انتخابات مجلس ملی فرانسه که دور دوم آن در 28 خرداد برگزار شد در نوع خود بی مانند است. این انتخابات به عنوان یک رویداد بی نظیر در تاریخ جمهوری پنجم فرانسه خواهد ماند. فرانسویها در این انتخابات شگفتی آفریدند. پارلمان فرانسه 577 عضو دارد و نظام انتخاباتی فرانسه اکثریتی دومرحله ای با حوزه های تک اسمی است.
بنابراین در انتخابات پارلمان فرانسه کشور به 577 حوزه انتخاباتی تقسیم و در هر حوزه تنها یک نفر به پارلمان راه پیدا می کند. در این انتخابات آرایش نیروهای سیاسی پس از 60 سال دگرگون شد و الگوی فرانسوی تحزب یعنی نظام دو قطبی و چند حزبی با چالش جدی روبه روشد. پیروزی قاطع جنبش «به پیش جمهوریت» امانوئل ماکرون بی گمان فرانسه را وارد دوران تازه ای خواهد کرد.
ماکرون حتی زمانی که عضو حزب سوسیالیست بود خود را ازدست راستیهای سوسیالست می دانست و رویکردهای تند و چپگرایانه حزب را برنمی تافت. اینک ماکرونیسم خود را جنبشی نه چپ و نه راست می داند و به بیان خودِ ماکرون او یک میانه روی مترقی است. آنچه می آید مروری است بر برخی پیامدهای پیروزی ماکرونیستها یا همان اعتدالگرایان در اتنخابات اخیر:
1. در دور اول انتخابات یک هفته پیش، برای اولین بار در 60 سال گذشته 51% از فرانسویها ماندن در خانه ها و یا رفتن به گردش و تفریح را به آمدن پای صندوق رای ترجیح دادند. مشارکت بسیار اندک و تاریخی فرانسویها از نظر مالی برای احزاب سیاسی یک رویداد ناگوار بود. زیرا بر اساس قانون 11 مارس 1988 بخش مهمی از یارانه های حزبی براساس آراء دور اول انتخابات تعیین می گردد.
بر این اساس در برابر هر رای (البته با شیوه خاصی) 1.42 یورو هر سال و در پنج سال آینده به حساب حزب واریز می شود. مشارکت پایین یعنی کاهش تعداد آراء و به بیانی دیگر یعنی کاهش بودجه احزاب سیاسی در سالهای پیش رو. بخش دوم یارانه احزاب سیاسی براساس تعداد کرسی های احزاب که در دوردوم نهایی می شوند محاسبه می شود.
هر صندلی سالانه 37280 یورو برای هر حزبی درآمد مستقیم مالی به حساب می آید. (هر نماینده ای در آغاز سال رسما وابستگی خود را به حزب مورد علاقه اش اعلام می کند. نماینده می تواند وابستگی حزبی خود را هرسال تغییر دهد). بحران مشارکت در دور دوم شدت بیشتری یافت. مشارکت 43 درصدی فرانسویها دراین انتخابات در نوع خود بی نظیر است.
2. برای اولین بار نظام دوقطبی چپ و راست دچار بحران تاریخی شد. در 60 سال گذشته قدرت بین دو قطب چپ و راست به رهبری حزب سوسیالیست در دست چپ و حزب گلیست در دست راست جابجا می شد. برای اولین بار فرانسویها از این سنت کهن دست شستند و اکثریت قاطع کرسی‌های نمایندگی را به جریان میانه‌ای به رهبری امانوئل ماکرون واگذار کردند. ماکرون 39 ساله همه اصول رفتار رای دهندگی فرانسویها را دگرگون کرد.
