کشور آذربایجان پس از تلاش برای ثبت حکیم نظامی به نام خود می‌خواهد قدیمی‌ترین ورزش ایرانی یعنی ورزش چوگان را به نام خود ثبت کند و درخواست رسمی ثبت به نام جمهوری آذربایجان را به یونسکو ارائه داده‌است.
به گزارش «تابناک»، بعد از ثبت مفاخر و سنت های ایرانی از سوی ترکیه و تاجیکستان، در تازه ترین مورد جمهوری آذربایجان به دنبال ثبت معنوی ورزش چوگان در سازمان علمی فرهنگی ملل متحد، یونسکو است.
رودکی نخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان گفتگو می‌کند و فردوسی نیز فراوان از آن نام می‌برد. فردوسی قصهٔ چوگان بازی سیاوش و افراسیاب را به نظم درمی‌آورد و در جای دیگری می‌گوید:
همه کودکان را به میدان فرست برای دیدن گوی و چوگان فرست
سعدی، حافظ، ناصرخسرو و مولانا هم به چوگان اشاره کرده‌اند.
در حال حاضر نیز چوگان در کشورهای ایران، انگلیس، آرژانتین، فرانسه، پاکستان، هندوستان، ترکمنستان، و آمریکا برگزار می شود و هم اکنون نیز آرژانتین بهترین تیم ملی چوگان را دارد. با حضور چوگان در انگلیس، چوگان در تمام اروپا و بعد هم در سراسر جهان گسترش یافت، اما بهترین جایی که چوگان توانست رواج پیدا کند آرژانتین بود. با زمین های مسطح فراوان و اسب سواران زیاد چوگان، توانسته است در آرژانتین به یک ورزش ملی تبدیل شود. به گفته آذرتاش در فرانسه نیز چوگان رونق فراوانی دارد و به سمت همگانی شدن می رود. کلوپ های چوگان بازی در آن جا به ۱۵ عدد رسیده است و چوگان بازان می توانند با قیمت های ارزان از آنها استفاده کنند. در زمان پهلوی اول، مسابقات مهمی در برابر فرانسویان برگزار شد. در زمان پهلوی دوم نیز تیم های مختلف چوگان در کشور حضور داشتند که تیم ژاندارمری قوی ترین بوده است و تیم هایی مثل آرژانتین، فرانسه، مراکش، عراق و حتی آمریکا به ایران می آمدند و با تیم ملی چوگان ایران مسابقه می دادند.
حمزه ایلخانی‌زاده رئیس فدراسیون چوگان با بیان اینکه چندی پیش یکی از فعالان حوزه میراث فرهنگی خبر از تلاش آذربایجان برای ثبت جهانی این ورزش در یونسکو داد، اظهار کرد: یکی از اصول ثبت جهانی یک اثر، ارائه مستندات تاریخی است که ما بعد از چند سال تلاش این مستندات را تهیه کردیم و به نهادهای مسئول ایرانی ارائه کردیم اما متاسفانه آنها تلاشی برای ثبت جهانی چوگان انجام ندادند.
رییس فدراسیون چوگان با بیان این که چندی پیش یکی از فعالین حوزه میراث فرهنگی خبر از تلاش آذربایجان برای ثبت جهانی این ورزش در یونسکو داد گفت:
یکی از اصول ثبت جهانی یک اثر، ارایه مستندات تاریخی است که ما بعد از چندسال تلاش این مستندات را تهیه کردیم و به نهادهای مسئول ایرانی ارایه کردیم اما متاسفانه آن ها تلاشی برای ثبت جهانی چوگان انجام ندادند. وی افزود: البته به زودی این اسناد و گزارش های تاریخی مورخین ایرانی، یونانی و اروپایی درباره چوگان که از زمان هخامنشیان شروع می شود را در قالب یک کتاب منتشر می کنیم.
اين بازي كه بي شك، ايران خاستگاه آن بوده است، نه تنها در ايران بلكه در خاور دور و نيز غرب و آمريكاي لاتين طرفدار دارد.
تنگ چوگان در بيشاپور كارزود در استان فارس كه نقش برجسته مربوط به بازي چوگان را به تصوير كشيده است، از مهمترين نقش برجسته هاي ساساني موجود در زمينه قدمت اين بازي در بين ايرانيان به شمار مي رود كه محل بازي سنتي چوگان توسط شاهان ساساني بود.
ميدان نقش جهان اصفهان سند تاريخي ديگري براي ايرانيان درباره اين بازي است كه حتي قبل از دوران صفويان و در دوره تيموريان ميدان چوگان بود و بعدها بناهاي تاريخي به محوطه آن افزوده شد.
با وجود اين مستندات، جمهوري آذربايجان امسال قصد دارد اين بازي را در قالب پرونده «چووقان يك بازي سنتي با اسب در منطقه قره باغ» در فهرست ميراث ناملموس يونسكو به نام خود ثبت كند.
هرچند مسوولان ايراني اعلام كرده اند كه نسبت به ارايه اين پرونده به يونسكو اعتراض مي كند اما همين اظهارات مسوولان ايراني سبب شد تا رسانه هاي جمهوري آذربايجان مستندات خود درباره قدمت اين بازي در اين منطقه را ارايه كنند.
