فناوری نانو (NT) اصطلاحی است که به همه تکنیک‌ها، مواد و دستگاه‌هایی که در مقیاس نانومتری عمل می‌کنند، مربوط می‌شود. نانوفناوری را انقلاب جدید صنعتی در جهان مدرن می‌دانند. امروزه نانوماده‌ها به‌طور فزاینده‌ای در لوازم ورزشی، لاستیک، کاتالیزور، قطعات الکترونیکی، اسپری، رنگ و... استفاده می‌شوند.
به گزارش جام جم، پتانسیل زیادی برای برنامه های کاربردی و پیشرفته در آینده در زمینه هایی مانند انرژی، الکترونیک، خودرو، شیمی و علوم زیستی وجود دارد و این پتانسیل به رشد شتابناک سامانه هایی منجر شده است که از نانو ذرات با ترکیب مواد، اندازه، شکل و فرمول های متفاوتی بهره می برد.
مواد غذایی، کرم های ضدآفتاب، محصولات آرایشی و ضدمیکروبی و داروهای ضدقارچ نیز مواد دارویی و آرایشی و بهداشتی هستند که فناوری نانو به بهبود آنها کمک کرده است. انتظار می رود فناوری نانو و نانوماده حضوری فزاینده در حوزه پزشکی در تشخیص، تصویربرداری و تحویل داروها داشته باشد. این موضوع با اثر ترمیمی نانوماده ها در لوازم آرایشی و بهداشتی نیز نظر بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است. البته استفاده از نانوماده ها نگرانی کارشناسان محیط زیست و سم شناسان را در سال های اخیر در پی داشته است و همین موضوع باعث شده که مطالعات بسیاری در حوزه محیط زیست در مورد نانوماده ها انجام شود. سم شناسان نیز در این حوزه مطالعات فراوانی انجام داده اند؛ به نحوی که شاید شاخه علمی تازه ای در مورد نانوزهرهابه تخصص سم شناسی اضافه شود.
نانوذره ها (NP)زیرمجموعه ای از نانوماده ها هستند؛ موادی با قطر کمتر از صدنانومتر. از بزرگ ترین برنامه های کاربردی استفاده از نانوذره ها، کاربرد آنها درکرم های ضدآفتاب است. تولید جهانی نانوذره ها در سال 2004 - 2003 را (برای محصولات ضدآفتاب) حدود هزار تُن برآورد کرده اند که عمدتا متشکل از نانو دی اکسید تیتانیوم و نانو ذرات اکسید روی هستند. البته وقتی در محصولات آرایشی و بهداشتی از نانوماده استفاده می شود، باید متخصصان این حوزه به چند مورد توجه کنند: آیا فرمولاسیون های آرایشی حاوی ویژگی های نانو، خطرات جدیدی ایجاد نمی کنند؟ آیا سلامت افرادی که از لوازم آرایشی حاوی نانوذره ها استفاده می کنند در مقایسه با افرادی که از محصولات سنتی آرایشی استفاده می کنند با مشکلی مواجه نمی شود؟ آیا فرمولاسیون های آرایشی که در آنها موادی با اندازه نانو وجود دارد، موجب افزایش خطر ابتلا به حساسیت های پوستی در انسان نمی شود؟
برای پاسخ به سوال های بالا، دانشمندان تلاش کردند به بررسی شواهدی بپردازند که اثرات زیستی نانوذره ها را بر پوست مشخص می کند. ابتدا فرمولاسیون های حاوی نانوذره ها را بررسی کردند و سپس به مطالعه نفوذ نانوذره ها از طریق پوست پرداختند. سپس نوبت بررسی اثرات وجود نانوذره ها در داخل بدن بود؛ مانند احتمال وجود سمی شدن یا زهرآگینی پس از استفاده از فرآورده آرایشی و بررسی حساسیت های موضعی. سپس خطرات و مزایای استفاده از نانوذره ها را در لوازم آرایشی و بهداشتی ارزیابی کردند.
پوست پستانداران از چند لایه ساخته شده: استراتوم کورنئوم یا لایه شاخی (SC)، اپیدرم، در مو لایه زیرجلدی. برای بسیاری ازمواد، لایه شاخی مانع محدودکننده سرعت در برابر نفوذ از راه پوست برای موادی است که به صورت موضعی جذب می شوند. مطالعات نشان داده اند که وقتی ذرات دی اکسید تیتانیوم دارای اندازه ای در حدود 14 نانومتر تا 200 ماکرومتر هستند نفوذ مواد تا لایه شاخی انجام می شود و از آن فراتر نمی رود؛ در حالی که اگر این ذرات اندازه ای در حدود ده تا صد نانومتر داشته باشند نفوذ مواد از لایه شاخی فراتر می رود.
به طور کلی، بررسی های فعلی و شواهد حاصل از مطالعات نشان می دهد که نانوذره دی اکسید تیتانیوم و نانو ذره اکسید روی اکنون در تهیه لوازم آرایشی و کرم های ضدآفتاب استفاده می شوند و تقریبا می توان بیان کرد که هیچ خطری برای پوست یا سلامت انسان ندارند.
نفوذ موثر و مثبت نانوذره های دی اکسید تیتانیوم در کرم های ضد آفتاب متخصصان این رشته را ترغیب کرده است تا از نانوذره های دیگر نیز در این حوزه استفاده کنند. در واقع بسیاری از دانشمندان معتقد هستند که نانوفناوری مزیتی بزرگ برای لوازم آرایشی و بهداشتی و موهبتی برای تولیدکنندگان محصولات زیبایی پوست و مو است.
فولیکول های موهدفی بالقوه برای تحویل داروها هستند؛ زیرا آنها در احاطه شبکه های باریکی از دیواره مویرگ های خونی هستند و جذب دارو را شاید دشوارتر کنند. بنابر این می توان نانوذره ها را کاندیدای مناسبی برای نفوذ در فولیکول های مو و درمان مشکلات مربوط به مو دانست. لیپوزوم های خنثی و نانوذره ها لیپیدی جامد ترکیباتی هستند که در درمان بیماری های مو استفاده می شوند.
علاوه بر استفاده نانوذره ها در محصولات زیبایی پوست و مو محققان مطالعاتی را نیز در زمینه داروهایی آغاز کرده اند که از طریق پوست جذب می شود و تبدیل ساختار آنها به نانوذره ممکن است نفوذ موثر آنها را افزایش دهد.
کاربرد استعمال خارجی از ناحیه پوست برای داروها به دلیل سهولت این روش امیدوارکننده به نظر می رسد. در این زمینه، اکنون سامانه های حامل در مقیاس نانو در برخی از مطالعات با توجه به تعامل پوست و تاثیر مناسب پوست برنفوذ داروها بررسی شده اند. البته باید توجه داشت که در آینده تولید چنین داروهایی در مقیاس صنعتی و با اندازه نانو نیاز به یک ارزیابی ایمنی کامل دارد و البته تحویل دارو و همچنین ارزیابی توانایی حمل چنین داروهایی برای غلبه برمانع پوست و رسیدن به لایه های بافت های عمیق تر بستگی به نتایج مطالعات وسیع تری دارد.
