شروع مذاکرات مهم ایران و اروپا از روز جمعه با هدایت «تخت روانچی»/ «توافق مارس»؛ مستلزم پیشرفت در گفتگو‌های سیاسی

شروع گفتگو‌های ایران و اروپا می‌تواند شروع روند سیاسی برای کاهش تنش باشد. همکاری ایران با آژانس اگرچه در قالب توافقات پادمانی، همواره مورد تاکید ایران بوده است ولی هرگونه همکاری در قالب «توافق مارس ۲۰۲۳» و توافقات سفر اخیر «رافائل گروسی» مدیر کل اژانس به ایران، مستلزم پیشرفت در گفتگو‌های سیاسی است.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، رسانه ژاپنی کیودو که اولین مصاحبه عباس عراقچی در سمت وزیر خارجه نیز با این رسانه بود، اعلام کرده هیات‌های نمایندگی ایران و اتحادیه اروپا قرار است روز جمعه در ژنو دیدار کنند.

بر اساس این گزارش مذاکرات هسته‌ای پس از دو سال وقفه در ژنو شروع خواهد شد.

مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، مجید تخت روانچی که در مذاکرات برجام نیز حضور داشت، تیم ایرانی را رهبری خواهد کرد. ایالات متحده، روسیه و چین در این دیدار حضور نخواهند داشت.

این مذاکرات در حالی در ژنو آغاز خواهد شد که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی در نشست اخیر خود با تصویب قطعنامه پیشنهادی انگلیس، آلمان و فرانسه و ایالات متحده آمریکا با ۱۹ رأی موافق و ۱۲ رای ممتنع و ۳ رأی مخالف به دبیر کل اژانس تا بهار ۲۰۲۵ اعلام کرد که گزارشی کامل از فعالیت‌های هسته‌ای ایران ارائه کند.

پیش از این در ماه جون نیز قطعنامه‌ای شبیه به همین قطعنامه از سوی شورای حکام تصویب شده بود.

براساس این قطعنامه اخیر آژانس بین المللی انرژی اتمی، تا بهار ۱۴۰۴ (مارس ۲۰۲۵) به ایران مهلت همکاری با آژانس در مورد موارد خواسته شده داده شده است.

در این قطعنامه آمده است با اشاره به نگرانی عمیق مدیرکل مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای اعلام نشده در چندین مکان اعلام نشده در ایران وجود داشته است و مکان (های) فعلی آن برای آژانس شناخته شده نیست، و ارزیابی وی مبنی بر اینکه مواد هسته‌ای مورد استفاده در ایران طبق مقررات توافقنامه پادمان NPT ایران اعلام نشده است. 

همچنین در این قطعنامه به توافق مارس ۲۰۲۳ و توافقات سفر اخیر «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس به ایران اشاره شده و آمده است: حمایت از تلاش‌های جاری مدیرکل، از جمله از طریق نشست‌های سطح بالا بین آژانس و ایران در تهران در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۴، برای به دست آوردن پیشرفت از سوی ایران در حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده و بهبود همکاری با آژانس، از جمله از طریق اجرای کامل توافق مشترک در بیانیه آژانس بین المللی انرژی اتمی و ایران در ۴ مارس ۲۰۲۳، با یادآوری اینکه هر دو طرف دریافته اند که چنین تعاملاتی می‌تواند راه را برای توافقات گسترده‌تر بین طرفین هموار کند.

قطعنامه در پایان از مدیرکل درخواست می‌کند تا ارزیابی جامع و به روز شده‌ای در مورد وجود یا استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای اعلام نشده در ارتباط با مسائل باقی مانده گذشته و حال در مورد برنامه هسته‌ای ایران، از جمله گزارش کامل همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی در این موضوعات، ارائه کند، به گونه‌ای که آژانس قادر به راستی‌آزمایی اجرای تعهدات پادمانی ایران از جمله عدم انحراف مواد هسته‌ای، بر اساس تمام اطلاعات موجود، برای بررسی توسط شورای حکام مارس ۲۰۲۵ یا حداکثر تا بهار ۲۰۲۵. باشد.

ایران در پاسخ به صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام آژانس، دستور انجام اقدامات موثر، از جمله راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته از انواع مختلف را صادر کرد.

طبق اظهارات «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی، اقدامات جبرانی ایران در واکنش به قطعنامه جدید شورای حکام بلافاصله شروع شده است.

او با اشاره به تصویب قطعنامه در پایان روز پنجشنبه به وقت محلی اظهار کرد: ما اعلام کرده بودیم که در لحظه واکنش نشان می‌دهیم. قبل از اینکه مسؤولان آژانس دبیرخانه را ترک کنند به آنها اطلاع دادیم و امروز هم DIQ فرستادیم و این کار ادامه دارد.

کمالوندی ادامه داد: اینها با فشار دنبال این هستند که صنعت ما به عقب برود، اما این اتفاق که نمی‌افتد هیچ، از طرفی تعداد کشور‌هایی که به قطعنامه اینها رای می‌دهند از دفعات قبل کمتر شده است.

