هر یک از شب های محرم به نام یکی از شهدا یا شخصیت ها یا وقایعی مرتبط با جریان کربلا نام گذاری شده است. نام گذاری این شب ها با گذشت زمان صورت گرفته و واضع خاصی ندارد. این کار از طرف مداحان و ذاکران اهل بیت و بر اساس جایگاه شهیدان کربلا، نزدیکی هر یک از آنها به نقطه وحدت بخش کربلا یعنی امام حسین(ع) و هم آهنگی شور و التهاب مراسم و روضة آنان با مرکز شورآفرین شب عاشورا صورت گرفته است. شب و روز هفتم به حضرت علی اصغر اختصاص دارد.
عبدالله بن حسین ـ علیه السلام ـ که به علی اصغر معروف است، فرزند امام حسین ـ علیه السلام ـ است. مادرش رُباب دختر اِمْرَءُ الْقَیْس و خواهرش سکینه است. عبداللّه در مدینه متولد شد. در زیارت ناحیه مقدسه، درباره این کودک شهید، آمده است: «السلام علی عبدالله بن الحسین، الطفل الرضیع، المرمی الصریع، المشحط دما، المصعد دمه فی السماء، المذبوح بالسهم فی حجر ابیه، لعن الله رامیه حرملة بن کاهل الأسدی» و در یکی از زیارتنامه های عاشورا آمده است: «و علی ولدک علی الأصغر الذی فجعت به».
از این کودک، با عنوان‌های شیرخواره، شش ماهه، باب الحوایج، طفل رضیع و...یاد می شود و قنداقه و گهواره از مفاهیمی است که در ارتباط با او آورده می شود. «علی اصغر، یعنی درخشان ترین چهره کربلا، بزرگترین سند مظلومیت و معتبرترین زاویه شهادت ...چشم تاریخ، هیچ وزنه ای را در تاریخ شهادت، به چنین سنگینی ندیده است.» علی اصغر را «باب الحوائج» می دانند؛ هرچند طفل رضیع و کودک کوچک است، اما مقامش نزد خدا والاست.
علی اصغر یکی از فرزندان امام حسین (ع) است که شیرخوار بود و از تشنگی، روز عاشورا بی تاب شده بود امام، خطاب به دشمن فرمود: از یاران و فرزندانم، کسی جز این کودک نمانده است. نمی بینید که چگونه از تشنگی بی تاب است؟
در«نفس المهموم» آمده است که فرمود: «ان لم ترحمونی فارحموا هذا الطفل» در حال گفت وگو بود که تیری از کمان حرمله آمد و گوش تا گوش حلقوم علی اصغر را درید. امام حسین (ع) خون گلوی او را گرفت و به آسمان پاشید. مرقد مطهر حضرت علی اصغر در کربلا نزدیک قبر امام حسین ـ علیه السلام ـ در کنار شهدای دیگر کربلاست.
از منابع تاریخی و روایی چنین استفاده می شود که امام حسین(ع) در روز عاشورا از دشمن، برای علی اصغر آب طلب کرد.[1] برخی این درخواست را یک نوع نقص برای آن حضرت به حساب می آورند، امّا با توجه به ادلّه ای که ارائه می کنیم، روشن می شود که این، نقصی برای آن حضرت محسوب نمی شود.
البته ابتدا این را هم بگوییم که ما معتقدیم، امام سرچشمه حیات است (مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی) امام هیچ گاه محتاج خلق نیست، بلکه روزی سایر بندگان هم به وجود ایشان وابسته است؛ اما با این حال، دلایل زیر می تواند در مورد علت درخواست امام از دشمن مطرح باشد:
1- با توجه به اینکه امامان(ع) برای هدایت انسان ها به امامت برانگیخته شدند، آن حضرت می خواست با نمایش تشنگی کودک شیرخوار، حس ترّحم را در دشمن احیا و اسباب هدایت آن ها را فراهم نماید، چون آن امام همام در لحظات آخر هم از هدایت لشکریان ابن زیاد، خودداری نفرمود. از مرحوم آیت الله شاه آبادی استاد امام خمینی نیز نقل شده که ایشان در جواب همین پرسش فرموده اند که درخواست امام از دشمن برای این بوده که دست آنها را بگیرد و هدایت کند.
2- حضرت در صدد اتمام حجت بودند، تا در قیامت برای لشکریان ابن سعد در مورد بستن آب، هیچ عذری نماند.
3- امام حسین(ع) می خواست با نمایش فرزند خردسالش به عالم بفهماند که دشمنان آن حضرت خیلی سنگدل بوده و به کودکان شیرخوار هم رحم نکردند.
4- تقاضای آب از دشمن هیچ نقصی را متوجه امام حسین(ع) نمی کند، زیرا آب های عمومی مثل دریا، رودخانه و نهرهای بزرگ، مالک خصوصی ندارد و به فرمایش امیر المؤمنین، حق و ملک همه انسان ها است و کسی حق جلوگیری از آن را ندارد. محمد بن سنان از حضرت علی(ع) در مورد آب های بیابان می پرسد؛ می فرماید: تمام مسلمانان در آب، آتش و علف های بیابان شریک هستند.[2] اگر امام حسین تقاضای آب کردند؛ در اصل حق خدایی خود را مطالبه فرمودند. اگر کسی حق خود را از مردم بستاند؛ آیا موجب تنقیص او می شود؟
پی نوشت
[1] اللهوف، ص،169، إحقاق الحق، الشوشتری ،ج27،ص:206، موسوعة عاشوراء ،ص:328، ترجمه اللهوف ،ص:150.
[2] حر عاملی، وسائلالشیعة، ج 25، ص 417، مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ (ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مَاءِ الْوَادِی فَقَالَ إِنَّ الْمُسْلِمِینَ شُرَکَاءُ فِی الْمَاءِ وَ النَّارِ وَ الْکَلَإِ.
