جوانگرایی یا حاشیه‌های سیاسی؛ دلیل کناره‌گیری «ائمه جمعه» چیست؟

چند ماهی است انقلاب اسلامی وارد چهلمین سال حیات خود شده و در این سال ها بوده اند ائمه جمعه ای که منصوب امام خمینی (ره) بوده و پس از سال ها خدمت در سنگر نماز جمعه با کنار رفتن از این مسئولیت خطیر، عرصه را برای آمدن افراد جدید باز کرده اند، اما در چند سال اخیر و به ویژه در یک سال گذشته، برخی ائمه جمعه به دلایلی همچون بیماری یا دلایل دیگر، تریبون نماز جمعه شهر و استان خود را ترک گفته و جای خود را به افراد جدید داده اند.

به گزارش «تابناک»؛ همزمانی این تغییرات در میان ائمه جمعه با انتساب رئیس جدید شورای سیاستگذاری ائمه جمعه از سوی رهبر معظم انقلاب و مسئولیت گرفتن شخصیت و طلبه جوانی نظیر «حجت الاسلام و المسلمین حاج علی اکبری» در این جایگاه، نشان از رویکرد جدید و جوانگرایی در میان ائمه جمعه دارد که سنوات اخیر شاهد آن بوده ایم، به ویژه در شهرهای بزرگی نظیر تبریز، رشت، کرمان، تهران، شیراز و ...

تغییر در ستاد مرکزی ائمه جمعه

شانزدهم دی ماه سال گذشته، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی با صدور حکمی، حجت ‌الاسلام آقای حاج‌علی‌اکبری را به ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه منصوب کردند. ایشان همچنین ضمن تقدیر از خدمات باارزش حجت‌الاسلام آقای سیّد رضا تقوی در دوران مسئولیت، اعضای جدید شورای سیاستگذاری ائمه جمعه را نیز منصوب کردند.

در حکم و احکام صادره از سوی رهبر معظم انقلاب آمده است: «اکنون که دوران مسئولیت طولانی و پربار جناب حجت‌الاسلام آقای حاج سیّد رضا تقوی در رأس مجموعه‌ی سیاستگذاری ائمه جمعه به پایان رسیده با تشکر فراوان از خدمات باارزش‌شان در مدت نزدیک به دو دهه، جناب ‌حجت الاسلام آقای حاج‌علی‌اکبری را به ریاست این مجموعه و جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج سیّد هاشم رسولی و نیز حضرات حجج اسلام آقای حاج سیّد رضا تقوی، آقای حاج سیّد علی قاضی عسکر، آقای حاج شیخ حبیب‌الله غفوری، آقای حاج شیخ عباسعلی اختری، آقای حاج شیخ محمد جعفری گیلانی، آقای حاج سیّد مهدی خاموشی، آقای حاج سیّد علی شاهچراغی را به عضویت در شورای آن منصوب می کنم. انتظار می رود جناب آقای حاج‌علی‌اکبری با ادامه و تکمیل فعالی تهای گذشته و افزودن کیفیت در آن و بهره گیری از نظرات شورا، بر شکوفایی و تأثیرگذاری این نهاد مبارک رحمانی بیفزایند.

خداحافظی آیت‌الله جنتی و آمدن یک امام جمعه جوان

چند روز مانده به پایان سال 96 یعنی در21 اسفند، یکی از مهمترین تغییرات در بین ائمه جمعه موقت تهران صورت گرفت؛ جایی که آیت الله احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، رئیس مجلس خبرگان و امام جمعه موقت تهران پس از 25 سال این تریبون را ترک کرد و جای خود را به «حجت الاسلام والمسلمین سید محمد حسن ابوترابی فرد» نایب رئیس سابق مجلس شورای اسلامی و عضو شورای حل اختلاف قوا داد تا شاهد جوانگرایی در بین ائمه جمعه باشیم.

براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، «آیت‌‌الله احمد جنتی در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب اسلامی با اشاره به ۲۵سال توفیق خدمت در سنگر امامت جمعه تهران و با تشکر از اعتماد و عنایات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در طول این مدت، درخواست کناره‌گیری از امامت جمعه تهران را مطرح کرد که رهبر معظم انقلاب اسلامی با این درخواست موافقت کردند.»

آیت‌الله احمد جنتی از سال90 خواستار کناره‌گیری از این مسئولیت شده بود. او در ١٤فروردین٧١ با حکم رهبر انقلاب به امامت جمعه تهران منصوب شده و نخستین فردی بود که با حکم آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای، امام جمعه تهران شد. گمانه کناره‌گیری آیت‌الله جنتی از خطبه‌های نمازجمعه با غیبت طولانی وی در نمازهای جمعه سال96 آغاز شده بود. شائبه استعفای رئیس 91ساله مجلس خبرگان رهبری یک‌ بار در سال90 مطرح شده بود. بعدها او این را تأیید کرد و در یکی از خطبه‌های نمازجمعه سال91 گفت: «رهبر معظم انقلاب در نمازجمعه هم با کنار رفتن من مخالفت کردند، ولی با توجه به درخواست بنده پیشنهاد کردند که موعد حضور در نمازجمعه را عقب بیندازم؛ برای همین هر دوماه یک‌بار در نمازجمعه به‌عنوان خطیب حضور پیدا می‌کنم.» در عمل این دوره‌های حضور بیشتر از دو ماه هم شد.

آیت‌الله جنتی آخرین بار 19شهریورماه سال95 نمازجمعه تهران را اقامه کرد: همان خطبه انتقادی معروف آیت‌الله نسبت به توافق دولت با گروه ویژه مالی اقدام مالی (FATF) برای مبارزه با پولشویی که انعکاس زیادی داشت. به‌ دنبال این جابه‌جایی و با تصمیم جدید شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، حجت‌الاسلام سیدمحمدحسن ابوترابی فرد، روحانی اعتدال‌گرا از سوی رهبر انقلاب، به امامت جمعه موقت تهران منصوب شد.

خداحافظی آیت‌الله مجتهد شبستری از تبریز به دلیل بیماری

تغییر مهم دیگر در بین ائمه جمعه کشور جایی بود که خرداد ماه سال گذشته، آیت الله مجتهد شبستری نماینده سابق ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و از اعضای ارشد جامعه روحانیت مبارز به دلیل بیماری، جای خود را به «حجت الاسلام والمسلمین سید محمد علی آل هاشم» نماینده سابق ولی فقیه در ارتش و رئیس سابق سازمان عقیدتی و سیاسی آجا داد. خاندان آل هاشم از خانواده های معروف، شناخته شده و مورد احترام در بین مردم تبریز هستند.

بر اساس آنچه رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه آذربایجان‌شرقی به عنوان علل علت کناره گیری و رفتن آیت الله مجتهد شبستری از مسئولیت امامت جمعه تبریز عنوان کرده، او بر اثر کهولت سنی، کمردرد و بیماری گوارشی که منجر به انجام عمل جراحی هم شده بود از رهبر معظم انقلاب درخواست اعلام پایان مسئولیتش در این جایگاه را می کند که در نهایت هم رهبری با این درخواست موافقت می کنند.

آیت الله مجتهد شبستری که بنا به گفته خودش برای یک دوره شش ماهه مسئولیت امام جمعه بودن در تبریز را پذیرفته و این پروسه در نهایت با تأکید رهبر انقلاب 22 سال طول کشیده است در نهایت با معرفی «حجت الاسلام والمسلمین آل هاشم» در حضور حجت الاسلام محمدی گلپایگانی رئیس دفتر رهبر معظم انقلاب با مردم تبریز و آذربایجان شرقی خداحافظی کرد و به تهران بازگشت.

