«تابناک»، مهدی خرم دل؛ در تکاپوی فعالان میراث فرهنگی برای توقف ارسال گنجینهای عظیم از میراث ملی ایران به اروپا، خبر رسید که این آثار به بن آلمان رسیده و نمایشگاه «ایران؛ فرهنگ کهن، بین آب و بیابان» با نمایش 446 قلم آثار باستان شناسی ایران از هزاره هفتم تا شروع امپراتوری هخامنشی در «بن» آلمان به نمایش درآمده است.
به گفته جبرئیل نوکنده، مدیر موزه ملی ایران آثار این نمایشگاه، از حدود 50 محوطه باستان شناختی ایران مانند سیلک، سنگ چخماق، شهر سوخته، جیرفت، چغامیش، شوش، حسنلو و مارلیک در این نمایشگاه به نمایش درآمدهاند. با در نظر گرفتن این آمارها، آنچه رخ داده، بزرگ ترین خروج میراث ملی در تاریخ از ایران محسوب می شود و این خروج نیز با مصوبه هیأت وزیران که حاوی غلط های فاحشی بود، رخ داده است.
همان زمان که این مصوبه بی سروصدا انجام شد، «تابناک» تأکید کرد، مطابق با قاعده معمول، باید این آثار ارزش گذاری می شده تا به میزان ارزش تعیین شده برای این آثار بیمه صورت می پذیرفته و این کار نیز انجام شده و در پیوست این مصوبه، تصویر آثار، ابعاد این آثار، شمارشان و همچنین ارزششان برآورد شده و بیمه نیز متناسب با رقم تعیین شده، متعهد به پرداخت خسارت تخریب یا سرقت هر یک از این آثار خواهد بود؛ اما رقم تعیین شده در مواردی بسیار اندک و غیرمنتظره است.
شمار چشمگیری از ژتون های گل متعلق به 4700 تا 5200 سال پیش از میلاد مسیح، فقط 200 یورو ارزش گذاری شده است؛ یعنی یک قطعه تاریخی متعلق به بیش از هفت هزار سال پیش به اندازه یک گوشی تلفن همراه نیز ارزش گذاری نشده و بیمه در صورت تخریب با فقدانش چنین رقم نازلی را پرداخت می کند! خنجرها، سرنیزه ها و سرپیکان های مفرغی و برنزی متعلق به هزاره چهارم پیش از میلاد نیز 5000 تا 7000 یورو معادل حدود 20 تا 34 میلیون تومان وجه ارزش گذاری شده است!
البته برخی آثار نیز قیمت گذاری بالایی شده؛ برای نمونه، بالاترین رقم ارزیابی بیمه به جام های زرین مارلیک اختصاص دارد که برای هر جام تا یک میلیون و پانصدهزار یورو در نظر گرفته شده است. در واقع گران ترین اثر این مجموعه متعلق به هزاره اول پیش از میلاد، به عنوان یکی از سمبل های تمدن ایران، حداکثر شش میلیارد تومان می ارزد. مجموع این 446 اثر نیز 37699400 یورو معادل 153 میلیارد و هشتصد و سیزده میلیون تومان ارزش گذاری شده است.
نیم نگاهی به لیست آثار ارسالی به آلمان نشان می دهد که قیمت گذاری اغلب آثار با منطق عقلانیت سازگاری ندارد و این قیمت گذاری ها آنچنان نازل است که نیاز به سابقه کارشناسی آثار تاریخی برای درک اشتباه رخ داده ندارد. حقیقتاً کدام ایرانی می پذیرد که یک اثر تاریخی -ولو کوچک و گلی- متعلق به هفت هزار سال پیش، فقط حدود نهصدهزار تومان ارزش گذاری شود و اگر این سرمایه ملت ایران به سرقت رود یا نابود شود، فقط 200 یورو به ایران پرداخت شود؟
وقتی برخی تابلوهای موجود در گنجینه موزه هنرهای معاصر متعلق به نقاشان معاصر غربی بیش از صد میلیون دلار ارزش گذاری می شود، چگونه جام تاریخی زرین متعلق به 2500 تا 3000 سال پیش، حداکثر یک و نیم میلیون دلار ارزش گذاری می شود؟ آیا نباید نگران بود؟ به متن و پیوست این مصوبه که ضمیمه این مطلب شده، توجه کنید و به این پرسش نگارنده، پاسخ دهید. آیا هر ایرانی منفرداً نباید نسبت به سرنوشت این آثار نگران باشد؟
نکته عجیب سکوت رسانههای عمدتاً حامی دولت در مقابل چنین نقل و انتقالی با چنین کیفیتی بود، حال آنکه اگر چنین اتفاقی در دوره دولت پیشین رخ میداد، حتماً شاهد حساسیت بیشتری از سوی رسانهها بودیم. باید پرسید در این میان چه اتفاقی افتاده که برخی رسانهها نه تنها نسبت به این موضوع انتقادی نکردند، بلکه به فرستادن اموال ایران به این کیفیت به خارج از ایران به چشم یک دستاورد نگریستند؟!
در چنین فضایی که بیشتر رسانهها به مسئولیتشان عمل نمیکنند، آثار ملی ایران به راحتی از مملکت با همان ارقام بیمه خارج شد و طبیعتاً اگر شماری از آنها نظیر سنجاق مفرقی تخریب یا دزدیده شود، طرف غربی مطابق با تعهد بیمه 200 یورو در پاکت می گذارد و به عنوان خسارت تقدیم می کند!
تصور کنید در فضایی با این سطح از نگرانی و دغدغه، پس از سی ام مرداد، که نمایشگاه آلمان تمام میشود، قصد بازگشت این آثار به ایران را ندارد و به دنبال راه اندازی تور آثار باستانی ایران در 30 شهر اروپایی هستند. اگر چنین اتفاقی رخ دهد و آثار ملی ایران سرگردان شهرهای اروپایی شود و در پایان مرداد به ایران بازنگردد، هر شهروند ایران باید وظیفه ملی خود بداند که از راه های قانونی پیگیر بازگرداندن این اموال ملی شود.
حتی اگر مصوبه ناقص و خلاف مصالح ملی هیأت وزیران درباره میراث تاریخی ایران را مبنای قانونی چنین عملی قرار دهیم، در متن این مجوز، صرفاً برگزاری نمایشگاه در «بن» آلمان مورد تأکید و تصریح قرار گرفته و برای برگزاری هر نمایشگاهی، باید دوباره روند قانونی پیموده شد. انتظار میرود چنین مجوزی نیز صادر نشود و آثار در موعد تعیین شده به ایران عودت داده شود.