررسی همه جانبه» حوادث مسابقه جمعه شب پیروزی و استیل آذین را دادند و متعهد شدند «با اشد مجازات با خاطیان برخورد کند تا دیگر در فوتبال ایران شاهد چنین مواردی نباشیم» . این در حالی بود که عباس روغنی ناظر ویژه انضباطی مسابقه دو تیم استیل آذین و پیروزی نیز از حجم زیاد احکام تنبیهی کمیته برای خاطیان خبر داد «تخلفات آنقدر زیاد است که رسیدگی به آنها مطمئنا باعث صدور احکام زیادی خواهد شد.» اما با مجازات خطایان می توان انتظار عدم تکرار این گونه حوادث را در فوتبال کشور داشت؟

سابقه درگیری در مسابقات فوتبال

سابقه ی درگیری فیزیکی بازیکنان در مستطیل سبز حادثه جدیدی نیست که یکباره همچون عارضه ای غیر مترقبه ظهور کرده و با تهدید و تنبیه صرف برخی خاطیان آن پایان پذیرد . ریشه و علل اینگونه حوادث را می بایست فراتر از مقولات ساده و روزمره جستجو کرد . شاید خبر اولیه «اشد مجازات» را بتوان به  عنوان یک تصمیم مهم مدیریتی در مهار احساسات عمومی قلمداد کرد و فاز دوم آنرا در عادی بودن این گونه وقایع کلید زد «در فوتبال خیلی کم پیش می آید که شاهد چنین اتفاقاتی باشیم» ، اما قطعا عزیز اله محمدی رئیس سازمان لیگ برتر خود بهتر می داند که در پس حوادث داربی 73 و 79 نیز این سخنان و تمهیدات صورت پذیرفت اما اخلاق را به فوتبال باز نگرداند . آن زمان هم برخوردهای مقطعی و محرومیت توامان با جریمه نقدی سدی در برابر عدم تکرار چنین صحنه های زشتی در میادین ورزشی نشد تا حسین عسگری ، سرپرست کمیته داوران فدراسیون فوتبال در توصیف حوادث بازی دو تیم استیل اذین و پیروزی چنین انگشت تاسف نگزد «در هیج جای دنیا چنین صحنه هایی را نمی بینیم.»

پول بهتر است یا اخلاق

حواشی بازی استیل آذین و پیروزی به حوادث داخل زمین محدود نشد و ساعاتی پس از اتمام بازی خبری ویژه روی خروجی خبرگزاریهای رسمی کشور قرار گرفت «باشگاه استیل آذین منحل شد». محتوای خبر نامه ی سرگشاده مالک ثروتمند باشگاه استیل آذین بود مبنی بر دل خستگی از فوتبال ایران و اراده وی بر وداع با آن . نامه ای که علی کفاشیان رئیس فدراسیون فوتبال را وادار به اظهار نظر در برنامه تلویزیونی کرد تا از تداوم رایزنی ها با حسین هدایتی خبر دهد و عزیز اله محمدی رئیس لیگ برتر را راهی مذاکره با وی کند ((هدایتی از اتفاق دیشب ناراحت بوده و تصمیم فوری برای عدم حضورشان درادامه رقابتهای لیگ برتر گرفته است.با وی ملاقات خواهم کرد تا این مشکل رفع شود واز این پس شاهد حضور این تیم در پیکارهای لیگ باشیم.ضمن اینکه به صورت رسمی هیچ نامه ای از این باشگاه مبنی بر انحلال تیم استیل آذین دریافت نکرده ایم.»

اما گویا خبر انحلال تیم استیل آذین کم کم  مهمتر از حوادث بازی جمعه شب بود. چراکه طعم شیرینی خصوصی سازی می تواند تلخی هر حادثه ای را به دست فراموشی و گذر زمان بسپارد و محمدی را به بیان چنین مطالبی ترغیب کند «هدف ما این است تا بخش خصوصی در فوتبال کشور و باشگاهها حضور داشته باشد». اما انتظار اهالی فوتبال چیزی جز این بود .کمترینش آنکه اگر نگوئیم مهمترین هدف ، لااقل از جمله اولویتهای اول رئیس سازمان لیگ برتر بایستی حفظ و ترویج اخلاق ورزشی باشد ! آیا صرف تدوین منشور اخلاقی و تشکیل کمیته انضباطی کفاف فرهنگ سازی در فوتبال کشور را می دهد ؟ سوالی که جعفر کاشانی کارشناس مسائل فوتبال چنین پاسخ می دهد «منشور اخلاقی بحث بسیار خوبی است که در فوتبال ایران مطرح شده است، اما به جای فدراسیون فوتبال، باشگاه ها باید این منشور را اجرا کنند.»

