اوباما چگونه می‌تواند طرح تحریم‌های علیه ایران را «وتو» کند؟

به گزارش «تابناک»، تهدید شب گذشته کاخ سفید، مبنی بر استفاده از حق وتوی ریاست جمهوری در صورت تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران، این پرسش را به وجود آورد که منظور از وتو چیست و ساز و کار آن در ساختار سیاسی ایالات متحده چگونه است؟

به طور کل، باید اشاره کرد که واژه «وتوی ریاست جمهوری» در قانون اساسی ایالات متحده مورد اشاره قرار نگرفته؛ اما بند نخست این قانون می‌گوید که همه اسناد، فرامین، قطعنامه‌ها و یا دیگر مواردی که به تصویب کنگره می‌رسد، باید برای تأیید به رئیس‌جمهور ایالات متحده ارائه شود.

بنا بر این گزارش، هنگامی که سندی به رئیس‌جمهور ارائه می‌شود، وی می‌تواند آن را امضا کرده ‌و به قانون تبدیل کند؛ افزون بر اعلام مخالفت، آن را به کنگره بازگرداند (وتو)‌ و یا از امضا و یا اعلام مخالفت با آن خودداری کند. در این صورت و با گذشت ده روز، اگر کنگره هنوز دایر باشد، سند خود به خود به قانون تبدیل می‌شود. در غیر این صورت، ‌حالت قانونی به خود نمی‌گیرد؛ از این کار به «وتوی جیبی» یا «وتوی تأخیری» یاد می‌شود.

اما درباره منطق اختیار وتوی رئیس جمهور در آمریکا، گفته می‌شود که هرچند علت یگانه‌ای برای استفاده از این اختیار وجود ندارد، ‌اصولاً رؤسای جمهور هنگامی که مصوبه‌ای با دیدگاه یا دستور کار آن‌ها همخوانی نداشته باشد،‌ آن را وتو‌ می‌کنند؛ افزون بر این، شاید این مصوبه ‌از نظر آن‌ها نادرست یا خلاف قانون اساسی بوده و یا با ایدئولوژی ریاست جمهوری در تضاد باشد.
 
در همین زمینه، بحث «تهدید وتو» نیز مطرح می‌شود. در مواقعی، رئیس جمهور آمریکا با بیان چنین تهدیدی به صورت علنی یا خصوصی، تلاش می‌کند تا بر محتوای یک مصوبه تأثیر بگذارد. آمار دقیقی از ‌دفعات استفاده از این تهدید در سال‌های مختلف در دست نیست، ولی به هر حال از این تهدید به عنوان راه مؤثری برای شکل دادن به سیاست‌های مورد نظر یاد می‌شود.

با‌ وجود این، باید اشاره کرد که اصل موضوع استفاده از حق وتو در سال‌های اخیر، ‌مرسوم و متداول‌ نبوده و به عبارت دیگر، این گونه نبوده که در موارد مکرری از این حق استفاده شده باشد و موارد تنها به مسائل ضروری و حیاتی محدود شده است؛ هرچند‌ در سال‌های دور و به ویژه نیمه نخست قرن بیستم، رؤسای جمهور آمریکا بارها از این حق ‌استفاده می‌کردند.

به عبارت دیگر، میزان استفاده از این اختیار در سال‌های اخیر، همواره در حال کاهش بوده و اندک اندک به امری با مرسومیت اندک تبدیل شده است. در این راستا، جورج بوش در‌ دو دوره ریاست جمهوری خود، دوازده بار، حال آنکه ‌باراک اوباما تاکنون ‌دو بار از چنین اختیاری استفاده کرده است؛ مورد نخست‌ به سی‌ام دسامبر ۲۰۰۹ مربوط می‌شود که طرحی الحاقی مربوط به تخصیص بودجه سال ۲۰۱۰ از سوی اوباما وتو شد. مورد دوم نیز در ‌هفتم اکتبر ۲۰۱۰ و مربوط به طرحی درباره رسمیت یافتن گواهی‌های رسمی در میان ایالات گوناگون آمریکا بود.

به این ترتیب، می‌توان گفت به همین دلیل بود که تهدید شب گذشته کاخ سفید، مبنی بر وتوی طرح تحریم‌های ایران، به شدت مورد توجه رسانه‌های آمریکایی قرار گرفت و از آن با عنوان امری ویژه و کم سابقه یاد کردند.

گفتنی است، در صورتی که طرحی از سوی رئیس جمهور آمریکا وتو شود، کنگره تنها در صورتی می‌تواند با رئیس جمهور مخالفت کرده و بار دیگر این طرح ‌را احیا کند که این طرح، بار دیگر هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا به رأی گذاشته شود و بتواند دو سوم آرای نمایندگان هر دو مجلس را کسب کند؛ امری که در ‌تاریخ ایالات متحده، انجام آن موفقیت چندانی نداشته و موارد موفقیت آن انگشت‌شمار است.