بیمه ها از جهت اختیار افراد در استفاده یا عدم استفاده از آن ها دو نوع اند؛ اختیاری و اجباری. یکی از بیمه های اجباری در کشور ما
بیمه شخص ثالث است.
به گزارش روزنامه خراسان، طبق قانون "کلیه دارندگان وسایل نقلیه اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مکلفند وسایل نقلیه خود را در قبال خسارت بدنی و مالی که در اثر حوادث وسایل نقلیه مذکور به اشخاص ثالث وارد می شود حداقل به مقدار مندرج در قانون نزد شرکت بیمه ای که مجوز فعالیت در این رشته را از بیمه مرکزی داشته باشد، بیمه کنند(1)".
به این ترتیب اگر افراد مالکِ انواع وسیله نقلیه، این بیمه را نداشته باشند مرتکب تخلف شده و از سوی نهادهای ذیربط جریمه خواهند شد. به همین خاطر بسیاری از مردم با آن درگیر بوده و سوالات بسیاری هم راجع به آن دارند. پرونده امروز دخل و خرج به این موضوع اختصاص دارد.
چرا 900 هزار تومان!؟ مبنای محاسبه نرخ بیمه چیست؟
شاید برای شما سوال ایجادشود که نرخ پایه حق
بیمه شخص ثالث از کجا می آید؟ مثلا در سال 96 نرخ پایه برای خودروهای سواری پرکاربرد 900 هزار تومان است. چرا؟ بیمه مرکزی این نرخ را چگونه تعیین و ابلاغ می کند؟ وآیا اطلاعات نحوه محاسبه این نرخ در اختیار کارشناسان قرار می گیرد؟به طور عمومی، شرکت های بیمه بر اساس اطلاعات آماری که از احتمال تصادف و میزان خسارات دارند، نرخی را پیشنهاد می دهند که هزینه ها و درآمد آنها را تراز کند. مثلا فرض کنید که در یک جامعه فرضی 1000 نفره، به طور معمول 10 تصادف در سال رخ می دهد و متوسط خسارت هر تصادف 9 میلیون تومان است. به این ترتیب شرکت بیمه باید در سال 90 میلیون تومان بابت خسارات بیمه شدگان پرداخت کند. اگر مجموع هزینه های پرسنل و سود سهامداران شرکت هم در سال 10 میلیون تومان در نظر گرفته شود، شرکت باید سالانه 100 میلیون تومان درآمد داشته باشد تا درآمد و هزینه اش تراز شود. به این ترتیب و با فرض اینکه همه 1000 نفر بیمه بخرند، حق بیمه هر نفر 100 هزار تومان خواهد بود.البته شرکت ها، علاوه بر حساب دخل و خرج خود، نگاهی هم به رفتار و تمایلات مردم دارند و سعی می کنند با بررسی جامعه و حتی نمونه گیری بفهمند که مردم چقدر حاضرند برای بیمه پرداخت کنند؟ یعنی یک بیمه با 10 میلیون تومان تعهد پرداخت خسارت، برای مردم چقدر می ارزد؟ اگر شرکت ها به پاسخ این سوال دست یابند سعی می کنند نرخ های خود را در همین حد تنظیم کنند تا مشتری بیشتری جذب کنند.از این مثال فرضی که بگذریم، نرخ
بیمه شخص ثالث در کشور هرساله با توجه به نقطه ترازشدنِ دخل و خرج بیمه ها، توسط بیمه مرکزی محاسبه و ابلاغ می شود. بر همین اساس، نرخ بیمه در سال جاری برای خودروهای 4 سیلندر، 900 هزار تومان اعلام شده است.
چه عواملی نقطه تراز صورت های مالی و نرخ را تعیین می کند؟
بر اساس همین منطق، قانونگذار بیمه مرکزی را موظف کرده است که سالانه نرخ بیمه را "بر اساس تلفیق اطلاعات آخرین صورت های مالی سالانه حسابرسی شده مؤسسات بیمه و سایر اطلاعات مورد تأیید بیمه مرکزی در این سال به گونه‌ای تعیین شود که بین جمع درآمد حق بیمه و درآمد سرمایه‌گذاری این بیمه و جمع اقلام هزینه‌ای و حاشیه سود آن موازنه ایجاد شود".اطلاعات مربوط به سود و زیان شرکتهای بورس در مراجع رسمی سازمان بورس برای عموم قابل دسترس است اما جزئیات محاسبات شورای عالی بیمه منتشر نمی شود.گفتنی است طبق قانون "در جلسات شورای عالی بیمه برای تعیین نرخنامه سالانه دبیر کل اتحادیه(سندیکای) بیمه گران و دو نفر صاحب نظر به انتخاب اتحادیه(سندیکای) بیمه گران ایران با حق رأی شرکت می کنند. همچنین رئیس کل بیمه مرکزی در جلسات مذکور حق رأی دارد(2) ".
