به جای استاد و دانش، در برخی دانشگاه‌ها امپراتورها و روابط حاکم شده‌اند!

چرا توسعه دانشگاه‌ها آن گونه که باید به توسعه علمی کشور منجر نشد؟ این پرسشی است که اگر در صدد پاسخگویی به آن باشیم، ناگزیر از بررسی شرایطی هستیم که در برخی دانشگاه ها و دانشکده ها حاکم شده و حکایت از حال و روز ناخوش آموزش عالی در کشورمان دارد. مراکزی که قرار بود در خدمت منافع ملی باشند، ولی برخی شان تا حد تبدیل شدن به ابزار خدمت به منافع شخصی برخی افراد تنزل یافته‌اند.

به گزارش «تابناک»، توسعه علم و دانش کشور تنها در شرایطی میسر می شود که در آن ساختارهای آموزشی استاندارد و سالم مستقر شود که بر اساس آن و در فرایندی عادلانه مسیر شکوفایی علمی طی شود؛ مسیری که جز با حرکت در مسیر صحیح طی نخواهد شد و اهداف عالی آن محقق نمی شود.

به رغم موضوع مهمی که به آن اشاره شد و همگان بر اهمیتش صحه می‌گذارند، حقیقت محیط های آموزشی کشور در بسیاری از موارد مسیری مجزا را نشان می‌دهد که در آن دانش و دانشگاه در کنار استاد و دانشجو به اسارت برخی امپراتوری ها و منفعت طلبی های شخصی در آمده اند. اشکالاتی بسیار بزرگ که اگر متولیان علم و دانش کشور همچون گذشته نسبت به آنها بی توجه باشند و روال موجود همچنان پابرجا بماند مشخص نیست چه آینده ای در انتظار علم و دانش کشور خواهد بود.

یکی از اصلی ترین مواردی که در مدیریت محیط های آموزشی باید به آن توجه داشت، تغییر دوره ای مجموعه مدیران است؛ اقدامی که از هرگونه رسوب گذاری و آغاز فساد احتمالی جلوگیری می کند و تغییرات دوره ای شرایط جدیدی را برای یک محیط آموزشی با تلاش برای بهتر شدن به ارمغان می آورد.

از دیگر نکات مهم نظارت مستمر و دقیق و فرایندهای علمی و کنش های میان استاد و دانشجو و مدیر و کارمند در یک محیط دانشگاهی است که اگر این موضوع نیز از بین برود و یا ضعیف باشد احتمال هر گونه فساد و تغییر در مسیر توسعه علم تقویت می شود.

برگزاری جلسات متعدد همفکری میان اساتید و دانشجویان و نیز بین مدیران محیط های آموزشی و اساتید از جمله موضوعات مهم دیگری‌ است که ضمن ایجاد همدلی بیشتر احتمال ایجاد اشکال در فرایند فعالیت های علمی را به حداقل می رساند. به رغم نکات مهمی که به آن اشاره شد، در ساختار علمی کنونی کشور اشکالاتی از این دست به وفور دیده می شود و بی توجهی نهادهای نظارتی به آنها احتمال خسارات سنگین به علم و دانش کشور را افزایش داده است.

از جمله محیط های دانشگاهی که اسیر بسیاری از مشکلات حاشیه ای است و تا حدود زیادی از مسیر استاندارد توسعه علمی فاصله گرفته است، می توان به دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد اسلامی واحد استان تهران اشاره کرد؛ دانشکده ای که البته به عنوان مثال مورد اشاره قرار می گیرد و باید پذیرفت که این ایرادات در بسیاری از محیط های آموزش عالی کشور نیز در حال رخ دادن است. محیطی که پیشتر در مطلبی (اینجا) برخی ایراد عجیب رایج در بستر آن را روایت کردیم اما اشکالات موجود در آن فراتر از آن است که بتوان در یک مطلب خلاصه اش کرد.

