سرنوشت نامعلوم کاخی، ۱۹ سال پس از ثبت ملی

در ارتفاعات البرز مرکزی و آنجا که کوه‌ها بازو به بازوی هم حلقه کرده‌اند تا به مانند یک زنجیر بلند از گذرگاه کوه‌های شمال باختری خراسان خود را به کوه‌های «هندوکش» و فلات «پامیر» در شرق برسانند، قریه‌ای خوش آب و هوا با پیشینه‌ای کهن در دامنه این کوه‌های بزرگ‌ آرمیده است که امروز ما آن را به نام «شهرستانک» می‌شناسیم.

 به گزارش ایسنا، البرز سحرانگیز که از رسوبات دوران اول تا سوم زمین‌شناسی، با صدها رود دائمی و هزاران جویبار بهاری و یخچال‌ها و حوضچه‌های کوهستانی، به صورت یک رشته شرقی - غربی، ایران را از شرق به «هندوکش» و «هیمالیا» و از مغرب به کوهای «‌تورس» در ترکیه وصل می‌کند؛ در قلب بخش مرکزی، از لحاظ جغرافیایی پدیده‌ای را در خود دارد که در هیچ یک از بخش‌های این رشته کوه‌ عظیم وجود ندارد.
 اکثر دره‌هایی که در این سلسله جبال حیرت‌انگیز وجود دارند شمالی - جنوبی‌اند و تنها دره‌ای که شرقی - غربی است، همین دره روستایی شهرستانک است که به لحاظ جغرافیایی به گذرگاه خورشید نیز معروف است.
وضعیت جغرافیایی دره به این معنی است که از لحظه طلوع تا غروب؛ آفتاب را می‌توان دید و به خاطر طول زمان مدت تابش آفتاب، این دره بهترین آب و هوای ییلاق ایران را دارد که شاید به خاطر همین ویژگی (شرقی- غربی بودن دره) باعث شده بود تا شاه خوش‌گذران قاجار (ناصرالدین شاه) قصری بر بلندترین نقطه این دره و مُشرف به دهکده شهرستانک بنا کند که برخی از بقایای آن هنوز هویدا است.

 این دره شگفت‌انگیز که دمای آن در اوج گرمای تابستان به زحمت تا 19 درجه سانتی‌گراد و در بلندی‌های آن به میزان 5 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، در فاصله 2190 متری از سطح دریا قرار دارد که همین عامل باعث شده تا تابستان‌های معتدل و مطبوع و زمستان ‌های سرد و سخت داشته باشد.

 روستای شهرستانک که در مرکز این دره طبیعی بسیار زیبا قرار گرفته، هر فصلش جلوه‌ای بی‌نظیر از شکوه و قدرت خداوندی است. آب و هوای این روستا و پوشش دل‌فریب گیاهی آن به قدری زیباست که خاطره فراموش نشدنی را برای رهگذران و مسافران این قریه زیبا فراهم می‌کند.

تلفیق طبیعت زیبا با درختان پُر بار گردو، گیلاس، سیب، آلبالو و سروها و تبریزی‌های شکوهمندش در کنار رودخانه‌ای که از میانه روستا و از چشمه همیشه جوشان «گُله گیله» که از قلب البرز می‌جوشد منظره‌های بی‌بدیلی را ایجاد کرده است که می‌تواند در صورت کمی توجه، گردشگران زیادی را از نقاط مختلف کشور به سمت خود جلب کند.

در طول مسیر رسیدن به شهرستانک دوچرخه‌سوارانی را خواهید دید که طبیعت فوق‌العاده و مسیر زیبای شهرستانک را برای تمرین و تفریح خود انتخاب کرده‌اند. البته در این روستا خبری از محلی برای اجاره دادن دوچرخه نیست و این ورزشکاران یا حرفه‌ای هستند و از شهرهای اطراف با دوچرخه به این روستا آمده‌اند یا با وسایل نقلیه دوچرخه‌های خود را به این مکان منتقل کرده‌اند.

 شهرستانک به سبب کوه‌های متعدد به محلی برای موتورسواران حرفه‌ای کلاس «کراس» نیز تبدیل شده است که گاهی از اوقات در دل کوه‌های آن هیجان موتورسواری را انتخاب می‌کنند.

البته این را نیز نباید فراموش کرد که به خاطر فراز و نشیب‌های کوه‌های مشرف به دهکده شهرستانک، در فصول سرد سال و به دلیل وجود بارش بسیار زیاد برف در این منطقه، می‌توان با ایجاد امکاناتی نظیر پیست‌های اسکی، این روستای زیبا را به قلب گردشگری استان‌های البرز و تهران تبدیل کرد.

 با احداث اتوبان تهران ـ شمال و تونل منحصر به فرد «‌تالون» فاصله 88 کیلومتری این روستا تا تهران (از مسیر جاده چالوس) آن هم با حجم بالای ترافلیک در بسیاری از روزهای مختلف سال؛ تنها به چند کیلومتر کاهش یافته و در کمتر از 20 دقیقه می‌توان از تهران به این روستا رسید.

