نایب رئیس انجمن جمعیت‌شناسی ایران اعلام کرد بحرانی در وضعیت جمعیت ایران نداریم و نرخ باروری در کشور به سطح جانشینی (جانشین کاهش جمعیت) رسیده است.
به گزارش روزنامه خراسان، محمدجلال عباسی روز گذشته در مراسم رونمایی از گزارش تحولات وضعیت جمعیت در جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: بخش اول این گزارش مربوط به تحولات جمعیتی ایران در بستر اقتصادی و اجتماعی است. علاوه بر آن به موضوعاتی همچون تحولات باروری و فرزندآوری در ایران، تحولات ازدواج و خانواده، وضعیت مرگ و میر و سلامت، مهاجرت داخلی و شهرنشینی ایران در بستر مهاجرت‌های بین‌المللی، تغییرات ساختاری جمعیت و همچنین جمعیت، منابع و محیط زیست پرداخته شده است.
وی ادامه داد: این گزارش نشان می‌دهد سطح باروری در ایران در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته و به سطح جانشینی رسیده است. استان گیلان نیز همانند گذشته پایین‌ترین سطح باروری را تجربه می‌کند. عباسی با اشاره به نقش تحصیلات در کاهش باروری افزود: با توجه به سطح پایین باروری افراد تحصیلکرده، درک شرایط و تسهیل فرزندآوری آن ها در آینده باروری موثر خواهد بود . این موضوع که افزایش میزان تحصیلات با نرخ باروری رابطه معکوسی دارد، نباید به این ایده منجر شود که دختران باسواد را به خانه بیاوریم که فرزندآوری کنند بلکه باید شرایط فرزندآوری آن ها را تسهیل کنیم. وی همچنین افزود: الگوی سنی باروری در سال‌های اخیر از الگوی زودرس فرزندآوری به سمت الگوی دیررس فرزندآوری در حال تغییر بوده است. با این حال الگوی زودرس باروری در مناطق روستایی نیز موجب افزایش باروری در آن نقاط از کشور شده است.
افزایش سطح باروری
عباسی افزود: سطح باروری قبل از دهه ۹۰ کاهش یافته و ثابت مانده بود اما از دهه ۹۰ به بعد این روند رو به افزایش است. اگر به صورت سالانه به آمارهای باروری نگاه کنیم این رقم از 8 /1 به 1/ 2 رسیده است. اگر برای بررسی های خود دوره‌های سه ساله در نظر بگیریم طی سال‌های ۹۳ تا ۹۵ این آمار به 08 /2 رسیده است. در بازه‌های پنج ساله نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد که نرخ باروری به 01 /2 رسیده است.
الگوی باروری کشور سالم است
نایب رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران با بیان این که افزایش باروری در این بازه زمانی ناشی از جبران باروری تاخیر افتاده بوده است، اظهار کرد: بخشی از این افزایش ناشی از پایداری سطح باروری بوده است. ما هنوز الگوی سالم باروری را در کشور داریم. ۳۰ درصد از جمعیت یا یک فرزند دارند یا ندارند. بین ۳۰ تا ۳۳ درصد دو فرزند و حدود ۳۳ درصد نیز بیش از دو فرزند دارند. به گفته وی تجربه نشان داده است اگر سیاست تسهیل ازدواج و فرزندآوری نداشته باشیم ممکن است نرخ باروری به زیر سطح جانشینی برسد. این نتایج خوشحال کننده است و نشان می‌دهد که بحرانی نداریم؛ حتی تک فرزندی و بی فرزندی نیز ناشی از تاخیر در ازدواج یا ازدواج نکردن است نه ناباروری. برخی آمار ۲۵ درصدی ناباروری در کشور را اعلام می‌کنند که این موضوع صحت ندارد.
فرزند اول در ۲۲ سالگی
در ادامه این نشست یک پژوهشگر حوزه جمعیت شناسی نیز با اشاره به پژوهش اخیر خود در این زمینه اظهار کرد: این بررسی با محوریت تاثیر سطح تحصیلات و میزان باروری انجام شده است. در این تحقیق مشخص شد بیش از ۹۰ درصد زنان تا پایان دوره باروری خود ازدواج کرده‌اند. میمنت حسینی ادامه داد: ۵۰ درصد زنان ایرانی تا ۲۲ سالگی فرزند اول خود را به دنیا می‌آورند. ازدواج کردن و از ازدواج به فرزند اول رسیدن در سال‌های اخیر درصد کمی کاهش داشته است. از سال ۸۰ به بعد رسیدن از فرزند اول به دوم کمی روند رو به کاهش داشته است. وی تصریح کرد: بیش از ۷۰ درصد زنان ایران بعد از فرزند اول، فرزند دوم خود را هم به دنیا می‌آورند، اما رسیدن از فرزند دوم به سوم از نیمه دهه ۸۰ به بعد روند ثابتی را طی کرده است. همچنین بیش از ۴۵ درصد زنان فرزند سوم خود را به دنیا می‌آورند. این پژوهشگر با اشاره به تاثیر تحصیلات بر تمایل به داشتن فرزند دوم و سوم اظهار کرد: ۹۰ درصد زنان بی سواد حتما فرزند دوم می‌آورند. حدود ۷۰ درصد زنان تحصیلکرده نیز هنوز متمایل به داشتن فرزند دوم هستند، اما فاصله بین گروه‌های مختلف از نظر سطح تحصیلات در داشتن فرزند سوم بیشتر می‌شود. گروه‌هایی که سطح تحصیلات بالاتری دارند فقط ۴۰ درصد احتمال دارد که فرزند سوم خود را به دنیا بیاورند. اما فاصله بین گروه‌های مختلف در داشتن فرزند دوم، 3 تا 5 درصد است و تنها ۵۰ درصد ممکن است که فرزند چهارم خود را به دنیا بیاورند.
دو عامل تاثیرگذار افزایش نرخ باروری
کارشناس مرکز آمار ایران در گفت وگو با خراسان با بیان این که نرخ باروری از دو طریق افزایش می یابد، اظهار کرد: اولین عامل تاثیرگذار این است که تمایل به فرزند بیشتر شود . عامل دوم هم افزایش پیک جمعیتی زنانی است که به سن بارداری رسیده اند. این دو موضوع، عوامل مستقیمی هستند که بدون هیچ پیش شرطی بر افزایش نرخ باروری و افزایش جمعیت تاثیرگذارند . حسام خدامرادی افزود: مسائل اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مانند میزان تحصیلات ، اشتغال زنان، افزایش مشارکت های زنان، فراهم کردن موقعیت های اجتماعی بیشتر و تغییر هزینه‌های زندگی از جمله عوامل غیر مستقیمی هستند که روی کاهش یا افزایش نرخ باروری تاثیر گذارند.