نخستین ایراد و سؤال بزرگی که در مورد دانشکده مذکور وجود دارد، عدم تغییر ریاست و مجموعه مدیران آن از دولت دهم (دوره ریاست جمهوری احمدی نژاد) تا هم اکنون است که کار دولت یازدهم نیز به پایان رسیده و دولت دوازدهم نیز چند ماهی است که کار خود را آغاز کرده است! جالب تر از عدم تغییر مدیریت در عین تغییر دولت ها اینکه در این بازه زمانی شش ساله دانشگاه آزاد سه نوع مدیریت کاملاً متفاوت را تجربه کرده است و تطبیق سیاست های مدیریتی یک دانشکده با مدیران ثابت با سه نوع طیف فکری متفاوت (فرهاد دانشجو، حمید میرزاده و فرهاد رهبر) بسیار عجیب است.

در این دانشکده به رغم آنکه 86 عضو هیأت علمی فعال هستند و یکی از بزرگ ترین دانشکده های دانشگاه آزاد را شامل می شود، اکثر اساتید از مدیریت موجود ناراضی هستند و اعتقاد دارند بسیاری از دروس قانونی آنها توسط ریاست دانشکده به اساتید مدعو خارجی ارائه می شود؛ مدعووینی که اکثراً از مقامات سیاسی و لشکری هستند و به پاس ارائه درس، در زمینه های مختلف از مجموعه مدیران دانشکده حمایت می کنند.

آنچنان که گزارش های رسیده به «تابناک» نشان می دهد، در دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد استان تهران ارائه پایان نامه به دانشجویان و انتخاب داور برای داوری پایان نامه ها نیز روندی عادلانه ندارد و افرادی در دانشکده و غیر مستقیم دانشجویان را از اخذ پایان نامه با برخی اساتید می ترسانند و به اکثر اساتید نیز پایان نامه برای داوری ارائه نمی شود.

اساتید معترض این دانشکده در گزارشی محرمانه که در اختیار «تابناک» قرار گرفت، تأکید دارند به رغم وجود اساتید مستعد و توانمند در این دانشکده که ده ها کتاب تألیفی در رشته های مدیریتی دارند، ویترین ورودی دانشکده مزین به کتاب هایی است که توسط ریاست و مجموعه مدیران دانشکده از انگلیسی به شکلی کاملاً ضعیف به فارسی ترجمه شده است؛ کتاب هایی که دانشجویان دوره دکترای این دانشکده مجبورند آنها را برای آزمون جامع مورد مطالعه قرار دهند.

همانطور که آمد در این دانشکده به رغم وجود 86 عضو هیدت علمی، برخی از دروس مهم و اصلی دانشکده به شخصیت های سیاسی و اجرایی کشور واگذار می شود که این افراد نیز به دلیل مشغله های فراوان کاری حضور در دانشکده و تدریس را به روزهای تعطیل مثل روز جمعه موکول می کنند؛ وضعیتی که دانشجویان را اجبار به حضور در کلاس درس در روزهای تعطیل می کند و با این وجود این مدرسان در اکثر جلسات حاضر نمی شوند.

این موضوع به صورت مشخص در نیم سال اول سال تحصیلی 95- 94 رخ داده است و رئیس دفتر رئیس جمهور سابق کشور (محمود احمدی نژاد) در حالی که عضو هیأت علمی دانشگاه نبود، مدرس درس تئوریهای پیشرفته مدیریت شد و علی رغم اجبار دانشجویان برای حضور در کلاس درس آن هم در روز جمعه، ایشان در 7 جلسه از جلسات موظف برابر با تاریخ های 3 و 10 مهرماه، 15 و 22 آبان ماه، 13 و 20 و 27 آذرماه در کلاس درس حاضر نشد.

برخی اساتید دانشکده از این موضوع گلایه دارند که میان آنها با اساتید مدعو تبعیض فراوانی گذاشته می شود و با اینکه جلسات دفاع از پایان نامه هایی که راهنمایی آن به مقامات سپرده می شود در سالن دفاع برگزار می شود، جلسات دفاع پایان نامه هایی که اعضای هیأت علمی دانشکده راهنمای آن هستند به کلاس های درس منتقل می شود.

هرچند این دانشکده مدیریت 86 استاد دارد، مدیریت مجموعه تلاش می کند تا از دانشگاه های دیگر به دانشکده استاد دعوت کند و با اینکه اساتید دانشکده ظرفیت کلاسی شان پر نشده است، دروس بسیاری به اساتید میهمان واگذار می شود.

