امروزه شنا به‌عنوان فعالیتی ورزشی و تفریحی مفید از نظر روحی و جسمی. مورد اقبال مردم است به همین دلیل تقاضا برای استفاده از استخرها و بهره‌مندی از شنا نزد مردم در تمام ایام سال رو به افزایش است.
این موضوع توجه به رعایت جوانب بهداشتی استخرهای شنا برای تامین سلامت و رفاه افراد شناگر را بسیار مهم و قابل توجه می‌کند. عدم نگهداری و پایش مناسب محوطه و آب استخرها می‌تواند مخاطرات زیادی را از نظر بهداشت عمومی ایجاد کند. از موارد بهداشتی مهم در این زمینه توجه به کیفیت آب مصرفی در استخر است. از نظر بهداشتی، آب مصرفی در استخرها باید دارای ویژگی‌های شیمیایی، فیزیکی و ضدمیکروبی مناسب و در حد مطلوب باشد به گونه‌ای که عدم رعایت این معیارها در استخرها این ورزش مفرح و سالم را تبدیل به منبعی برای ابتلا به انواع بیماری ها می‌کند.
مخاطرات
موارد زیادی از انتقال عفونت و شیوع بیماری در شناگرها از آب استخرها گزارش شده است. در استخرها بدن به طور مستقیم با آب در تماس است و با غوطه ور شدن شناگر در آب، ممکن است آب وارد دهان، چشم، بینی و گوش شود؛ لذا در صورت آلودگی میکروبی یا شیمیایی شناگر، احتمال انتقال بیماری‌ها از جمله اگزما، بیماریهای گوارشی و عفونت گوش بسیار زیاد خواهد بود.
افراد آلوده می‌توانند به صورت مستقیم آب استخر، سطوح و تجهیزات استفاده شونده در استخر را آلوده سازند چرا که شناگرها از طریق پوست، بزاق، روده و اندام‌های تناسلی خود میلیونها میکروارگانیسم وارد آب می‌کنند که با اغلب عفونت‌های منتقله از طریق آب مرتبط هستند. از طرفی چون میزان این آلودگی بر اثر تداوم و استفاده افراد مختلف از استخر به طور مستمر رو به افزایش است لذا محل مناسبی برای آلوده شده عده بیشتری از مردمی که از استخر استفاده می‌کنند، فراهم خواهد شد.
واضح است که آب، محیطی عالی برای رشد و انتقال موجودات ذره‌بینی بیماری‌زایی است که عامل بیماریهایی از قبیل: اسهال آمیبی و باسیلی، تب تیفوئیدآ، هپاتیت، تبخال، ورم ملتحمه چشم و زرد زخم و... هستند. محیط‌های گرم و مرطوب همراه با غذای کافی بسیار مناسب برای این قبیل موجودات میکروسکوپی بیماری‌زاست و در صورت مراقبت ضعیف از آب و محیط استخر ممکن است عوامل عفونت‌های ذیل در استخر وجود داشته باشد:
- عفونت های ویروسی و قارچی ، مثل عارضه خارش پای شناگران که یک بیماری قارچی پوست است.
-عفونت چشم، گوش، حلق و بینی.
- عفونت‌های بخش فوقانی تنفس.
- عفونت‌های دستگاه گوارش به ویژه روده‌ای.
در کنار مخاطرات میکروبی، مواد شیمیایی که برای گندزدایی و تصفیه آب استخرهای شنا استفاده می‌شوند نیز طبق خاصیت خودشان و یا بر اثر واکنش با مواد موجود در آب، ممکن است خطراتی را برای شناگران و یا کارکنان استخر از طریق تماس پوستی و یا تنفسی مواد فرار در محیط‌های در بسته ایجاد کنند. مهمترین مواردی که معمولا در استخرهای شنا مورد کنترل قرار مسئولان استخر قرار می‌گیرند به شرح ذیل است:
کلر: یکی از موادی است که برای گندزدایی و رفع کدورت آب استخرها استفاده می‌شود ولی کلر تنها عامل موثر برای گندزدایی و رفع کدورت نیست بلکه برای دستیابی به حداکثر گندزدایی و رفع کدورت با کلر، تنظیم PH در محدوده بین 7/2 الی 7/8 نیز امری ضروری است. معمولا برای افزایش PH آب از موادی نظیر کربنات سدیم و برای کاهش PH از موادی نظیر اسید موریاتیک و اسید سولفوریک رقیق استفاده می‌شود. پایین بودن PH از حد استاندارد باعث خوردگی تاسیسات، تحریک و سوزش چشم و پوست شناگران و بالا بودن آن باعث از دست رفتن کلر، کاهش کارایی آن و ایجاد لک می‌شود.