اما چه عواملی بر سود و زیان شرکت ها – بخوانید نرخ نهایی حق بیمه- موثر است؟ در سمت هزینه ها، نرخ دیه مهمترین موضوع است. قانون تاکید کرده است که "حداقل مبلغ
بیمه شخص ثالث در بخش خسارت بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماه های حرام" است. لذا هرچه نرخ دیه بالاتر باشد مخارج شرکت های بیمه نیز به صورت بالقوه بیشتر است. علاوه بر آن میزان تصادفات و حوادث منجر به خسارت نیز بر این تراز موثر است؛ هرچه حوادث کمتر، مخارج بیمه ها کمتر و در نتیجه میزان حق بیمه کمتر خواهد بود. علاوه بر آن مخارج جاری بیمه ها از جمله حقوق پرسنل، امکانات و محیط کاری، تبلیغات و ... هم باید توسط نرخ بیمه پوشش داده شود. اگر تغییر بنیادینی در هر یک از این پارامترها رخ دهد می توان منتظر تغییر قابل توجه نرخ
بیمه شخص ثالث بود.
علت اختلاف نرخ های شرکت های مختلف چیست؟
اگر برای بیمه خودرو خود به شرکت های مختلف مراجعه کنید، شاهد تفاوت هایی – هرچند جزئی- در میزان حق
بیمه شخص ثالث خواهید بود. در این شرایط این سوال ایجاد خواهد شد که اگر نرخ ها توسط بیمه مرکزی تعیین و ابلاغ می شود، علت تفاوت ها چیست؟ در پاسخ به این سوال باید به دو نکته توجه کرد.
1- امکان تخفیف 2.5 درصدی بر اساس قانون
اول اینکه نرخ ابلاغ شده، سقف حق بیمه است و شرکت ها می توانند حداکثر تا 2.5 درصد نسبت به این سقف به مشتریان تخفیف بدهند. قانون تصریح می کند که "شرکت های بیمه می توانند تا 2.5درصد کمتر از نرخ های مصوب شورای عالی بیمه را ملاک عمل خود قرار دهند. اعمال تخفیف بیشتر از 2.5درصد توسط شرکت های بیمه، منوط به کسب مجوز از بیمه مرکزی است. بیمه مرکزی در اعطای این مجوز باید توانگری مالی شرکت و شرایط عمومی بازار و حفظ رقابت پذیری شرکت های بیمه را مدنظر قرار دهد. همچنین شرکت های بیمه می توانند در صورت ارائه خدمات ویژه به مشتریان، با تأیید بیمه مرکزی تا 2.5درصد بیش از قیمت های تعیین شده توسط بیمه مرکزی، از بیمه گذار دریافت کنند(3) ".
به این ترتیب شرکت ها می توانند تا مقدار مشخص 2.5 درصد به مشتریان تخفیف ارائه کنند یا در ازای ارائه خدمات بیشتر، مقادیر بیشتری دریافت کنند اما دریافت هر مقداری خارج از این بازه تخلف است.
2- تعهدات مازاد بر حداقلِ مصرح در قانون
دلیل دیگر هم آن است که برخی شرکت ها، با قبول تعهدات بیشتر، مبالغ بیشتری هم از بیمه گذار می گیرند. مثلا هم اکنون قانون افراد مشمول را موظف کرده است که حداقل 280 میلیون تومان تعهد بیمه از شرکت ها خریداری کنند و نرخ های اعلام شده نیز برای همین حداقل تعهد است. در این شرایط اگر بیمه گذار تمایل داشته باشد، شرکت ها سقف تعهد خود را بالاتر می برند. در این شرایط طبیعتا نرخ بیمه هم متفاوت خواهد بود. مثلا شما می توانید 290، 300 یا مبالغ بیشتری تعهد بیمه خریداری کنید که در هر مورد مبلغ پرداختی شما بیشتر است.
چرا بیمه پراید ارزان تر است؟
حتما می دانید که نرخ بیمه بر اساس نوع وسیله نقلیه متفاوت است؛ سواری، بارکش و . . .هرکدام نرخ متفاوتی دارند. اما نرخ سواری ها هم یکسان نیست. سواری های کمتر از 4 سیلندر نرخ کمتر و بیش از 4 سیلندرها حق بیمه بیشتری دارند. در این میان نرخ بیمه برای همه 4 سیلندرها هم یکسان نیست. شما اگر صاحب سه خودروی پیکان، پراید و سمند باشید حق بیمه پایه شما در سال 96 فقط 900 هزار تومان – بدون تخفیف و بدون در نظرگرفتن مالیات و حق بیمه راننده- است اما اگر صاحب سایر خودروهای 4سیلندر باشید شرایط متفاوت بوده و نرخ بیمه برای شما یک میلیون و 58 هزار تومان خواهد بود. درباره علت این موضوع دلیل مشخصی اعلام نشده است. مجیدی کارشناس بیمه هم در گفتگو با خراسان تاکید می کند که دلیل منطقی و فنی برای این موضوع وجود ندارد. حتی باید نرخ بیمه برای برخی خودروهای پرخطر بیشتر باشد. او تاکید می کند که ظاهرا قانونگذار خواسته برای خودروهایی که بیشتر توسط قشر متوسط و ضعیف استفاده می شود تخفیفی قائل شود.
