روزنامه شرق با سیدکاظم سجادی، مدیرکل امور ایرانیان خارج از کشور وزارت‌خارجه به گفت‌وگو پرداخته است:
قوه‌قضاییه پاسخ نداده
سجادی در مورد موضوع ایمیلی که وزارت‌خارجه برای بازگشت مهاجران در نظر گرفته، توضیح داد که «بعد از اعلام آدرس ایمیل iranianaffairs@mfa.gov.ir بیش از یکصد ایمیل از سوی ایرانیانی که در خارج از کشور سکونت داشتند دریافت کردیم که به هر دلیلی از بابت داشتن پرونده‌ای حقوقی در داخل کشور، نگران بودند. برای همه آنها ایمیلی ارسال شده که مدارک خود را ارسال کنند تا وزارت‌خارجه به‌عنوان نهاد واسط و هماهنگ‌کننده، از نهادهای ذی‌ربط استعلام کند، حدود 40نفر مدارک خود را فرستادند. ما هم مدارک را برای استعلام، به قوه‌قضاییه ارسال کردیم اما تاکنون پاسخی از سوی این نهاد دریافت نکرده‌ایم. هر زمانی‌که از سوی این قوه پاسخ دریافت کنیم، به‌سرعت به ایرانیانی که برای ما ایمیل فرستاده‌اند، اطلاع داده می‌شود.»
او در مورد اینکه چرا قوه‌قضاییه بعد از چندماه هنوز در مورد این مدارک پاسخی نداده است، گفت: «ما به‌عنوان ارگان واسط و هماهنگ‌کننده با ارگان‌های داخلی، دنبال انجام وظیفه هستیم اما در حوزه وظایف ارگان مربوطه، نمی‌توانیم دخالت کنیم. هرچه قوه‌قضاییه تصمیم بگیرد را به اطلاع فرستنده پیام می‌رسانیم.»
اواخر سال 92 بود که معاون پارلمانی وزیر خارجه به روزنامه «شرق» از راه‌اندازی این ایمیل خبر داد؛ ایمیلی که به‌عنوان ایمیل «مشکل‌گشا» لقب گرفت تا ایرانیان مقیم خارج از کشور که از داشتن پرونده مفتوحی در قوه‌قضاییه نگران هستند، از وضعیت حقوقی خود در داخل کشور مطلع شوند. نگرانی در مورد داشتن یک پرونده موجب می‌شد تا بسیاری از آنها از بازگشت به کشور هراس داشته باشند.
رایزنی برای رفع مشکل ویزای دانشجویان
یکی دیگر از مشکلات این‌روزهای اداره ایرانیان خارج از کشور وزارت‌خارجه، موضوع دانشجویان ایرانی است که در برخی کشورها برای تمدید ویزا و ادامه تحصیل با مشکل مواجه شده‌اند.
سجادی توضیح می‌دهد که «در برخی کشورهای اروپایی مشکلاتی برای ادامه تحصیل دانشجویان ایرانی ایجاد شده که اغلب آنها در رشته‌هایی مانند فیزیک هسته‌ای و نفت تحصیل می‌کردند. وزارت‌خارجه برای حل مشکل این دانشجویان در بخش‌های مختلف شروع به رایزنی و پیگیری کرده است.» به گفته این مقام مسوول با توجه به وقوع این مشکل تحصیلی در کشور نروژ، مقامات سفارت جمهوری اسلامی در نروژ، ملاقات‌های متعددی با معاون وزیر خارجه، مدیرکل سیاسی وزارت‌خارجه، رییس پلیس امنیت و مرجع تصمیم‌گیری برای ویزای دانشجویان و رییس بخش تحریم وزارت‌خارجه نروژ، انجام دادند تا با اشاره به اسناد بین‌المللی و حقوق بشر و حق تحصیل، این مشکل را رفع کنند.» او می‌گوید: «برای رفع این مشکل هنوز در حال رایزنی هستند.»