کدورت آب: از جمله مشکلاتی که کدورت بالای آب ایجاد می‌کند جلوگیری از بهبود فرایند گندزدایی و کاهش تاثیر ماده گندزدا است.
دمای آب: دمای آب توصیه شده برای آب استخرهای سر پوشیده بین 26 تا 28 درجه سانتی‌گراد است. این دما نباید به بیش از 29 درجه سانتی گراد برسد. درجه حرارت هوای اطراف استخر نیز باید یک تا دو درجه بالاتر از دمای آب باشد؛ اما نباید بیشتر از 30 درجه سانتی گراد شود. افزایش دمای محیط به بیش از 30 درجه سانتی گراد موجب تبخیر آب روی سطح پوست و در نتیجه پایین آمدن دمای بدی شناگر می‌شود. شنا کردن در آبهای بالای 30 درجه ممکن است موجب وقفه تنفسی در فرد گردد همچنین انجام حرکات ورزشی در هوای سرد نیز با ایجاد خستگی عضلانی به تدریج منجر به اختلال در پاسخ عصبی، عضلانی و خستگی بیشتر می‌شود و در نتیجه به مرور احتمال ایجاد آسیب سرمایی افزایش می‌یابد. دما دارای اثر قابل ملاحظه‌ای روی حلالیت گازها در آب استخرهاست. درجه حرارت بالا روی قدرت گندزدایی مواد به کار رفته برای ضدعفونی آب استخر اثر دارد. یعنی گندزداها معمولاً در دمای بالاتر در استخرهای سرپوشیده شنا فعالتر هستند؛ لذا مطلوب است که دمای آب و هوای استخر کنترل شود.
کنترل بهداشت و روش های پیشگیری از بروز بیماری در استخرها:
مطالعات محققان نشان می‌دهد تدوین معیارها و کنترل بهداشتی آب استخر به منظور جلوگیری از بیماریهای رایج و قابل انتقال از آب آلوده یکی از عوامل مهمی است که در سالم‌سازی آب استخرها و سلامت شناگران تاثیر مستقیمی دارد. از این رو با مدیریت درست تصفیه و سالم‌سازی آب و پایش موثر و دائمی شاخص‌های میکروبی، می‌توان از شیوع بسیاری از بیماریهای قابل انتقال از طریق آب استخرهای شنا جلوگیری کرد یا آن را به حداقل ممکن رساند. موارد ذیل در جهت رعایت بهداشت توسط شناگران توصیه شده:
- شناگر قبل از ورود به استخر بدن خود را توسط یک شوینده مناسب شستشو دهد.
- حتما قبل از وارد شدن به استخر از حوضچه کلر عبور کند.
- همه شناگران قبل از ورود به استخر مثانه خود را خالی کنند.
- از انداختن آب دهان و خارج کردن مخاط بینی در آب، چشیدن و چرخاندن آب در دهان خودداری شود.
- اگر بیماری پوستی از قبیل بیماری های قارچی مسری دارید به هیچ عنوان به استخر عمومی مراجعه نکنید.
- هنگام شنا خلط گلو به آب استخر وارد نشود. ترجیحاً هنگام ابتلاء به بیماری توام با خلط عفونی، از شنا پرهیز شود.
- حتما بعد از شنا، بدن توسط شوینده مناسب شستشو شود.
- بعد از اتمام شنا داخل گوش توسط سشوار یا یک پارچه خشک شود (از خشک کردن با گوش پاک کن خودداری کنید).
* فاطمه اعلایی نژاد؛ مربی و داور شنا
