مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر حال و روز ناخوش لاک‌پشت‌ها، نسبت به کاهش جمعیت لاک پشت‌ها در کشور و انقراض خاموش و بی‌صدای برخی گونه‌های آنها به دلیل تخریب و دستکاری زیستگاه‌ها، آلودگی آب‌ها، شکار و ... هشدار داد.
اصغر مبارکی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه در حال حاضر 9 گونه لاکپشت در کشور وجود دارد، گفت: در دنیا در مجموع هفت گونه لاکپشت دریایی داریم که از میان آنها لاک‌پشت‌های عقابی، سبز، سرخ و زیتونی در ایران وجود دارند. همچنین در میان لاک‌پشت‌های خشکی، لاک‌پشت‌های مهمیزدار، افغانی و آسیایی هستند که بیشترین پراکنش آن در خراسان رضوی قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه لاکپشت عقابی عمدتا به شکل جمعیت‌های تولید مثل‌کننده‌ی لانه‌ساز هستند، افزود: بیشترین تعداد این‌گونه در طول فصل لانه‌سازی که اوج آن اواسط فروردین تا اواسط خرداد است، دیده می‌شوند؛ این گونه بعد از مهاجرت به قسمت‌های شمال خلیج فارس و لانه‌سازی دوباره دست به مهاجرت می‌زند. در حال حاضر پروژه‌های دقیقی درباره سیکل مهاجرت، لانه‌سازی، تخم‌گذاری، ردیابی‌های ماهواره‌ایی و تعداد نوزادان آن داشته‌ایم.
مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک همچنین با اشاره به لاک‌پشت‌های سبز به عنوان جمعیت تغذیه‌کننده در خلیج فارس گفت: این گونه از جاهای دیگر به آب‌های کشور ما مهاجرت می‌کند و طی سال‌های متمادی در آنجا مقیم می‌شود؛ از آب‌های کشور ما به عنوان زیستگاه تغذیه‌ای استفاده می‌کند و غالبا از علف‌ها و جلبک‌ها تغذیه می‌کند. میان آنها لاک پشت‌هایی با سایز 15 و 20 سانتی یا 1.30 سانتی می‌توان یافت. لاک پشت سبز در سیستان و بلوچستان، سواحل دریای عمان، حوزه چابهار و جمعیت کوچکی هم در خارگون حضور دارند.
وی با اشاره به لاک‌پشت‌های آب شیرین موجود در ایران اضافه کرد: لاکپشت خزری یکی از لاک‌پشت‌های آب شیرین است که در حوزه دریای خزر وجود دارد و دارای جمعیت قابل توجهی است. همچنین زیر‌گونه‌ی از این گونه نیز در آب‌های خوزستان، فارس، حاشیه بوشهر و لرستان وجود دارد؛ لاکپشت برکه‌ای یکی دیگر از لاک‌پشت‌های آب شیرین موجود در کشور است که محدود به استان‌های شمالی کشور است.
لاکپشت فراتی بدترین وضعیت لاک‌پشت‌های کشور را داردمبارکی با اشاره به لاکپشت فراتی به عنوان دیگر لاکپشت آب شیرین کشور، گفت: این گونه در حال انقراض از نظر حفاظتی وضعیت بدتری نسبت به سایر گونه‌های لاکپشت دارد. این گونه از نظر ظاهری نیز با بقیه لاک‌پشت‌ها فرق دارد، زیرا دارای لاک چرمی است و از نظر پراکنش، عادت غذایی، شکل، عادت رفتاری حیوان خاصی محسوب می‌شود.
ایران میزبان بیشترین تعداد لاکپشت فراتیوی با بیان اینکه در حال حاضر بیشترین جمعیت لاکپشت فراتی در ایران است، افزود: اخیرا گزارشی که درباره این گونه به دست ما رسیده که از گونه فراتی یانگ تسه در چین تنها پنج نفر باقی مانده که شامل چهار نر و یک ماده است که علیرغم تلاش‌های چند ساله برای انجام لقاح مصنوعی این امر ناکام مانده است. از این گونه علاوه بر ایران در کشورهای ترکیه، عراق و سوریه هم وجود دارد ولی روی گونه‌های این کشوها نمی‌شود حساب باز کرد.
مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک با تاکید بر اینکه ارائه آمار و تعداد گونه‌هایی مثل لاکپشت خاصه لاکپشت فراتی کار بسیار دشواری است، گفت: به خاطر اینکه این گونه فوق العاده ترسو است و از آب بیرون نمی‌آید دیدن و شمارش آن سخت است. بنابراین برآورد عددی آن ممکن نیست، چون قابل شناسایی نیستند.
وی در ادامه افزود: در سیر نزولی تعداد لاکپشت فراتی این را بگویم که وقتی پنج سال پیش برای شناسایی این گونه یک شب در منطفه می‌ماندیم می‌توانستیم سه یا چهار لاکپشت ببینیم. اما در حال حاضر بعد از سه یا چهار شب شاید بتوانیم تنها یک لاکپشت پیدا کنیم.
گونه گرمادوست لاکپشتهامبارکی با بیان اینکه این گونه بخاطر سرعت راه رفتن به "لاکپشت رونده" معروف است، گفت: این گونه تنها در استان خوزستان آن هم در بخش‌های گرمسیری یافت می‌شود و رودخانه‌های دز، کرخه و کارون از جمله زیستگاه‌های آن است.
وی در ادامه با انتقاد از شهروندانی که لاکپشت را شکار کرده و می‌خورند، گفت: در کشور ما هیچ قانونی برای صید وجود ندارد، بدین ترتیب است که هر کس، هر جا، هر زمان و با هر روش که اراده می‌کند، می‌تواند قلاب داخل آب بیاندازد. درحالی که صید حیوانات باید طبق مجوز و آن هم در جاهای خاص صورت بگیرد.
مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک با بیان اینکه گروهی از شهروندان که برای تفریح به کنار رودخانه‌ها می‌روند داخل رودخانه قلاب می‌اندازند، گاهی لاکپشت به قلاب آنها گیر می‌کند؛ لاک‌پشتی که 30 کیلو وزن و آرواره‌هایی قوی دارد به طوری که اگر انگشت فرد را گاز بگیرد آن را قطع می‌کند، بنابراین این گردشگران برای اینکه قلاب 100 هزار تومانی خود را از دهان لاک پشت درآورند، سر این گونه ارزشمند را از تنش جدا می‌کنند.
وی در ادامه در مورد رودخانه‌های کارون، دز و کرخه به عنوان زیستگاه‌های لاکپشت فراتی، گفت: علیرغم پیگیری‌های سازمان حفاظت محیط زیست، آب این رودخانه‌ها به لحاظ میزان آلودگی و جریان آب وضعیت خوبی ندارد. این گونه گوشتخوار است و تغذیه آن به شدت به ماهی‌ها وابسته است، ماهی‌ها هم نسبت به تغییرات زیستگاه بسیار حساس هستند بنابراین میزان تاثیرپذیری این گونه در حال انقراض از آلودگی آب‌ها بسیار زیاد است.
زنجیره غذایی زیستگاه لاک‌پشت‌ها به هم خوردهمبارکی با تاکید بر اینکه زنجیره غذایی زیستگاه‌ها بخاطر عوامل تهدیدکننده به هم خورده است، اظهار کرد: با فرض پذیرفتن این ادعا که کسی شکار لاکپشت نمی‌کند ولی وقتی این گونه برای تغذیه ماهی نیابد، عملا از بین رفته محسوب می‌شود و چرخه آن به خطر می‌افتد.
وی با اشاره به اینکه لاکپشت فراتی به شدت گرمادوست است و جریان رودخانه برای آن مهم تلقی می‌شود، افزود: سدهای متعددی که روی رودخانه‌های خوزستان زده شده است باعث تکه تکه کردن رودخانه و خنک شدن آب آن می‌شود. این در حالی است که این گونه به شدت گرما دوست است، بنابراین این حیوان برای یافتن زیستگاه گرم به قسمت‌های کم‌عمق‌تر که آن بخش قبلا زیستگاه آن نبوده، حرکت می‌کند. تکه تکه کردن رودخانه و تبدیل آن به بالادست و پایین‌دست باعث کاهش جریان آب در پایین دست رودخانه و از بین رفتن ارتباط بین جمعیت ماهی‌های بالادست و پایین دست و همچنین کاهش میزان تولیدات می‌شود.
