مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع «وظایف عابر پیاده طبق آیین نامه‌ی راهنمایی و رانندگی» را بررسی کنیم.
همه‌ی ما احتمالا وقتی می‌شنويم ماشين و عابرپياده‌ای با هم تصادف كرده‌اند، حق را به عابرپياده می‌دهيم و راننده‌ی ماشين را تنها مقصر اين حادثه می‌دانيم. اما قانون ما تحت شرايطی حق را به راننده نيز می‌دهد.
از جمله تخلفات مهم عابرین پیاده می‌توان به، بی‌توجهی به خط‌كشی عابران، استفاده نكردن از پل عابر پياده، بی‌توجهی به چراغ قرمز خيابان و ورود ناگهانی به سطح سواره‌رو اشاره کرد. در ادامه به بررسی قوانین تصادف با عابر پیاده می‌پردازیم و می‌بینیم که چه زمانی عابر پیاده مقصر است.
اگر عابری از معابر غیرمجاز عبور کند و حادثه‌ای پيش آيد کارشناسان بخش تصادفات پلیس راهنمایی و رانندگی سهم تقصیر را برای عابر هم لحاظ می‌کنند. آنها مواردی مانند مسکونی يا غیرمسکونی بودن، بزرگراه يا معبر اصلی، فرعی یا کوچه بودن يا امکان عبور برای عابر، وجود چراغ و علائم راهنمايی و رانندگی و سایر موارد موجود در محل را بررسی می‌کنند.
سهم تقصیر عابر می‌تواند حتی در برخی موارد به ١٠٠٪ هم برسد و راننده هيچ‌گونه جرمی مرتكب نشده باشد. برای مثال عابری با خودرویی تصادف کرده اما چون چراغ برای راننده سبز بوده و عابر حق عبور نداشته است، با ملاحظه‌ی بقيه‌ی موارد، سهم تقصیر عابر ۱۰۰٪ ذكر شده است.
مطابق آيين‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی؛ پيادگان موظفند كه:
در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند.
در محل‌هایی كه پياده‌رو وجود ندارد يا در صورت وجود به دلايلی غيرقابل تردد باشد بايد از منتهی‌اليه سمت چپ سواره‌رو و عكس جهت حركت وسايل نقليه عبور نمايند.
برای گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌های پياده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زيرزمينیِ مجاز عبور نمايند.
از دويدن، پريدن و ورود ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداری كرده و مراقب حركت وسايل‌نقليه باشند.
از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خيابان‌ها از لابلای درختان و گل‌بوته‌های حاشيه و ميانه‌ی راه عبور نكنند.
در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامی كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند.
از موانع و خط‌كشی خطوط ويژه، سواره‌رو خيابان‌ها و ميدان‌ها عبور نكنند.
در بزرگراه‌ها و خيابان‌های اصلی، از خارج از گذرگاه‌های تعيين شده عبور نكنند.
در سواره‌رو خيابان برای سوار شدن به وسيله‌ی نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فروش با راننده يا سرنشينان وسايل نقليه، توقف نكنند.
وظایف عابر پیاده طبق قانون مجازات اسلامی
در مواردی که عبور عابر پیاده ممنوع است، اگر عبور نماید و راننده‌ای که با سرعت مجاز و مطمئنه در حرکت بوده و وسیله‌ی نقلیه نیز نقص فنی نداشته باشد و در عین حال قادر به کنترل نباشد و با عابر برخورد نموده و منجر به فوت یا مصدوم شدن وی گردد، راننده ضامن دیه و خسارت وارده نیست.
و همین‌طور: هر گاه شخصی در محل‌هایی که توقف در آنها مجاز نیست، توقف کند یا شی یا حیوانی را در این قبیل محل‌ها مستقر سازد یا چیز لغزنده‌ای در آن قرار دهد و دیگری بدون توجه به آنها در اثر برخورد یا لغزش مصدوم شود یا فوت کند یا خسارت مالی ببیند، شخص متوقف یا کسی که آن شی یا حیوان را مستقر نموده یا راه را لغزنده کرده است ضامن دیه و سایر خسارات است. مگر آنکه عابر با وسعت راه و محل، عمدا با آن برخورد کند که در این صورت نه فقط خسارت به او تعلق نمی‌گیرد بلکه عهده‌دار خسارت وارده نيز می‌شود.
در صورتی که عابران به تکلیف مذکور عمل نکنند و در صورت تصادف با وسیله‌ی نقلیه راننده مشروط به اینکه کلیه‌ی مقررات را رعایت نموده باشد و قادر به کنترل وسیله‌ی نقلیه و جلوگیری از تصادف یا ایجاد خسارت مادی و بدنی نباشد مسئولیتی نخواهد داشت. عدم مسئولیت راننده مانع از استفاده‌ی مصدوم یا وارث متوفی از مزایای بیمه نخواهد شد.
