کم‌آبی، کاهش بارندگی و خشکسالی اکنون به مشکلی اساسی تبدیل شده که بخش کشاورزی بیشترین آسیب را از آن دیده است.
به نوشته ایران، در حالی که کشاورزی بیشترین مصرف و هدر رفت آب را به خود اختصاص می‌دهد، آمارها نشان می‌دهد کمی بیش از یک درصد منابع آب در صنعت، حدود هفت درصد در مناطق مسکونی و ۹۲ درصد در کشاورزی مصرف می‌شود.
به علاوه آبی که در بخش کشاورزی هدر می‌رود در حدود ۷۰ درصد است. به عبارت ساده‌تر، کشاورزی بیشترین مصرف و بیشترین اتلاف آب را به خود اختصاص می‌دهد. علاوه بر روش‌های سنتی و ناکارآمد آبیاری که سبب اتلاف آب در کشاورزی می‌شود، الگوی نامناسب کشت، عامل دیگر اتلاف آب در کشور است. به این معنی که کشاورزی در مناطقی توسعه یافته که توان طبیعت محدود است و بویژه آب کافی برای کشت وجود ندارد. با تغییر الگوی کشت می‌توان به دنبال تولید محصولاتی بود که نیاز آبی کمتری دارند. این راهکار برای مقابله با کم آبی توسط وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد شده است. در مورد جزئیات طرح تغییر الگوی کشت،
جواد وفابخش مجری مطالعات تغییر الگوی کشت وزارت جهاد کشاورزی این طرح را اولویت جدی این وزارتخانه در سال‌جاری عنوان کرد.
تشکیل ستاد الگوی کشت چه اهدافی را دنبال میکند؟الگوی کشت برای تدوین طرح مورد نیاز در مقیاس ملی و همکاری سایر دستگاه‌ها نیاز به ساماندهی دارد که در ادوار مختلف مدیریتی به اشکال گوناگون دیده شده است. در دولت تدبیر و امید به دلیل اهمیت موضوع برنامه‌ریزی الگوی کشت و تلاش در جهت اجرایی نمودن آن به منظور مدیریت منابع تولید مانند آب و خاک، معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی وظیفه تدوین الگوی کشت به منظور اصلاح الگوی رایج برای استفاده کاراتر از منابع خصوصاً آب در بخش کشاورزی را به عهده گرفته است. در حال حاضر این معاونت با استفاده از تجربیات قبلی و نتایج پایلوت‌های انجام شده، در حال جمع‌بندی نظرات صاحبنظران به منظور تهیه سند نقشه راه الگوی کشت و گنجاندن آن در برنامه‌های سالانه کشور است.
فکر می‌کنید در این برنامه تمام اهداف مدیریت منابع تولید دنبال شود؟هدف الگوی کشت این است که نظام کشت کشور را براساس اهرم‌های اقتصادی، اجتماعی و استراتژیک به سمتی سوق دهد تا هر محصول در جای خود براساس دلایل فنی و اقتصادی برای حصول حداکثر عملکرد قرار گیرد و حمایت‌های دولت نیز در همان مناطق جاری شود. به عبارت دیگر، جانمایی تولید محصولات کشاورزی در کشور توسط طرح الگوی کشت انجام می‌شود. این طرح به دلیل ماهیت مشارکتی آن نیازمند مداخله و همکاری سایر دستگاه‌های دولتی و انجمن‌های صنفی تولیدکنندگان است. لذا ستاد الگوی کشت با هدف ایجاد هماهنگی بین این واحدها تشکیل می‌شود.
با توجه به کم‌آبی و خشکسالی در اکثر استان‌های کشور، چه برنامه‌ای برای تغییر الگوی کشت و استفاده از کشت‌هایی با مصرف آب کم دارید؟کم‌آبی و مدیریت عاقلانه مصرف آب در بخش کشاورزی، یکی از دلایل ضرورت اجرای الگوی کشت در کشور است. این تهدید فرصتی را برای کشور ایجاد میکند تا نظام کشت محصولات در مناطق مختلف از برنامه‌های مدونی با نام الگوی کشت برخوردار شود و سیاست‌های حمایتی دولت برای اجرای آن به صورت هدفمند و قابل پایش هدایت شود.