برخی صاحبنظران معتقدند معضل ضعف کار فرهنگی مشکل امروز و دیروز ورزش ما نیست و در یک یا دو دوره اخیر نیز حادث نشده چنانچه محمد دادکان رئیس وقت فدراسیون فوتبال چنین می گوید «در جام جهانی فوتبال ۲۰۰۶ در آلمان، یک خبرنگار ایرانی از معاون فرهنگی فدراسیون فوتبال در مورد بودجه اختصاص داده شده به مسائل فرهنگی در آلمان سئوال کرد، اما نه تنها پاسخی دریافت نکرد، بلکه با او برخورد شد.»

عبدالحمید احمدی فعال مطبوعات ورزشی ریشه آسیبهای اخلاقی در فوتبال را چنین توصیف می کند «متاسفانه ورش کشور ما نقاط آسیب پذیری زیادی دارد که درشرایط مساعدی خود راهمانند دمل های چرکین که در مقاطعی سرباز می کنند نشان داده و یک موضعیت نامساعد و نامناسب را ایجاد می کنند. مشکل اول ورزش ما تک بعدی عمل کردن آن است و در بعد تربیتی ، فرهنگی و اخلاقی ورزشکاران کوششی صورت نگرفته است.»

وقتی برای پاسداشت حرمت ها نیست

وقایع مسابقه فوتبال استیل آذین و پیروزی به یمن پوشش زنده تلوزیونی نکته ی مغفولی را در افکار عمومی جامعه بجا نگذاشته است اما خبرهای تکمیلی افراد حاضر در صحنه بر دامنهی ابعاد تلخ این مسابقه افزود و نگرانی فعلان حوزه ورزش را بیش از پیش برانگیخته است . چرا که جایگاه والای اخلاق قهرمانی و پهلوانی و انگاره های زیست جوانمردانه امروز بیش از گذشته رنگ و بوی ابزاری گرفته و از معدود نشانه های آن می توان به پارچه نوشته زرد رنگ «بازی جوانمردانه» در ابتدای هر مسابقه ورزشی اشاره کرد که اگر چنین نبود هرگز نمی بایست شاهد شکسته شدن حرمتها می بودیم «متاسفانه مربیان و برخی از افراد غیرمسئول وارد زمین شدند و حتی مربی یک تیم با بازیکن تیم دیگر به فحاشی پرداختند فحاشی مربی و بازیکن نسبت به یکدیگر غیرقابل بخشش است و به همه آنها رسیدگی خواهد شد و احکام درخور صادر خواهد شد، چرا که اگر این کار انجام نشود در 4 هفته باقی مانده ممکن است درگیری های دو دیدار پاس همدان - راه آهن و پیروزی – استیل آذین در ابعاد گسترده تر اتفاق بیافتد.»

فوتبال 400 میلیارد تومانی

وقتی فدراسیون فوتبال کشور در برآورد هزینه ی اداره تیمهای ملی فوتبلا ، فوتسال و فوتبال ساحلی در سال 1380 ، رقم نجومی 8 میلیارد و 870 میلیون تومان را پیشنهاد کرد بخشی از گردش مالی پنهان این رشته ورزشی در ایران نمایان شد ، تا بسیاری بتوانند پاسخ سوال خود را بگیرند «علت این همه هیاهو بر سر فوتبال چیست ؟».

اما این تمام ماجرا نبود چراکه محمد علی آبادی رئیس اسبق سازمان تربیت بدنی از کمک 200 میلیارد تومانی دولت درسال 87به تیم های لیگ برتری با مطبوعات سخن گفت تا موضوعی باشد برای گزارش جنجالی18 اسفند 1387  وبسایت خبری تابناک «سالانه در فوتبال ایران ۳۰۰ میلیارد تومان پول رد و بدل می شود که فقط ۱۰۰ میلیارد آن دیده می شود، تکلیف این ۲۰۰ میلیارد چه می شود؟چرا باید فوتبال آن قدر آلوده باشد که دو سوم بودجه اش در حوزه ای غیر از فوتبال رد و بدل شود؟».