او تاکید کرد که آقای اسلامی دستور لازم را صادر کردند و به زودی هم آژانس گزارش خود را خواهد داد و می‌بینند که این کار آنها باعث شد که افزایش ظرفیت در حوزه‌های مختلف صنعت هسته‌ای داشته باشیم.

محمد باقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی نیز امروز یکشنبه ۴ آذر و در واکنش به صدور قطعنامه علیه ایران از سوی شورای حکام، گفت: رویکرد غیرواقع‌بینانه سیاسی و مخرب سه کشور اروپایی و آمریکا منجر به صدور قطعنامه‌ای ناموجه و غیر اجماعی در مورد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد؛ سه دولت اروپایی و آمریکا فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان را بهانه‌ای برای اقدامات نامشروع خود قرار داده، اعتبار و استقلال آژانس را با بدعهدی و بی صداقتی زیر سوال می‌برند و فضای سازنده ایجاد شده برای تقویت تعاملات ایران و آژانس را غبارآلود می‌کنند.

وی گفت: پاسخ متقابل جمهوری اسلامی ایران به این سوءاستفاده سیاسی از شورای حکام آژانس بلافاصله در دستور کار قرار گرفت و راه‌اندازی مجموعه‌ای از سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته آغاز شد. ادامه این قبیل تصمیمات سیاسی و غیر سازنده باعث می‌شود که کشور‌ها برای حفظ امنیت ملی خود به سمت اقدامات خارج از پروتکل‌های آژانس سوق پیدا کنند.

متعاقب اعلام راه اندازی سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته از سوی ایران در واکنش به قطعنامه اخیر، یالات متحده آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان روز شنبه (۳ آذر ۱۴۰۳) با صدور بیانیه‌ای مشترک ابراز نگرانی و ادعا‌ها سیاسی درباره برنامه هسته‌ای ایران را تکرار کردند.

 در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای وزارت امور خارجه انگلیس منتشر، ادعا شده است: ما با نگرانی جدی اعلامیه ایران در ۲۲ نوامبر ۲۰۲۴ (۲ آذر ۱۴۰۳) را مورد توجه قرار دادیم که در آن به جای پاسخ همکاری‌محور با قطعنامه، قصد دارد برنامه هسته‌ای خود را به روش‌هایی که منطق صلح آمیز معتبری ندارد، گسترش دهد.

این بیانیه بدون اشاره به همکاری‌های همیشگی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرده است: ما انتظار داریم که ایران دوباره در مسیر گفتگو و همکاری با آژانس قرار گیرد. ما امیدواریم که ایران اطلاعات مورد نیاز برای حل و فصل مسائل باقی‌مانده را ارائه کند تا آژانس بتواند اطمینان دهد که برنامه ایران منحصراً صلح‌آمیز است. در غیر این صورت، مهم است که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای مقابله با چالشی که خودداری مداوم ایران از اجرای تعهدات مرتبط با راستی‌آزمایی هسته‌ای تحت ان‌پی‌تی ایجاد می‌کند، متعهد بماند.

این در حالی است که وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی با صدور بیانیه‌ای مشترک بعد از صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تصریح کرده بودند: سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران همواره مبتنی بر تعامل سازنده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در چارچوب حقوق و تکالیف مصرح ذیل معاهده عدم اشاعه و موافقت‌نامه جامع پادمان بوده است.

اقدام به صدور قطعنامه و برخی تهدیدات در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه برای تحت فشار قرار دادن ایران در حالی است که روند قبلی نشان از نادرست بودن این رویکرد بوده است. 

«مارک فینو» سخنگوی اسبق وزارت خارجه فرانسه در گفتگو با تابناک این روند فشار بر ایران را دارای تبعات منفی می‌داند و می‌گوید اقداماتی، چون فعال سازی مکانیسم ماشه به معنای کنار گذاشتن هرگونه شانسی برای احیای برجام است.

وی می‌گوید در صورت فعال سازی مکانیسم ماشه «تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران فراتر از برجام را غیرقانونی می‌کند و E ۳ و اتحادیه اروپا را به بازگرداندن تحریم‌ها سوق می‌دهد و در نتیجه شرکت‌های آنها را از هرگونه حق تجارت یا سرمایه‌گذاری در ایران محروم می‌کند؛ بنابراین فعال کردن مکانیسم ماشه می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد.»

«پل پیلار» عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا نیز در گفتگو با تابناک هر گونه فشار بر ایران را بی نتیجه می‌داند و می‌گوید: «سابقه رویارویی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان نمی‌دهد که ایران تحت هیچ فشاری در قالب قطعنامه شورای حکام عقب‌نشینی کند. برعکس، این الگو شامل پاسخ‌هایی است که شامل گسترش بیشتر برنامه هسته‌ای ایران می‌شود.»

حال شروع گفتگو‌های ایران و اروپا می‌تواند شروع روند سیاسی برای کاهش تنش باشد. همکاری ایران با آژانس اگرچه در قالب توافقات پادمانی، همواره مورد تاکید ایران بوده است ولی هرگونه همکاری در قالب «توافق مارس ۲۰۲۳» و توافقات سفر اخیر «رافائل گروسی» مدیر کل اژانس به ایران، مستلزم پیشرفت در گفتگو‌های سیاسی است.