وظایف عابر پیاده در قانون رسیدگی به تخلفات اداری
در راه‌هایی كه برای عبور عابران پياده علائم، تجهيزات و مسيرهای ويژه اختصاص داده شده است عابران مكلفند هنگام عبور از عرض يا طول سواره‌رو با توجه به علائم راهنمایی و رانندگی منصوبه در محل از نقاط خط كشی شده، گذرگاه‌های غيرهمسطح و مسيرهای ويژه استفاده كنند. هرگاه عابران به تكليف مذكور عمل نكنند، درصورت تصادف با وسيله‌ی نقليه، راننده مشروط به اين كه مقررات را رعايت نموده باشد و قادر به كنترل وسيله‌ی نقليه و جلوگيری از تصادف يا ايجاد خسارت مادی و بدنی نباشد مسئوليتی نخواهد داشت.
مسئوليت نداشتن راننده، مانع استفاده مصدوم يا وراث متوفی از مزايای بيمه نخواهد شد و شركت بيمه با ارائه‌ی قرار منع تعقيب يا حكم برائت راننده ملزم به اجرای تعهدات موضوع بيمه‌نامه به مصدوم يا وراث متوفی خواهد بود.
چنانچه وسيله‌ی نقليه بيمه نباشد، ديه عابر از صندوق موضوع قانون بيمه‌ی اجباری مسئوليت مدنی دارندگان وسايل نقليه‌ی موتوری زمينی در مقابل شخص ثالث مصوب ۲۳ دی سال ۱۳۴۷ پرداخت می‌شود.
رانندگان نيز موظفند درصورت عبور عابر پياده از محل‌های تعيين‌شده، با فاصله‌ای كه به وسيله‌ی خط كشی پشت مسير ويژه مشخص می‌شود توقف كامل كنند در غير اين‌صورت برای آنها مبلغ دويست هزار ريال قبض جريمه صادر می‌شود.
قانون نحوه‌ی رسيدگی به تخلفات و اخذ جرايم رانندگی
در صورتی‌كه عابر پياده در عبور از سواره رو معابر و خيابان‌ها جز از نقاطی كه خط كشی شده و مخصوص عبور عابر پياده است (محل مجاز) از محل ديگری (محل‌های غيرمجاز) عبور نمايد متخلف شناخته می‌شود و مكلف به پرداخت جريمه‌ی مقرر در آيين‌نامه می‌باشد و در صورتی كه در اين قبيل نقاط غيرمجاز وسيله‌ی نقليه‌ی موتوری با عابر پياده تصادف نمايد راننده‌ی وسيله‌ی نقليه در صورتی‌كه كليه‌ی مقررات راهنمايی و رانندگی را رعايت نموده باشد مسئول شناخته نمی‌شود عدم مسئوليت راننده مانع استفاده‌ی شخص ثالث از مقررات بيمه نخواهد بود. برای اجرای مقررات اين ماده ادارات مسئول امر عبور و مرور برحسب مورد (شهربانی، شهرداری، ژاندارمری) مكلفند قبلا خيابان يا مسير يا معبر مورد نظر را از حيث پياده‌رو و خط‌كشي و نصب چراغ و كليه‌ی علائم لازم و ايمني عابر پياده و رانندگان وسيله‌ی نقليه‌ی موتوری كاملا مهيا و تأمين كنند.
آرای وحدت رويه نيز تا به حال با اين موضوع همراه بوده‌اند.
مثالی از بررسی صحنه تصادف
طبق آیین‌نامه‌ی راهنمایی و رانندگی سرعت مجاز در تقاطع، ۳۰ کیلومتر در ساعت است، اگر راننده‌ای با سرعت غیرمجاز (که در بررسی كارشناسان، آثار به جای مانده در صحنه‌ی تصادف مثل خط ترمز یا شدت برخورد نشان دهنده‌ی سرعت غیر مجاز خودروست) با عابر پیاده‌ای برخورد کند که با وجود قرمز بودن چراغ عابر، اقدام به عبور از عرض راه کرده است، می‌توان هم عابر را به دليل عبور از چراغ قرمزِ مخصوص عابرین به میزان درصد تقصیر و هم راننده‌ی وسیله‌ی نقلیه را به دليل عدم رعایت سرعت مجاز مقصر دانست.
طبق اظهارات پليس راهور تهران، تمهيداتی برای جريمه‌ی عابران خاطی هم در نظر گرفته شده است اما تاكنون عملی نشده است.
جالب بود اما واقعا چند درصد رانندگان در این قضایا مقصر می شوند!!!!