حاشیه‌های سیاسی کناره‌گیری امام جمعه کرمان

تابستان سال گذشته، خبر استعفای «آیت الله سیدیحیی جعفری» از امامت جمعه کرمان خبرساز شد، تا جایی که حاشیه های سیاسی این کناره گیری بر دیگر ابعاد آن چربید. برخی در تحلیل ها و نوشته های خود عنوان کردند، کناره گیری وی که از یاران مرحوم هاشمی رفسنجانی و شهید محمدجواد باهنر و همچنین افرادی نظیر حجتی کرمانی و سیدمحمود دعایی بوده و دارای مواضع و مشی اعتدالی است، با اراده های دیگری غیر از اراده امام جمعه سابق این شهر حاصل شده است.

برخی بیان جملاتی نظیر «همه ما باید از این دولت و کارگزاران حمایت کنیم» و اینکه حجت الاسلام والمسلمین جعفری در یکی از خطبه های نماز جمعه کرمان عنوان کرده است که «فرق احمدی نژاد و روحانی از زمین تا آسمان است.» برخی از دلایل تلاش برای کناره گیری او از این مسئولیت بوده است. البته «حجت‌الاسلام سیدرضا تقوی» رئیس سابق شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه کشور در پاسخ به موضوعات، گفته است که «حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین جعفری خطاب به مقام معظم رهبری نامه نوشتند که به دلیل کهولت سن و وضعیت نامناسب جسمانی، ادامه فعالیت به عنوان امام جمعه و نمایندگی ولی فقیه در استان کرمان برایم مقدور نیست و خواهشمندم که با کناره‌گیری اینجانب موافقت کنید. رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بعد از پذیریش استعفای آقای جعفری، جانشین ایشان را انتخاب خواهند کرد.»

سیاسی خواندن این کناره گیری حتی به توئیتر اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور هم رسید. او در این خصوص نوشت: «آیت‌الله جعفری یار دیرین امام و انقلاب و امام جمعه با سابقه کرمان، نماد روحانیت روشن ضمیر، آگاه، خوشنام و معتدل است که خبر استعفایش نگرانم کرد». در هر صورت استعفای امام جمعه سابق کرمان در نهایت پذیرفته شد و رهبر معظم انقلاب طی حکمی در آذرماه «حجت‌الاسلام حسن علیدادی سلیمانی» را به‌ عنوان نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه شهر کرمان منصوب‌ کردند.

امام جمعه بیرجند و خداحافظی از خراسان جنوبی با یک ابهام!

هنوز حواشی استعفای امام جمعه کرمان به پایان نرسیده بود که خبر استعفای «حجت‌الاسلام علی رضایی بیرجندی» امام جمعه بیرجند آن هم در حالی که یک و سال نیم تا پایان حکمش زمان باقی است، اعلام شد. برخی ریشه این استعفا را مربوط به اتفاقات زمستان 95 در این شهر مربوط دانستند که برخی عنوان می کردند، استاندار خراسان جنوبی در دیدار هنرمندان جوان استان «رقص مختلط بین زن و مرد» را مجاز دانسته است. این در حالی بود که پایگاه اطلاع رسانی استانداری خراسان جنوبی نقل قول منتسب به استاندار را خلاف واقع اعلام و آن را تکذیب کرد.

بر همین اساس تحصنی از سوی برخی طلبه ها در بیرجند صورت گرفت و عمده متحصنن خواستار برکناری استاندار بودند، در همین شرایط بود که محمد حسین مقیمی قائم مقام وقت وزیر کشور برای بررسی بیشتر این مسأله به بیرجند سفر کرد و حجت الاسلام رضایی امام جمعه این شهر بر خلاف نظر و خواسته متحصنین او را پذیرفت. گفته می شود، پس از آن هجمه های صورت گرفته به امام جمعه این شهر به حدی بوده که در نهایت حجت الاسلام رضایی تصمیم به استعفا می گیرد. البته پیش از ترک شهر بیرجند، حجت الاسلام رضایی برای تنویر افکارعمومی نشست خبری گذاشت و توضیح داد که استعفایش به گمانه‌زنی‌ سیاسی رسانه‌ها ارتباط ندارد و با خواست خود از این شهر مهاجرت می‌کند.