این گزارش زمینه ای شد تا رئیس اسبق فدراسیون فوتبال در برنامه تلویزیونی 90 از گردش مالی 400 میلیارد تومانی فوتبال در ایران پرده بردارد . آیا به نظر نمی رسد گردش مالی هنگفت و غیر شفاف فوتبال ، آن را به ورطه ی سقوط به دام مافیای زر اندوز بکشاند ؟

 آیا تداوم حضور مافیای ورزش در فوتبال رسانه های ورزشی را آلوده نمی کند ؟ براستی نشریات وابسته به مافیای ورزشی تا چه اندازه در بروز بی اخلاقی های ورزشی موثر بوده اند ؟ سید عبدالحمید احمدی فعال مطبوعات ورزشی در این زمینه می گوید «نمی توان کتمان کرد که بخشی از این مسایل و مشکلات به وجود آمده ، ناشی از رشد بادکنکی و بزرگ نمایی افراد کم جنبه و کم ظرفیت از سوی رسانه هاست.»

کارشناسان ورزشی چه می گویند ؟

در تحلیل علل رفتارهای خشونت آمیز و غیر اخلاقی بازیکنان تیم ها ورزشی تحقیقات فروانی صورت گرفته است . عبدالحمید احمدی نقش رسانه ها را پررنگ تر از سایر عوامل می داند «طبعا عوامل مختلفی می تواند د این زمینه کمک کنند و بهتر است نشریات و رسانه ها در انعکاس مطالب مربوط به بازیکنان ، مربیان و تیمها تجدید نظر کرده و اگر می خواهند مطلبی را منعکس کنند، ظرفیت مخاطبین و افراد را بسنجند.»

امام محمد رضا زاد مهر کارشناس مسائل فوتبال از عدم روحیه حرفه ای در میان ورزشکاران سخن می گوید «بازیکنان ما باید ظرفیت برد و طاقت تباخت را داشته باشند،» اما پدیده بازیکن سالاری در فوتبال را هم خطناک توصیف می کند «به اعتقاد من در وهله اول باید با پدیده ی بازیکن سالاری مبارزه کرد.»

منصور پورحیدری پیشکسوت و کارشناس فوتبال ضعف شخصیتی بازیکنان را در عدم تحمل فشارهای حین بازی موثر می داند و می گوید «پایین بودن شخصیت برخی ازبازیکنانی که به ظاهر بزرگ شده و الگوی اخلاق قرار گرفته اند ، علت اصلی بروز ناهنجاریهای روانی در رقابتهای حساس ورزشی است.» نظری که دکتر علی محمد، متخصص مسائل روانشناسی ، ضمن تایید آن علت آن را چنین تفسیر می کند «علت آن عدم طرح بحث روانشناسی ورزش و سیستمهای مقابله با استرسهایی است که می تواند عامل بروز چنین حوادثی باشد.»

راهکاری با طعم فلسفه برای بازگرداندن اخلاق به فوتبال

کم نیستند افرادی که فلسفه را شاه کلید مسائل مبتلابه جامعه می دانند و برای هر بحثی ،سخنی از فلسفه می گویند . اینبار نیز مسائل فوتبالی از منظر فلسفه مورد کنکاش قرار گرفته تا مسئولان امر بدانند نظر فلاسفه در خصوص راهکارهای احیای اخلاق در فوتبال چیست ؟ رضا داوری اردکانی استاد فلسفه دانشگاه تهران در خصوص راهکار بازگرداندن اخلاقیات به فوتبال پیشنهاد می کند «مشکل در اینجا ریشه دارد که ما می‌خواهیم مسائل را مستقیم و بدون واسطه حل کنیم .ما فکر می‌کنیم جامعه مانند یک ماشین است که اگر قطعه‌ای از آن خراب شد بشود به سادگی با قطعه دیگر جایگزینش کرد. می‌خواهیم مسائل فوتبال را در فدراسیون فوتبال حل کنیم. من مشکلات فوتبال را محدود به فدراسیون نمی‌دانم بلکه فدراسیون فوتبال را در دل فوتبال جای می‌دهم. فوتبال یک جایگاهی دارد. چیزهایی با فوتبال مرتبط و وابسته‌اند. من همه این عوامل را در تحلیل فوتبال درنظر می‌گیرم. بروید و مشکلات فوتبال را در فدراسیون فوتبال حل کنید ولی مطمئن باشید به این شیوه هیچ مشکلی حل نمی‌شود. قضیه فوتبال پیچیده‌تر از این است. قضیه پیچیده است ولی ما می‌خواهیم ساده‌اش کنیم. سهل‌انگاری مطلوب ماست اما فلسفه با سهل‌انگاری سر سازگاری ندارد.
 

جوان آنلاین