در این برنامه برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی برنامه‌های جداگانه طرح‌ریزی شده است؟قطعاً متغیر آب در برنامه‌های اصلاح الگوی کشت دارای اهمیت ویژه‌ای است که مد‌نظر کارشناسان و متخصصان تدوین الگوی کشت قرار می‌گیرد. قطعاً تغییر سطوح زیر کشت محصولات در هر منطقه در مدیریت مصرف آب تأثیر زیادی به همراه خواهد داشت. ضمن اینکه این تغییر سطح باید به نحوی اعمال شود تا در میزان درآمد کشاورزان منطقه تغییر زیادی اتفاق نیفتد. این کار از طریق انتخاب گیاهان مناسب یا یارانه‌های دولتی برای جبران خسارت ناشی از تغییر الگوی کشت منطقه در سال‌های اولیه اصلاح الگوی کشت یا تأمین هزینه خرید منابع آب و جبران هزینه‌های سرمایه‌گذاری قبلی کشاورزان خواهد بود.
تغییر الگوی کشت نیازمند برنامه‌ریزی و همراهی و همکاری کشاورزان در مناطق مختلف است. برای این منظور در صورت درخواست از آنان برای کشت محصول دیگر چه حمایت‌هایی از کشاورزان انجام می‌گیرد؟همراهی و همکاری تولیدکنندگان بخش کشاورزی برای اصلاح الگوی کشت از دو راه اتفاق می‌افتد؛ اول این که منافع درازمدت به جای منافع کوتاه مدت برای آنها تبیین و در یک نظام رفت و برگشت اطلاعات به یک تفاهم کلی در هر منطقه برسیم. دوم این که نظام‌های حمایتی مانند تعرفه‌های انرژی چند نرخی و بیمه محصولات یا پرداخت یارانه مستقیم به تولید به عنوان پشتوانه اجرایی برنامه الگوی کشت قرار گیرند تا همراهی کشاورزان را تضمین کند. به عبارت ساده‌تر، قیمت تمام شده محصول باید براساس نقشه الگوی کشت در مناطق حمایت دولت پایین‌تر از مناطقی باشد که توصیه الگوی کشت برای آن محصول نبوده است. نکته کلیدی اجرایی شدن الگوی کشت همین قیمت تمام شده محصول براساس نقشه الگوی کشت کشور خواهد بود.
آیا برنامه تغییر الگوی کشت برای سال زراعی جاری قابلیت اجرایی دارد؟برنامه اصلاح الگوی کشت کشور هنوز در مرحله تدوین قرار دارد و به غیر از مناطقی که به عنوان پایلوت در کشور مطالعات آن به اتمام رسیده، در سایر مناطق نیازمند تهیه و تدوین برنامه مطالعه و اجراست. ولی قبل از رسیدن به این مرحله و داشتن برنامه ملی الگوی کشت، برخی از اقدامات کمکی نیز قابل انجام است که ستاد وزارت جهاد کشاورزی با هماهنگی استان‌ها در قالب جلسات مشترک کارشناسی توصیه و اجرا میکند.
تاکنون اقدام عملی برای تغییر الگوی کشت انجام گرفته است؟بله، تغییر الگوی کشت چغندر بهاره به چغندر پاییزه، استفاده از ارقام کلزا با تیپ رشد بهاره و کشت تأخیری به جای ارقام با تیپ رشد پاییزه، هدایت تنوع ارقام گندم در برخی از مناطق کشور، همچنین حمایت نکردن از تولید برنج در مناطقی غیر از شمال کشور، از جمله اقدامات اجرایی وزارت جهادکشاورزی تا قبل از رسیدن به یک برنامه جامع ملی الگوی کشت است.
اگر از کشت برنج در جاهای دیگر بجز شمال حمایت نمیکنید در همه اقلام کشاورزی باید این دیدگاه باشد مثل کشت پسته صرفا باید در استان کرمان باشد متاسفانه در اکثر نقاط کشور این محصول را برداشت میکنند که خیلی خیلی هم اب مصرف میکند. 