نقش دوگانه ترکیه در مبارزه با داعش

از سال ۲۰۱۰ میلادی که اعتراضات سوریه به سرعت بک بحران امنیتی و در مرحله بعد به یک جنگ داخلی ویرانگر شروع شد بسیاری از کشورها بر اساس تعریفی که از منافع ملی خود داشتند به سبک و سیاق مختلف به مداخله در سوریه پرداختند. براساس برخی از آمارها بیش از ۸۶ کشور دنیا یا به صورت مستقیم به پشتیبانی از طرفین درگیری در این کشور میپردازند و یا اینکه شهروندان این کشورها به نبرد در سوریه میپرداختند.

در این میان کشورهای خاورمیانه سه کشور عربستان سعودی، قطر و ترکیه به صورت مستقیم به ارایه کمکهای مالی و لجستیکی به مخالفان سوری می پرداختند و هنوز نیز این عملیات به صورت گسترده ادامه دارد. امری که به هیچ عنوان از مقابل دید ناظران بین المللی پنهان نبوده است. در حالی که هر روز بر ابعاد بحران سوریه افزوده می شد دامنه کمکهای این سه کشور به نیروهای معارض سوری افزایش یافت و به صورت گسترده ای ارتش سوریه تحت فشار حملات گسترده ای که از سوی مخالفان دولت سوریه صورت میگرفت تحت فشار قرار میگرفت.

با گسترش دامنه درگیریها از سوی داعش به خاک عراق، کشورهای حامی جنگجویان مخالف دولت سوریه نیز از اداره بحران باز ماندند و مدیریت شرایط از دستان آنان خارج گردید. با تصرف شهرهای عمده عراق در شمال غرب این کشور و گسترش دامنه جنگ به مناطق کردنشین، کشور آمریکا که در دو دهه اخیر به صورت دوفاکتو به مهمترین حامی اقلیم کردستان تبدیل گردیده است و دارای منافع عمدهای در خاک عراق می باشد برای کنترل بحران و محدود نمودن قدرت داعش به تکاپو افتاد و ائتلافی از متحدان خود در پیمان آتلانتیک شمالی و همچنین کشورهای خاورمیانه برای مهار نمودن داعش شکل داد.

این روند تا جایی ادامه پیدا کرده است که در چند روز اخیر خبرهای ضد و نقیضی از تصرف شهر کوبانی توسط داعش در مرز میان سوریه و ترکیه شنیده می شود. با توجه به اقدامات ضد و نقیض کشور ترکیه در مبارزه با داعش این سئوال به وجود آمده است که آیا کوبانی قربانی سیاست ترک هاست ؟

در همین رابطه مسعود ادریسی سفیر سابق ایران در لبنان و از کارشناسان مسائل خاورمیانه در گفت و گو با تابناک به تحلیل آنچه در منطقه در حال روی دادن است پرداخته است.

بعد از پیشروی های داعش در عراق ، ائتلافی علیه داعش به رهبری امریکا شکل گرفت؟ ارزیابی شما از این ائتلاف چیست؟

بعد از اینکه داعش مدت های مدیدی در سوریه و بعداً در عراق به کشت و کشتار مردم و کارهای تروریستی کرد؛ ناگهان ائتلافی علیه این گروه شکل گرفت. داعش در ابتدا خیلی مورد توجه غرب و حتی امریکایی ها نبود و از داعشی ها به عنوان دولت اسلامی یاد می کردند که حتی می توانست منافع آنها را حفظ کند. اما هنگامی که داعش حرکت هایی دیگری را انجام دادند و به بخشی در عراق به نام ایزدی ها که مسیحی هستند حمله کردند؛ در اینجا غرب دیگر منافع خودش را در خطر دید. در این زمان جهان غرب به سردمداری امریکا دست به یک ائتلاف زد. به نظر من با توجه به این که تشکیل دهنده داعش و حمایت کننده این رویکرد از لحاظ مالی و چه از لحاظ لجستیکی؛ تعدادی از همین کشورها هستند که الان در ائتلاف حضور دارند. طبیعی است که این ائتلاف نمی تواند آن طور که باید موفق باشد و بتواند این گروه تروریستی را از بین ببرد. کما اینکه خود این ها در صحبت هایاشان اختلاف دارند که با حمله هوایی و یا این حرکاتی که الان انجام می دهند نمی توانند این گروه را از بین ببرند و شاید سال ها زمان نیاز دارد تا بتواند به طور کامل داعش را از بین ببرند یا اینکه باید از طریق نیروهای نظامی زمینی هم علیه این گروه حرکت کنند تا داعش را از میان ببرند. پس طبیعی است که این ائتلاف با این صحبت هایی که می کنند در حقیقت دنبال نابودی کامل داعش نیستند. بلکه دنبال این هستند تا جایی که این گروه برای منافعشان مضر نباشد، قطعاً این ائتلاف کاری به این گروه ندارد و شاید هم در بعضی از مواقع از این گروه حمایت بکند.