الحاقیه بخریم؟
از امسال خرید الحاقیه لازم نیست. اگر نگاهی به ابلاغیه حق بیمه های امسال بیندازید حداقل تعهد بیمه ای که می خرید 280 میلیون تومان است؛ یعنی به میزان دیه ماه حرام تعهد خریده اید. تعهد مالی هم 2.5 درصد این مقدار یعنی 7 میلیون تومان است که حتما باید خریداری شود. تعهد حق بیمه حوادث راننده هم 210 میلیون تومان یعنی به اندازه دیه ماه های غیرحرام است. علاوه بر اینکه سقف تعهدات بیمه جانی شخص ثالث 280 میلیون تومان در نظر گرفته شده، صندوقی با عنوان «صندوق خسارت‌های بدنی» مابه التفاوت تعهدات و خسارات را پرداخت خواهد کرد. همتی، رئیس کل بیمه مرکزی در این رابطه گفته است: طبق قانون جدید بیمه نیازی نیست که در ۵ سال آینده مردم الحاقیه تهیه نمایند، چراکه صندوق خسارت‌های بدنی مابه‌التفاوت خسارت‌های بیمه را پرداخت خواهد کرد.
شخص ثالث ارزان خواهد شد؟
دو اتفاق در راه است که در صورت بروز باعث ارزان تر شدن بیمه شخص ثالث خواهد شد. اول معاف شدن بیمه از مالیات بر ارزش افزوده است. رئیس کل بیمه مرکزی چند روز قبل اعلام کرد که با تصویب حذف مالیات بر ارزش افزوده خدمات بیمه در لایحه دولت که به مجلس رفته است، تمامی حق بیمه‌های بازرگانی حتی حق بیمه شخص ثالث ۹ درصد ارزان می‌شود. به این ترتیب باید منتظر باشیم تا لایحه دولت در مجلس طرح و در صورت تصویب مالیات بر ارزش افزوده از حساب بیمه نامه شما کم خواهد شد. مثلا اگر پراید صفر کیلومتر دارید هم اکنون باید یک میلیون و 50 هزار تومان حق بیمه بپردازید که 87 هزار تومان آن بابت مالیات بر ارزش افزوده است که در صورت تصویب مجلس و حذف مالیات بر ارزش افزوده این رقم حذف شده و شما فقط 963 هزار تومان پرداخت خواهید کرد.
اتفاق دوم پیشنهادها و تلاش های اخیر رئیس کل بیمه مرکزی برای کاهش نرخ بیمه هاست. همتی معتقد است که نرخ های بالای بیمه باعث شده درصد قابل توجهی از مردم بر خلاف مصلحت و قانون بدون بیمه از خودروی خود استفاده کنند؛ موضوعی که هم به ضرر مردم است و هم به ضرر بیمه ها. او چند بار بر این موضوع تاکید کرده و یک پیشنهاد هم داده است. همتی از قوه قضائیه خواسته است تا مبنای محاسبه دیه تغییر کند. او پیشنهاد جایگزینی 10 هزار درهم نقره را به جای 100 نفر شتر داده است؛ این تغییر سبب می شود تا بهای دیه از 190 میلیون تومان به 107 میلیون تومان (در سال 95) کاهش یابد که به تبع نرخ حق بیمه بیش از 40 درصد کاهش خواهد یافت، به عبارت دیگر حق بیمه برای یک خودروی معمولی نظیر پراید که 900 هزار تومان است، حدود 400 هزار تومان کاهش خواهد یافت.البته این اتفاق دوم مانند اولی نقد نیست و احتمال وقوع آن به این زودی ها چندان زیاد نیست. اما به نظر می رسد رئیس جدید بیمه مرکزی عزم جدی در این رابطه دارد و تلاش می کند با ارائه پیشنهادات مختلف مقدمات کاهش نرخ های بیمه را فراهم کند.
-------------------------------------
منابع:(1)ماده 2 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، مصوب 20 اردیبهشت 95.
(2)تبصره 3 ماده 18 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، مصوب 20 اردیبهشت 95.
(3)تبصره 4 ماده 18 قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، مصوب 20 اردیبهشت 95.
چرا درهم ؟ چرا شتر ، چرا قوانين ...... ؟