 عکسبرداری از طبیعت فوق‌العاده روستای شهرستانک در کنار گونه‌های گیاهی و جانوری آن، این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که به راستی چرا با وجود این همه نعمت‌های خدادادی، تاکنون این منطقه به یک جاذبه گردشگری بین‌المللی تبدیل نشده است؟!

 این سوال و سوال‌های شبیه به این زمانی در ذهن هر گردشگری پررنگ‌تر می‌شود که وجود عمارت تاریخی «ناصری» در بلندای این روستا جاذبه‌های گردشگری آن را نسبت به نمونه‌های مشابه خود حتی در سراسر جهان دوچندان می‌کند.

کاخ «ناصری» شهرستانک که در سال 1257 (1878 میلادی) با فرمان ناصرالدین شاه قاجار و برای اقامت ییلاقی وی توسط «آقا محمد ابراهیم خان»‌ معرف به «معمارباشی» بنا نهاده شده در انتهای دره شهرستانک که «گُله گیله» نام گرفته، قرار دارد.
 ساخت این کاخ که چشم‌انداز بسیار زیبایی به روستای شهرستانک دارد 3 سال به طول انجامیده است. این کاخ در دو بخش بیرونی و اندرونی ساخته شده است که حیات بیرونی به شکل مستطیل با دو کنج پَخ در 4 تراز طراحی شده و ورودی آن در گذشته به شکل نیم دایره و در تراز اول قرار گرفته بوده است. عمارت بیرونی در ابعاد 12 در 24 متر در دوطبقه و در تراز سوم  ساخته شده بود که در حال حاضر دیگر اثری از طبقه دوم این کاخ نیست! در پَخ شمال غربی و در مرز میان اندرونی و بیرونی نیز حمام خصوصی شاه قرار داشته است.
بخش اندرونی  نیز شامل دو حیاط در 2 تراز  بوده است که حیاط شمالی یا تحتانی با ابعاد 18 در 24 متر، مسکن خدمه بوده و حیاط جنوبی با ابعاد 26 در 40 متر برای سکونت حرم شاهی ساخته شده بود. اندرونی این کاخ  از لحاظ ساختمانی شبیه کاروانسرا است و این شباهت در حیاط جنوبی بیشتر است.

این اثر تاریخی که در شهریورماه سال 1377 به شماره 1945 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است هم اکنون وضعیت بسیار اسفناکی پیدا کرده است.
شاید اگر شصت - هفتاد سال پیش کسی به اینجا می‌آمد می‌توانست کاغذ دیواری‌های روغنی قصر را که به سفارش ناصرالدین شاه از آلمان برای تزیین این کاخ آورده بودند را ببیند. حتی درها و پنجره‌های اورسی با شیشه‌های رنگی تزیین شده که حالا دیگر هیچ اثری از آنها در این بنای  ارزشمند وجود ندارد.

 پس از ناصرالدین شاه به دلیل بی‌توجهی و عدم رسیدگی به این بنا و همچنین به خاطر وجود سرمای سخت و بارش‌های فراوان در این منطقه و همچنین تاراج‌های انسانی، تقریبا در همان دوره قاجاریه این بنا تخریب شده و پس از اینکه در دوره پهلوی دوم وزارت فرهنگ و هنر وقت هیچ توجهی به این بنا نکرده و ضرورتی برای بازسازی و نگهداری این قصر نداشته، فدارسیون کوهنوردی در آن زمان بنای کاخ را که فقط طبقه اول آن باقی مانده بود را به پناهگاهی برای کوهنوردانی تبدیل کرد که از قُله توچال به سوی شهرستانک سرازیر می‌شدند!

این کاخ که هم اکنون نیز از این بی‌توجهی‌ها بسیار رنج می‌برد و به‌رغم گذشت 19سال از ثبت در فهرست آثار ملی ایران، هنوز منتظر فرارسیدن روزی است که شاید با بازسازی خود در کنار دیگر عوامل که در بالا به آن اشاره شد، شهرستانک را به قطب بزرگ گردشگری استان البرز وحتی پایتخت تبدیل کند.

به هر حال در حال حاضر تورهای بسیار زیاد آژانس‌های گردشگری که در طول ‌سال راهی این منطقه می‌شوند خود به تنهایی گواه این ادعاست.

 شاید بودجه‌های دولتی به قول مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کفاف هزینه‌های بازسازی این اثر تاریخی ارزشمند را ندهد، اما کم کردن بوروکراسی‌های اداری و طرح‌های حمایتی در جذب سرمایه بخش‌خصوصی، می‌تواند سرمایه‌داران ایرانی و حتی خارجی بسیاری را برای مشارکت در توسعه و تبدیل این منطقه به یک مرکز گردشگری بین‌المللی به شهرستانک و کاخ "ناصری" آن بکشاند.

 شاید در صورتی که این بنا به مانند روز اول خود بازسازی شود و کاربری آن مانند بسیاری از ابنیه‌ی تاریخی و حتی کاروانسراهای قدیمی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی به یک هتل و مرکز گردشگری تغییر یابد، بسیاری از علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران حاضر باشند تا در این منطقه برای آبادانی کشور خود گام مثبتی بردارند.