ایا امریکا از تشکیل این ائتلاف هدف های دیگری را دنبال می کند؟

طبیعی است این ائتلاف دنبال بعضی از مقاصد دیگری نیز هست. به عنوان مثال در سوریه گفته می شود که مواضعی توسط نیروهای ائتلاف بمباران می شود که اصلا ربطی به داعش ندارد. در واقع انها دارند دولت سوریه را هدف قرا می دهند و تضعیف می کنند. این ائتلاف نه خواهان این است که داعش را به طور کامل از بین ببرد و یا با این کارهایی که انجام می دهد این کار را می تواند انجام دهد.

در این میان نقش ترکیه در موضوع داعش مشخص نیست. کوبانی در حال تسخیر توسط داعش است. با این حال با اینکه ترکیه اعلام کرده بود که در صورت تسخیر کوبانی ترکیه وارد خواهد شد و منطقه حائل ایجاد می کند؛ اما این کار را نکرد. حال سئوال اینجاست که چرا این اقدامات دوگانه را از طرف ترک ها شاهد هستیم؟

ترکیه از ابتدای حرکت داعشی ها مخصوصاً در عراق؛ هیچ عکس العمل منفی و ضد داعشی نداشت و در حقیقت هیچ کمکی برای مبارزه با این گروه به عراق نمی کرد.حتی گاهاً اخباری هم شنیده می شود که بعضی از این تبعه های ترکیه در درگیری ها توسط داعش دستگیر شدند؛ این ها را داعش آزاد کرد و یک نشانه ای از این بود که یک نوع همکاری بین داعش و ترکیه در خاک عراق وجود داشته است. وقتی قضیه داعش بالا گرفت و موصل را خواستند اشغال کنند، طبیعی بود که ترکیه به خاطر منافع خودش در موصل یک مقدار مواضعش تغییر کند. شما از آن وقت می بینید که ترکیه علیه حملات داعش تا حدودی موضع گرفت. همه به این خاطر بود که ترکیه منافع خودش را در عراق در خطر دید.

چرا ترکیه در ابتدا به ائتلاف نپیوست؛ ولی بعداً ابراز آمادگی کرد که به این ائتلاف بپیوندد؟

ترکیه اول با ائتلاف همراهی نکرد و بعدآً دوباره اعلام کرد همکاری می کند. ترکیه همواره مواضع دو پهلو نسبت به داعش داشته است. از یک طرف در ابتدای درگیری های سوریه؛ ترکیه کاملا از گروه های مخالف در سوریه که داعش هم یکی از آنها بود حمایت می کرد. بعدها که مسئله داعش به عنوان یک مسئله تروریستی در سطح بین المللی مطرح شد و مواضع کشورها مشخص شد. طبیعی بود که ترکیه نتواند دیگر همان مواضع قبل را داشته باشد. لذا شما در اینجا یک تغییر موضعی از سوی مقامات ترکیه راجع به داعش می بینید. اما همانطور که اشاره کردم این تغییر موضع خیلی جدی نبود. کما اینکه در موضوع کوبانی خود این ها گفتند که به هیچ وجه اجازه نمی دهیم که کوبانی به تصرف داعش دربیاید. ولی الان می بینیم که این کار هم انجام شده است و ترکیه که ابتدا گفت ما حتی نیروی زمینی به اجازه پارلمان می فرستیم؛ ولی عملاً شاهد هستیم که ترکیه کاری ملموسی را در رابطه با اینکه اجازه ندهد داعش وارد کوبانی شود انجام نداده است. این همان پارادوکس های است که در سیاست ترکیه نسبت به داعش وجود دارد.

شما علت این تنقاض را چه می دانید؟

من فکر می کنم که در هر صورت ترکیه در بعضی از مسائل منافعش این است که نسبت به حرکت داعش عکس العملی نشان ندهد. مثلا در رابطه با کردهای سوریه به هر صورت اولاً ترکیه مواضعش راجع به بشار اسد و نظام سوریه مشخص است و دوست ندارد که این نظام به حیات خودش ادامه بدهد. طبیعی است که هر گروهی که بتواند ضربه به دولت سوریه ضربه بزند، ترکیه از ان گروه حمایت می کند. در رابطه با کردها به هر صورت مواضعی که ترکیه نسبت به کردهای خودش و هم نسبت به کردهای سوریه داشته است مشخص است که هیچگاه دنبال این نبوده است کردها در ترکیه و چه در عراق و چه در سوریه یک قوت و قدرتی بگیرند. خوب در اینجا ترکیه باز منافعش ایجاب می کند که خیلی نسبت به حرکات داعش مخالفتی نداشته باشد. در سطح بین المللی یک ائتلافی علیه داعش هرچند خیلی شکننده به وجود امده است. ترکیه به عنوان یک کشوری که مخالف گروه های تروریستی است طبیعی است که باید مواضعی را بگیرد و در این مواضع حرکت های داعش را محکوم کند. اینجاست که شما این پارادوکس را می بینید و علت این مواضع دو پهلویی که ترکیه را می گیرد در این مطالبی که عرض کردم می شود توصیف کرد.