حزب سوسیالیست در دور اول با کمتر از 7% آراء شکستی تحقیرآمیز و تاریخی را آزمود. بحران مالی حزب در سالهای آینده کمترین پیامد این رویداد است. حزب سوسیالیست فرانسه که در سال 1981 با رهبری کاریزماتیک فرانسوا میتران پس از 23 سال اپوزیسیون در بین ناباوری همه مردمان روزگارخود به حزب قدرت تبدیل شد، هرگز چنین روزگاری را تجربه نکرده بود. سوسیالیستها در این انتخابات تنها حدود 30 کرسی را از آنِ خود کردند.
چندین وزیر سوسیالیست از راه یابی به مجلس ملی بازماندند. جریان اعتدال در برگیرنده حزب «به پیش جمهوریتِ» ماکرون و حزب میانه روی مودم به رهبری فرانسوا بیرو می باشد. فرانسوا بیرو میراث دار حزب میانه رو و راستگرای والری ژیسگاردستن است که در سال 1976 تاسیس شد. این حزب هم پیمان تاریخی و همیشگی گلیستها در دور دوم بود. اما از زمان رهبری فرانسوا بیرو این حزب در تلاش است چهره ای واقعا میانه رو و نه راستگرا از خود نشان دهد.
ائتلاف بیرو و ماکرو میوه چندین سال تلاش بیرو برای رسیدن به این استقلال از جناح راست است. جریان اعتدال با کسب 350 کرسی برای اولین بار جریان میانه و سانتریست راهمزمان بر دو قوه مقننه و مجریه حاکم کرد. حزب ماکرو به تنهایی 308 کرسی را بدست آورد و به تنهایی حائز اکثریت مطلق می باشد و نیازی هم به 42 کرسی فرانسوا بیرو برای تشکیل اکثریت ندارد
3. پیروزی ماکرون و به حاشیه رفتن جریان راست افراطی از دیگر نتیجه های این انتخابات است. جبهه ملی به رهبری آن مارین لوپن برای دومین بار در تاریخ این حزب به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری اردیبهشت گذشته راه پیدا کرده بود.
با توجه به فضای امنیتی، بحران اقتصادی، و ناکامی های اتحادیه اروپا فرصتی تاریخی برای راست افراطی پدید آمده بود. خانم لوپن در برنامه های انتخاباتی اش بیرون آمدن از اتحادیه اروپا، خروج ازناتو وبیرون راندن خارجی های را وعده داده بود. هجوم رای دهندگان وحشت زده فرانسوی به پای صندوقهای رای و صفهای طولانی و بسیج همه گروهها و احزاب راه را برا افراطی ها بست.
در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری و ظهور رهبر جوان و پر انرژی اعتدالگرا شکاف سنتی چپ و راست جای خود را به شکاف بین افراط و اعتدال داد. این جابجایی شکافهای اگرچه می تواند موقتی باشد و در پنج سال آینده به حالت گذشته خود برگردد ولی در نوع خود بی مانند است.
جابجایی این شکاف ولو به صورت موقت نتیجه اش را در انتخابات مجلس نمایندگان نشان داد. جبهه ملی که در دوم از پیشروی بازماند و توانست تنها 8 کرسی از 577 کرسی نمایندگی را بدست آورد و در نتیجه نمی‌تواند در مجلس ملی فرانسه گروه پارلمانی تشکیل دهد.
4. بازنده اصلی انتخابات البته حزب سوسیالیست است. حزبی که پنج سال اکثریت پارلمانی و قوه مجریه را در اختیار داشت با کسب تنها 30 کرسی به حزب اقلیت تبدیل شد. ژان کریستف کامبادلیس دبیرکل حزب سوسیالیست بلافاصله با اعلام نتیجه اولیه انتخابات از دبیرکلی حزب کناره گرفت و اعلام کرد حزب سوسیالیست برای بازسازی خود نیاز به فضایی تازه و رهبری دیگر دارد. بنابراین رهبران حزب به جای اینکه گناه شکست خود را به گردن دیگران بیاندازند، شجاعانه شکست را پذیرفتند و بازسازی حزب را از فردای انتخابات آغاز خواهند کرد. رهبرحزب سوسیالیست ، مسئولیت این ناکامی را پذیرفت وبه هوادارانش وعده داد که برویرانه های امروز حزب بنایی تازه را خواهند ساخت.