عمدتا مشکل بر سر ادامه تحصیل دانشجویان ایرانی در کشورهای اروپایی و در رشته‌هایی که با موضوع تحریم‌ها سنخیت داشته مثل فیزیک هسته‌ای و نفت رخ داده است. برخی دانشجویان مجبور به تغییر رشته شده‌اند و برخی دیگر به‌دنبال عدم صدور ویزا، مجبورند از شهر تحصیل خود مهاجرت کنند.
سجادی، از اینکه بخش گسترده‌ای از انرژی اداره متبوعش باید برای ایرانیانی که به‌دلیل ارتکاب یک جرم، حال سهوا یا عمدا، در حبس به سر می‌برندصرف شود، گلایه دارد و معتقد است که این انرژی می‌توانست به‌نفع ایرانیان نخبه‌ای که در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند و جزو سرمایه‌های کشور هستند، صرف شود. با این‌حال او همچنان پیگیر وضعیت ایرانیان زندانی در کشورهای دیگر هست، از مالزی تا ترکیه، از امارات تا ژاپن. هرازگاهی به زندان‌ها سر می‌زند و پای صحبت خانواده زندانیان هم می‌نشیند. خانواده‌هایی که از زندانی‌شدن یک فرد در خانواده‌شان، مشکلات گسترده اقتصادی تا فروپاشی زندگی‌شان را تهدید می‌کند. مشکلاتی که با معرفی خانواده زندانیان به قوه‌قضاییه تلاش می‌شود بخشی از مشکلات اقتصادی‌شان رفع شود.
سال 92 اعدام نداشتیمالبته این اداره تاکنون با پیگیری‌هایی که انجام داده، توانسته رکوردهایی را ثبت کند. «در سال 92 موردی از اجرای حکم اعدام زندانی ایرانی نداشتیم و تلاش شده که احکام اعدام به حبس ابد تبدیل شود.» همچنین در سالی‌که گذشت «با 11 کشور تفاهمنامه انتقال محکومان امضا شده و انتقال محکومان با 20 کشور هنوز در حال مذاکره است.» یکی از سختگیرترین کشورهایی که تعداد زیادی زندانی ایرانی دارد، مالزی است که با گذشت بیش از هشت ماه از تلاش برای انعقاد تفاهمنامه انتقال محکومان، هنوز دولت کوالالامپور، انعقاد این تفاهم را با ایران نپذیرفته است. اکنون 229 ایرانی در مالزی در زندان به سر می‌برند که از 86 حکم اعدامی که برای آنها صادر شده، هفته گذشته حکم سه‌نفر شکسته شد و با تلاش‌های وکلا، حکم اعدام آنها لغو شد و با اثبات بی‌گناهی، برایشان حکم آزادی صادر شد. با این حال سجادی در مورد توافق بر سر استرداد مجرمان می‌گوید «اقداماتی که از ابتدا شروع کردیم را دنبال می‌کنیم. جواب طرف مالزیایی این است که ما انتقال محکومان با جایی نداریم، مگر همان کشورهای اطرافشان که البته آن را هم اجرایی نکرده‌ایم. مدیرکل کنسولی مالزی به من اعلام کرد که سیستم ما انگلیسی است. ما برای قبول موافقتنامه‌های اینگونه خیلی حساس هستیم.»
آمار زندانیان ایرانی در جهان اکنون بیشترین زندانیان ایرانی در این کشورها زندانی هستند. 450 نفر در ترکیه، 450 نفر در امارات، 243 نفر در ترکمنستان، 229 نفر در مالزی، 236 نفر در عراق، حدود 200 نفر در سلیمانیه و اربیل، 240 نفر در جمهوری آذربایجان، 225 نفر در کویت و 194 نفر در ژاپن، یونان 12 نفر حبس ابد، آمریکا دونفر اعدامی، مالزی 78 نفر اعدامی، اندونزی یک نفر اعدامی، افغانستان سه‌نفر اعدامی، امارات هشت نفر اعدامی، ژاپن دونفر حبس ابد، چین چهارنفر حبس ابد، تایلند 110نفر حبس ابد که از حکم اعدام تقلیل یافته (ملاقات‌های سفیر و تلاش‌هایشان جواب داده) و 171 نفر زندانی، اندونزی 15نفر حبس ابد، قطر 26 نفرزندانی، کویت پنج‌نفر حبس ابد، عمان سه‌نفر حبس ابد، بحرین دو نفر حبس ابد، پاکستان یک‌نفر حبس ابد، امارات 24 نفر حبس ابد، عربستان 24 نفر زندانی.