یعنی به هر صورت می بیند که این تحرکات هم می تواند به قدرت کردها لطمه بزند هم می تواند به قدرت دولت مرکزی در سوریه ضربه وارد بکند. ترکیه خیلی ناراحت نیست از این حرکت هایی که داعش در سوریه و با کردها دارد انجام می دهد.

چرا ترکیه در عراق نیز دخالت نمی کند؟

در عراق هم ترکیه به هر صورت از وضعیتی عراق بعد از سرنگونی صدام حاصل شده بود؛ خشنود نبود. طبیعی است که ترک ها خرسند نبودند از این وضعیتی که در عراق حادث شده و آنجا را در دست ایران می دیدند. طبیعی است که اگر یک گروهی مثل داعش بیاید به آنجا حمله کند نه تنها جلوی ان نمی ایستند بلکه خوشحال می شوند از این که دولتی که مورد نظر آنها نیست تضعیف شود. وضعیت در عراق به این نحو بود که ما می بینیم در ابتدایی که داعش به عراق حمله می کند از ترکیه هیچ عکس العمل منفی که ضد داعش باشد؛ نمی بینیم. به خاطر اینکه ترکیه دوست داشت به هر صورت دولت عراق تضعیف شود.

چرا بعد از اینکه دولت ترکیه مجوز نیروهای زمینی به سوریه گرفت. چرا این اتفاق نیفتاد؟ حتی عده ای در داخل تحلیل کردند که این مجوز ، مجوزی است به دولت ترکیه که کشور سوریه را اشغال کند. اما ما عملا شاهد این موضوع نشدیم . شما علت را چه می دانید؟

ترکیه به دو دلیل علی رغم مجوزی که از دولتش گرفت حمله به خاک سوریه را نکرد. یکی اینکه از لحاظ منطقه ای و بین المللی این آمادگی وجود نداشت و طبیعی بود که اگر دولت ترکیه یک چنین کاری بکند قطعاً با مخالفت نیروهای منطقه ای و حتی بین المللی مواجه می شد. کما اینکه تلفنی که ظریف با وزیرخارجه آنها گرفت؛ خودش اولین نمونه هایی بود که ناراحتی ایران را نشان می داد. فقط ایران هم برایش مهم نبود. کشورهایی دیگری هم هستند که دوست ندارند ترکیه به خاک سوریه حمله کند. یکی از دلایلی که ترکیه این کار را نکرد به نظر من جو منطقه ای و بین المللی بود و شاید هم امریکایی ها موافق نبودند.

دلیل دوم این است که با یک تفسیر، ترک ها به این نتیجه رسیدند؛ که حالا در این حرکتی که داعش انجام می دهد هم کردها و هم دولت سوریه را تضعیف می کند. و این اتفاقات خیلی به ضرر ترکیه نیست و چه نیازی است که ترکیه حمله زمینی به سوریه انجام دهد که هم تبعات منطقه ای و بین المللی برایش دارد و هم با عکس العمل های مخالفین مواجه شود.

به نظر شما ایران در وضعیت اخیر باید چه موضعی اتخاذ کند؟

ایران اولین کشوری بود که هم به عراق کمک کرد و هم اعلام کرد که مخالف گروه داعش است. ایران به هر نحوی هم که توانست به عراق کمک کرد. مقامات عراقی در اظهارتشان بارها این مطلب را اذعان کردند که اگر ایران نبود؛ شاید بخش های وسیعی از عراق تحت تصرف داعش بود. لذا مواضع ایران نسبت به این گروه کاملا مشخص است. یعنی ما از گروه های تروریستی همیشه ضربه خوردیم و هم مخالف این هستیم که گروه های تروریستی به تحرکاتی در منطقه دست بزنند. چون احساس می کنیم که داعش خطری برای کل منطقه و حتی جهان محسوب می شود. کما اینکه در ابتدای حمله داعش اگر ببینید حتی کردهای عراق تصور نمی کردند که داعش به آنها حمله کند. ولی بعدها دیدند که داعش به آنها حمله کرد. در واقع خطر داعش علیه یک کشور نیست؛ بلکه کل منطقه را در خطر قرار می دهد. طبیعی است که ما به عنوان یک کشوری که در این منطقه هستیم و به دنبال امنیت کشورمان در وهله اول و در مرحله بعد به دنبال امنیت منطقه هستیم؛ اجازه ندهیم که این گروه ها بتوانند هرچه بیشتر دست به این تحرکات بزنند و به دنبال این هستیم که علی رغم اینکه اعلام کرده ایم در ائتلاف نمی رویم چون می دانیم که این ائتلاف جدی و واقعی نیست اما همه گونه کمک به عراق و سوریه می کنیم که این گروه ها از بین بروند.