احداث سد باعث به هم خوردن نسبت جنسیتی گونه‌ها شدهمدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک با بیان اینکه احداث سد بر روی رودخانه‌های خوزستان باعث قطع ارتباط جمعیتی گونه‌ها می‌شود، گفت: در رودخانه‌های کارون، کرخه و دز کلا 300 یا 400 لاک پشت داریم، اما ایجاد سدهای متعدد در این رودخانه‌ها باعث جدایی گونه‌ها شده و هیچ تضمینی نیست که نسبت گونه‌های نر و ماده در هر کدام از این نقطه‌ها یکسان باشد تا امکان تولید مثل وجود داشته باشد. در نتیجه تکه تکه شدن زیستگاه‌ها امکان مهاجرت را نیز از این گونه‌ها می‌گیرد. در کل تاثیر ایجاد سد روی حیات گونه‌ها فاجعه‌بار است.
وی در ادامه با اشاره به تاثیر منفی ورود فاضلاب‌ها و ریختن زباله‌ها به رودخانه‌ها در کاهش کیفیت آنها گفت: توسعه مناطق روستایی و تبدیل آن به شهر و ورود فاضلاب آن به رودخانه‌ها و همچنین ورود فاضلاب کارخانه‌های نیشکر به رودخانه‌ها در اثر توسعه کشت و صنعت و تغییری که در شوری آب ایجاد شده، حجم بالایی از تغییرات است.
مبارکی با بیان اینکه در حال حاضر در روستای شادگان امکان رویت لاکپشت وجود ندارد یا خیلی کم است، تاکید کرد: تا 10 یا 20 سال پیش به راحتی امکان دیدن لاکپشت در آب‌های شادگان وجود داشت، اما امروزه احتمال دیدن آن بسیار پایین است. در دوره‌ای اقتصاد اهالی روستای شادگان وابسته به صید بود، اما الان امکان صیادی وجود ندارد چون ماهی یافت نمی‌شود که امکان صید وجود داشته باشد.
لاک‌پشت‌ها زباله‌های داخل رودخانه را میخورندوی با اشاره به اینکه توسعه کشاورزی و شهری و تولید زباله معضل مهمی هستند، گفت: به علت حجم زیاد زباله در زیستگاه لاکپشت، گاهی پلاستیک یا زباله‌ای می‌خورد و در گلویش گیر می‌کند. این اتفاقات همه بدون اینکه کسی متوجه‌اش باشد رخ می‌دهد، اما به ناگهان متوجه ویرانی و افت جمعیتی رخ داده می‌شویم و اینکه تنها 50 یا 100 لاکپشت بیشتر باقی نمانده است.
کارکرد لاکپشت در اکوسیستم دریایی
مدیرکل دفتر موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک با تاکید بر اینکه فهمیدن اهمیت اکولوژیکی لاکپشت نه تنها برای مردم بلکه برای برنامه‌ریزان و مسئولین رده بالا نیز ضروری است، افزود: در طبقه‌بندی ارزش گونه‌ها، ارزش‌های متفاوتی برای گونه‌های در نظر گرفته می‌شود. لاکپشت عقابی که دیدن آن سخت است، کارکرد بسیاری در اکوسیستم دریایی دارد. رژیم غذایی این لاکپشت اسفنج است. این گونه از معدود جانورانی است که اسفنج می‌خورد. اسفنج‌ها گونه به شدت رقیب مرجان‌های دریایی محسوب می‌شوند. بنابراین وقتی لاک‌پشت‌های عقابی از اسفنج‌ها تغذیه می‌کنند، امکان کنترل جمعیت اسفنج‌ها و سالم ماندن قسمت‌های مرجانی ایجاد می‌شود. از سوی دیگر تپه‌های مرجانی به عنوان یک اکوسیستم بارور نقش کارکردی بالایی دارند.
وی با اشاره به اینکه لاکپشت سبز تنها گونه علفخوار است، گفت: این گونه به طور انتخابی روی گونه‌هایی تغذیه می‌کند که چرخه مواد را افزایش می‌دهد.
مبارکی در پایان با تاکید بر اینکه گونه‌های شکارگر شکار انتخابی دارند، به همین دلیل نقش کارکردی هم دارند، افزود: آنجایی که لاک‌پشت‌ها تغذیه می‌کنند، میزان باروری و تولید ماهی بسیار و دریا سالم‌تر است.
بعد از شیر ایرانی و کل و بز و عقاب ایرانی حالا نوبت به لاکپشت ها شد!؟چرا ما مردم ایران زمین با حیات وحش کشورمان مثل اشغالگرانی که در یک منطقه متصرفه هر کاری دلشان می خواهد انجام می دهند.