اما ماجرا پیچیده‌تر از اینهاست. ایرانیان زیادی به دلایل متنوع در کشورهای مختلف در زندان به سر می‌برند، اغلب به اتهام مواد مخدر، اما با همه تلاش‌ها برای آزادی و تخفیف در مجازات، هنوز 92 ایرانی در جهان حکم اعدام دارند. همچنین 210 نفر حکم حبس ابد دارند. به گفته مدیر کل اداره ایرانیان وزارت‌خارجه، اکنون سه‌هزارو130 ایرانی در زندان‌های جهان در حال گذراندن حکم زندان خود هستند.» سجادی همچنین خبر می‌دهد که اخیرا 31 نفر از رانندگان ایرانی که در اربیل و سلیمانیه تحت بازداشت بودند، آزاد شدند. یک ایرانی هم به‌خاطر یک اسکناس صددلاری تقلبی به هفت‌سال زندان محکوم شده بود، که آزاد شد.»
در سال‌های اخیر آزادی‌های زیادی در بین ایرانیان زندانی در کشورهای مختلف داشته‌ایم. سال 90، 656 نفر آزادی، سال 91، 700 نفر آزادی، سال 92، 902 نفر آزادی.
خانواده رضا براتی خواستار اقدام حقوقی شونداو در مورد پیگیری حقوقی وضعیت ایرانی کشته‌شده در استرالیا نیز می‌گوید: «چندی قبل با سفیر استرالیا در این اداره دیدار کردم. مراتب تاسف خودمان را بابت این اتفاق که صورت گرفته اعلام کردیم و تاکید بر اینکه حقوق شهروندی اتباع ایرانی باید رعایت شود، حتی اگر قرار است در بازداشت باشند باید سلامت نسبی‌شان فراهم شود.»
او یادآوری می‌کند: «دولت ایران نگران دیگر ایرانیان بازداشت‌شده در کمپ‌های مهاجران در استرالیا و گینه نو است اما تا زمانی‌که خود آن افراد نخواهند، هیچ اقدامی در مورد آنها نمی‌توان انجام داد. حتی بازدید از مراکز نگهداری پناهجویان.»
سجادی در مورد وضعیت حق و حقوق رضا براتی پناهجوی ایرانی که چندی پیش در یکی از کمپ‌های استرالیا کشته شد نیز گفت: «در رابطه با احقاق حق ازدست‌رفته این فرد، خانواده‌اش می‌توانند از طریق وزارت‌خارجه اقدام کنند تا این وزارتخانه بر اساس آن، بتواند از طریق سفارتخانه موضوع را از دولت استرالیا پیگیری کند.» او در مورد تسهیلات تردد مشمولان سربازی که در خارج کشور به‌سر می‌برند نیز گفت: «سال 92 تسهیلات خروج مشمولین را ارتقا دادیم و مشمولانی که دست‌کم سه‌سال در خارج از کشور اقامت داشتند، توانستند با اخذ خروج مشمولان، دوبار در سال به مدت سه‌ماه به کشور سفر کنند. به این ترتیب پنج‌هزارنفر در سال 92 توانستند به داخل کشور سفر کنند. همچنان بحث معافیت سربازی برای ایرانیان خارج کشور مشمول را در دستور کار داریم.»
او در مورد آزادی ایرانیانی که به بهانه تحریم در زندان‌ها به سر می‌برند نیز توضیح داد: «برای این بخش نیازمند بودجه هستیم که امیدواریم مجلس محترم بودجه‌های مورد نیاز این بخش را تامین کند.» با این حال تعداد زیادی ایرانی در کشورهای مختلف که به بهانه تحریم‌ها در زندان بودند، از مالزی، پراگ، بلغارستان، فیلیپین، آمریکا آزاد شدند.