برخی اساتید دانشکده مدعی هستند مدیریت دانشکده در زمان برگزاری آزمون جامع دکترا میان دانشجویان عدالت را رعایت نمی کنند و بارها اتفاق افتاده است که سؤالات آزمون را پیش از برگزرای در اختیار برخی از دانشجویان که با آنها ارتباط بهتری دارند، قرار داده اند. (نام این دانشجویان نزد «تابناک» موجود است)

گفته می شود، در مجاورت این دانشکده دفتر خدمات رایانه ای وجود دارد که عمده فعالیتش در حوزه نگارش پروپوزال و پایان نامه است و به رغم اینکه مجموعه مدیریت دانشکده از این موضوع اطلاع دارند، اما اقدامی برای برخورد با آن نمی کنند!

در این دانشکده بر خلاف آیین نامه دانشگاه ها که انتخاب داور پایان نامه ها را بر عهده رؤسای گروه ها قرار داده است، انتخاب داور پایان نامه ها در حوزه اختیارات مدیریت قرار گرفته و اساتید گروه نقش چندانی در آن ندارند!

اساتید این دانشکده از اینکه در روز معلم سال جاری، ریاست دانشکده از یک استا مدعو غیر علمی به عنوان استاد نمونه و در حضور 86 عضو هیأت علمی دانشکده تقدیر کرد، گلایه مند هستند و این موضوع را نشانه ارتباطات خاص مدیران با افراد خارج از دانشکده توصیف می کنند.

در سال 1394 تعدادی از اساتید دانشکده با ارسال نامه ای به مقامات خارج از دانشکده مشکلات حاشیه ای دانشکده را به اطلاع رئیس وقت واحد استان تهران می رسانند؛ اما بنا به دلایل نامعلوم به این درخواست رسیدگی نمی شود.

اساتید دانشکده در گزارش خود به «تابناک» گلایه کرده اند، در حالی که در مدارس ابتدایی نیز آموزگاران هفتگی و یا ماهانه جلسات آموزشی دارند، پنج سال است در این دانشکده شورای اساتید گروه های آموزشی تشکیل نمی شود و آنها هیچ نقشی در مدیریت دانشکده ای که سال های سال در آن تدریس کرده اند، ندارند.

البته این همه ایرادات این محیط آموزش عالی نیست و موضوع ایجاد پرونده های سیاسی و اخلاقی برای اساتید و عدم رعایت اخلاقی در قبال برخی اساتید با سابقه دانشکده از جمله موارد تخلف دیگری است که از اشاره به آنها صرف نظر می شود.

گزارشی که در اختیار «تابناک» قرار گرفته و خبرنگار ما بسیاری از موارد آن را با راستی آزمایی به تأیید رساند، نشان می دهد در دانشکده مدیریت دانشگاه آزاد استان تهران اشکالات اساسی فراوانی وجود دارد که این مجموعه را از عمل به رسالت های اصیل خود باز نگه داشته است.

بنابراین دو موضوع مهم مورد نظر و انتظار است به نوعی یک آزمون عملی برای ریاست جدید دانشگاه آزاد نیز تلقی خواهد شد.

همان طور که آمد در این دانشکده 86 عضو هیأت علمی حضور دارند که اکثراً نسبت به مدیریت فعلی بنا به دلایلی که آمد اعتراض دارند. بر این اساس حضور در بین اساتید این دانشکده، استعلام صادقانه و آزادانه نظر آنها و ترتیب اثر به آن نسبت به تغییر در مجموعه مدیریتی دانشکده به نظر لازم و ضروری است.

فارغ از مسائل مورد اشاره، نکته مهم تر اینکه این مسائل تنها مشکل یک دانشکده کشور نیست و نظارت های ضعیف در کنار روابط غیر علمی ریشه های علم را در بسیاری از محیط های دانشگاهی کشور تهدید می کند.

بنابراین باید توجه داشت این ایرادات جزئی اما ریشه ای است که ساختار کلان علم و دانش کشور را به مخاطره انداخته است و باید به صورت جدی با آن مقابله شود. البته اگر عزمی برای مقابله در میان مدیران کشور وجود داشته باشد!