وصیت نامه «کامل و قابل اجرا» چه شرایطی دارد؟

سندی را که حاوی وصیت باشد وصیت نامه گویند. وصیت نامه یک نوع امتیاز محسوب می‌شود که ما به کمک آن می‌توانیم برای اموال‌مان بعد از مرگ تصمیم‌ بگیریم. البته وصیت فقط شامل اموال نمی‌شود و علاوه بر نقل و انتقال اموال، می‌توان در مورد مسائل دیگر نیز وصیت کرد. از جمله آنکه انجام بعضی امور و تعهدات را در صورت قبول، برعهده‌ی دیگری گذاشت.

هرکس برای حصول اطمینان از اجرا شدن وصیت نامه‌اش باید تمام ضوابط و تشریفات قانونی و شرعی وصیت نامه را رعایت کند. تنظیمِ یک وصیت نامه‌ی صحیح باعث کاهش اختلافات خانوادگی و رجوع به دادگاه می‌شود و علاوه براین از آخرین اراده‌ی شخص وصیت‌کننده نیز آگاه می‌شویم. بنابراین همه‌ی انسان‌ها برای تصمیم‌گیری درباره‌ی حقوق و اموال خود پس از مرگ، باید با قوانین نوشتن صحیح وصیت نامه آشنایی داشته باشند. هدف ما هم در این مقاله آشنایی شما با نحوه نوشتن وصیت نامه است.

یکی از امتیازات تنظیم وصیت نامه این است که تا زمان حیات خود می‌توانیم آن را تجدید و اصلاح کنیم. نوشتن وصیت نامه به سه طریق انجام می‌گیرد که هر کدام از لحاظ تشریفات تنظیم، قدرت اثبات و اعتبار با دیگری متمایز است. و هر وصیتی به غیر از سه روشی که در ادامه بیان می‌کنیم، تنظیم شود اعتبار قانونی نخواهد داشت.

انواع وصیت نامه

وصيت‌ نامه بر ۳ نوع است:

    وصيت‌ نامه‌ی خودنوشت؛
    وصيت‌ نامه‌ی سری؛
    وصيت‌ نامه‌ی رسمی.

الف. وصيت‌ نامه‌ی خودنوشت

در وصیت خود نوشت، وصیت‌کننده باید تمام متن وصیت را به خط خود نوشته باشد تا در دادگاه اعتبار قانونی داشته باشد. به همین دلیل شخص بی‌سواد یا شخصی که به سبب فقدان بینایی، توانایی نوشتن ندارد نمی‌تواند وصیت خودنوشت تنظیم کند. و در نگارش چنین وصیت نامه‌ای امکان وکالت دادن به شخص دیگری وجود ندارد. وصیت‌کننده حتما باید تاریخ روز، ماه و سال را به خط خود در وصیت نامه درج کند تا چنانچه وصیت نامه‌های متعددی از او موجود بود، آخرین نسخه‌ی وصیت نامه مشخص باشد زیرا آخرین اراده و فقط آخرین وصیت نامه‌ی وصیت کننده دارای اعتبار است.

اگر وصیت‌کننده در حضور مأمور وصیت نامه‌ی خویش را امضا کند در صورت لزوم می‌تواند به‌عنوان یک سند رسمی تلقی شود و ارزش آن را داشته باشد.

وصیت نامه‌ی سری برخلاف وصیت خودنوشت به خط هرکسی می‌تواند باشد اما در نهایت حتما باید به امضای شخص وصیت‌کننده برسد و طبق قانون باید به اداره‌ی ثبت محل اقامت وصیت‌کننده یا در مکانی که آیین‌نامه‌ی وزارت دادگستری تعیین می‌کند به امانت سپرده شود.

طبق قوانین امور حسبی، شخص بی‌سواد نمی‌تواند وصیت نامه‌ی سری تنظیم کند.

نوشتن وصیت نامه‌ی رسمی به مانند دیگر اسنادی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و حتی افرادی که توانایی خواندن و نوشتن ندارند نیز می‌توانند از این نوع وصیت نامه استفاده کنند.

به دلیل ثبت وصیت نامه‌ی رسمی در دفاتر اسناد رسمی، نگرانی‌های ناشی از مفقود شدن یا از بین بردن وصیت نامه از میان می‌رود.

وصيت شفاهی

یکی از تشریفات تنظیم وصیت نامه کتبی بودن آن است اما در موارد اضطراری مثل جنگ و زلزله که نمی‌توان تشریفات نوشتن وصیت نامه را رعایت کرد، شخص می‌تواند در حضور دو شاهد به‌طور شفاهی وصیت کند و یکی از شاهدان باید مفاد وصیت را با تاریخ روز و ماه و سال تنظیم کند و به حضور حضار برساند. اما اگر وصیت‌کننده تا زمان عادی شدن شرایط محیط در قید حیات باشد، باید وصیت نامه‌ی خویش را با تشریفات صحیح قانونی تنظیم کند.

نحوه نوشتن وصیت نامه

    وصیت کننده نمی‌تواند وراث را از همه‌ی ارث محروم كند؛ شخص وصیت کننده نمی‌تواند تمام اموال خود را به یک نفر ببخشد یا یک یا چند نفر از وراث خود را از ارث محروم کند و اگر چنین کاری انجام دهد وصیت نامه‌ی وی فقط تا ثلث اموالش صحیح و نافذ است. در صورت وصیت کل اموال، اگر دیگر وراث با وصیت نامه مخالفت کنند، مفاد وصیت نامه نسبت به دو سوم دیگر صحیح نیست. طبق این اساس هر شخص تا یک سوم اموال خویش را به هر نحوی که بخواهد می‌‌تواند وصیت کند و پس از فوت شخص، دو سوم دیگر اموال طبق قانون ارث، میان ورثه تقسیم می‌شود.

نکته‌ی مهم در این قسمت این است که ابتدا بدهی شخص وصیت کننده باید تسویه شود و سپس باقی اموال بین ورثه تقسیم می‌شود.

گاهی شخصی مال یا منفعتی از مال خویش را در وصیت نامه‌ی خود برای دیگری وصیت می‌کند، که به این نوع وصیت تملیکی می‌گویند. طبق این نوع وصیت نامه، اموال شخص متوفی پس از فوتش، به تملک دیگری در می‌آید.

گاهی شخص وصیت‌کننده از شخصی می‌خواهد تا عملی را برایش انجام دهد مثلا وصیت می‌کند که بعد از مرگش بعضی از اموالش را وقف کند یا بدهی‌های وی را پرداخت کند این نوع وصیت در اصطلاح حقوق وصیت عهدی خوانده می‌شود.

کسی که مجری انجام وصیت قرار می‌گیرد در زمان زنده بودن وصیت کننده می‌تواند با این وصیت مخالفت کند و نپذیرد اما پس از مرگ وی، مجری باید به انجام آنچه که موضوع وصیت متوفی بوده عمل کند.