5. ترکیب آینده مجلس در برگیرنده دو جریان اکثریت و اقلیت خواهد بود. حزب حاکم بیش از 350 کرسی دارد و در مقابل، راست سنتی با 130 کرسی نقش اپوزیسیون را بازی خواهد کرد. یادآوری می شود که نظرسنجی های هفته گذشته پیش بینی کرده بودند جریان اعتدال حدود 450 کرسی را بدست آورد. در صورتی که چنین اتفاقی رخ می داد برای اولین بار فرانسه دارای مجلسی بدون اپوزیسیون می شد. اما نتیجه انتخابات در در دوم به گونه ای دیگر رقم خورد. و راست سنتی جایگاهش را به عنوان اپوزیسیون اصلی تثبیت کرد.
6. از دیگر رخدادهای بی سابقه این انتخابات راه یابی 223 زن به پارلمان فرانسه است. بدین ترتیب 38.65% پارلمان فرانسه را زنان تشکیل خواهند داد. بازهم رکوردی دیگر در جمهوری پنجم شکسته شد. براساس قانون برابری نامزدهای زن در انتخابات که در سال 2000 به تصویب رسید، احزاب سیاسی برای بهره مندی کامل از یارانه های حزبی مجبورند نیمی از کاندایدهای خود را از بانوان انتخاب کنند. در غیر این صورت به تناسب تخلف از این قاعده جریمه و از یارانه حزبی کاسته خواهد شد. این قانون تاثیر بسزایی در افزایش شمار نمایندگان زن در پارلمانی فرانسه داشت. در دوره گذشته 155 زن در پارلمان حضور داشتند.
7. ژان لوک ملانشون که درانتخاباتهای ریاست جمهوری سال 2012 با بیش از 11% آراء مقام چهارم را بدست آورده بود به تدریج به عنوان رهبر یک جریان جدید سیاسی درآمده است. کسب 19.58% آراء در انتخابات ریاست جمهوری 2017 جایگاه ملانشون را به عنوان یک نیروی سیاسی تازه و مهم تثبیت کرد. ملانشون در گذشته جریان دست چپی حزب سوسیالیست را نمایندگی می کرد.
با جدا شدن از حزب سوسیالیست ملانشون حزب خودش را تاسیس و با حزب کمونیست فرانسه هم پیمان شد. جنبش ملانشون دراین انتخابات 17 کرسی بدست اورد. بنابراین با احتساب 10 کرسی حزب کمونیست فرانسه در مجموع ملانشون 27 کرسی پارلمان را در اختیار دارد. در شرائطی که حزب کمونیست فرانسه به جریان زیر 2% تبدیل شده بود، ملانشون با ادبیات تازه و جاذبه های شخص اش توانست امیدهای تازه ای را در کمونیستهای فرانسه ایجاد کند.
ملانشون اعلام کرد که به عنوان یک گروه پارلمانی فعال در پارلمان آینده ظاهر خواهد شد. حزب ملانشون با 500 هزار عضو و 17 کرسی خود را به عنوان نیروی سیاسی تازه تثیبت کرده است.
* دکتر حجت الله ایوبی، دانشیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، رایزن فرهنگی پیشین ایران در فرانسه و نویسنده کتابهای احزاب
سیاسی در فرانسه (انتشارات سمت)، سیاست و حکومت در فرانسه (انتشارات دانشگاه
تهران)، دولت وهنر در فرانسه، (انتشارات سمت) و نویسنده کتابها و مقالات
مختلف درباره احزاب و انتخابات از جمله کتاب پیدایی و پایایی احزاب سیاسی
در غرب و کتاب اکثریت چگونه حکومت می کند، است.