به اذعان رسانه هاي اين كشور، وجود نقش هايي از چوگان روي ظروف كشف شده در حفاري هاي باستان شناسي چنين بر مي آيد كه اين بازي در قرن نهم در شهر بيلقان آذربايجان رواج داشته است.
آنان همچنين از منظومه خسرو و شيرين نظامي و كتاب «ده ده گورگود» نيز به عنوان شواهدي ياد مي كنند كه قدمت چوگان در آذربايجان حتي به قرن ششم و هفتم نيز مي رسد.
بیانات مقام معظم رهبری درباره احیاء ورزش چوگان
مقام معظم رهبری در سخنان متعددی بر اهمیت و تقویت ورزش باستانی چوگان تاکید کرده‌اند. ایشان در برخی از این سخنرانی‌ها به مسئولان کشوری توصیه کردند که بر احیاء و حفظ این بازی سنتی ایرانیان بکوشند و آن را گسترش دهند. این سخنان تا امروز راه‌گشای حفظ و توسعه بازی و ورزش چوگان بوده است. به گزارش CHN مقام معظم رهبری بارها درباره سخنان خود به اهمیت بازی چوگان تاکید کرده‌اند. ایشان این ورزش را متعلق به ایرانیان می‌دانند و معتقدند که مسئولان باید در حفظ آن کوشا باشند. بخشی از توصیه‌های مقام معظم رهبری به این شرح است:
ایشان در فرمایشات خود که در کتاب گوهرهای ورزشی منتشر شده گفته‌اند: «من به مسئولین ورزشی توصیه کردم، باز هم توصیه می‌کنم که چندین رشته ورزشی مناسب را که از نظر منطق و فرهنگ ما معنی و مضمون دارد، انتخاب کنید و روی‌آن سرمایه‌گذاری کنید.» همچنین فرموده‌اند: «البته ورزش‌های بومی ما، ورزش‌هایی که مربوط به سابقه و فرهنگ گذشته ماست متاسفانه مهجور است و دست خود ما نیست، خیلی از ورزشها در کشور ما مهجور است و من در آن دیدار از آنها اسم آوردم، چوگان که جزء ورزش‌های قدیمی ماست … این‌ها می‌تواند در دنیا مطرح بشود.» ایشان در ادامه تاکید کرده‌اند که:
«بعضی از این ورزشها، ورزش‌های اصالتا ایرانی است که از تاریخ ما برای ما به یادگار مانده است، مثل سوارکاری، چوگان بازی یا بعضی از همین شاخه‌های ورزش باستانی.» اما سخنان مقام معظم رهبری به نوشته‌های کتاب گوهر ورزشی ختم نمی‌شود. ایشان در تاریخ ۰۸/۱۰/۷۵، در دیدارا با رئیس سازمان و معاونین سازمان تربیت بدنی گفته‌اند: «دنبال ورزش‌هایی بگردید که بومی ماست و مردم از آنها خبر ندارند. مثلا ورزش چوگان که یک ورزش ایرانی است، الان هم در دنیا معمول است و چوگان بای می‌کنند، ولی ما اصلا بازی چوگان را بلند نیستیم، اصلا نمی‌دانیم چوگان چیست. بیائید این‌ها را احیا و زنده کنید و چون جزء فرهنگ شما و اصلا جزء ملیت شماست.» ایشان همچنین در تاریخ۰۷/۲/۷۷، به مناسبت هفته جوان در جهت قهرمان‌پروری و حضور در میادین جهانی گفته‌اند:
«هیچ دلیلی ندارد که ما در بعضی از ورزش‌های سنتی خودمان مثل چوگان، یا در ورزش‌های انفرادی رزمی، یا در شنا نتوانیم به مصاف ورزشکاران برجسته دنیا برویم. علت اینکه این وضعیت نابسامان فعلی وجود دارد آن است که روی تربیت و پیشرفت و استفاده از تکنیک، برنامه‌ریزی نشده است.» مقام معظم رهبری در تاریخ ۳۱/۰۶/۷۷، در دیداری عمومی گفته است: «اگر ما روی بعضی از ورزشها مثل چوگان و بعضی از ورزش‌های باستانی، کار و سرمایه‌گذاری می‌کردیم امروز مثل کُشتی در دنیا مطرح بودند.» همچنین ایشان در خصوص حفظ ورزش‌های بومی و علمی کردن آن در دیدار با ورزشکاران، در تاریخ ۳۰/۱۰/۸۱ فرموده‌اند: «من حتی یک وقت سفارش کردم و گفتم که ورزش‌های بومی‌مان را علمی کنید. ما خیلی ورزش‌های بومی داریم، مثلا چوگان مال ماست، ما رها کردیم، دیگران گرفتند.»
بابا اينها كه مهم نيست ! .. 
این شاعران و مفاخر آن زمان در قلمرو کشور ایران بوده اند، و مکانی که اکنون در آن فدن هستند دلیل بر ملیت آن نمی شود، و همچنین این مفاخر همه در همه هنر خود از ایران و ایرانی بودنشان یاد کرده اند 