امام جمعه رشت: برکنار نشدم

فروردین ماه سال 97 خبر استعفای دیگری از سوی ائمه جمعه مطرح شد، این بار «آیت الله زین العابدین قربانی» نماینده ولی فقیه در استان گیلان و امام جمعه رشت پس از گذشت 18 سال از این مسئولیت استعفاء کرد. برخی رسانه های خارجی خبر از برکناری او توسط رهبر معظم انقلاب دادند و برخی رسانه های داخلی هم مسائل مربوط به مجتمع آدینه رشت را در این مساله یعنی استعفای امام جمعه رشت ذی مدخل دانستند.

البته نماینده مردم گیلان در مجلس خبرگان رهبری در آیین تکریم و معارفه نماینده ولی فقیه در گیلان و امام جمعه رشت با حضور رئیس دفتر رهبری، معاون ارتباطات حوزوی دفتر رهبری، رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه کشور، استاندار گیلان و جمعی از مسئولان ارشد استان برگزار شد، به این مساله واکنش نشان داد و گفت: مرا از نمایندگی ولی فقیه برکنار نکردند بلکه بنده از رهبر انقلاب درخواست کردم که از ادامه مسئولیت عاجز هستم.

آیت الله قربانی امام جمعه سابق رشت در این مراسم اظهار کرد: ۸۵ سال عمر دارم که ۷۰ سال آن را طلبه بودم و از زمان نواب صفوی به مبارزات پرداختم. دوران قبل از انقلاب را با سختی گذراندیم و در دادگاه نطامی که در رشت برگزار شده بود محاکمه شدم. ۱۸ سال به عنوان نماینده ولی فقیه در گیلان بودم اما شش ماه پیش در خطبه نماز جمعه کسالت پیدا کردم و دیگر صلاح ندیدم ادامه دهم و در نامه ای به مقام معظم رهبری نوشتم که از اقامه نماز جمعه عاجزم و هر کسی را که شما انتخاب کنید من با تمام وجود از او حمایت می کنم. پس از استعفای امام جمعه رشت، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی با صدور حکمی، حجت الاسلام حاج شیخ رسول فلاحتی را به عنوان نماینده‌ی ولی‌فقیه در استان گیلان و امام جمعه رشت منصوب کردند.

امام جمعه شیراز و خداحافظی پس از ده سال

امروز هم خبری در ارتباط با استعفای آیت‌الله اسدالله ایمانی از امامت جمعه شیراز منتشر شد. او در 25 بهمن ماه سال 1387 پس از استعفای مرحوم آیت الله حائری شیرازی از مسئولیت نمایندگی ولی فقیه در استان فارس و امامت جمعه شیراز به این مسئولیت گمارده شد، اما 9 اردیبهشت ماه 1397، طی نامه‌ای به مقام معظم رهبری استعفای خود را اعلام کرد.

امام‌جمعه شیراز طی ماه‌های اخیر، به دلیل کسالت و بیماری چندین بار در بیمارستان بستری شده‌ بود. او در بخشی از نامه ای که خطاب به مقام معظم رهبری نوشته، عنوان کرده است: «فاستقم کما امرت» باعث شد که در این چهل سال ضمن احیای حوزه‌های علمیه در دو استان محل ماموریت (فارس و بوشهر) و منسجم نمودن امور طلاب و اساتید و روحانیت معظم مناطق، تلاش برای کسب رضای خالق، خدمت به مخلوق و عمل به تکلیف به چیزی حتی بیماری شدید، توجهی ننمایم؛ لیکن اینک ناخوشی و ضعف شدید جسمانی بر من غالب گشته و مانع از انجام فرائض محوله شده است، فلذا از آن رهبر معظم کسب اجازه و ردّ امانت دارم.

چرا تغییرات در تریبون نماز جمعه زیاد شده؟

در این مدت همچنین ائمه جمعه شهرهایی نظیر جیرفت، مهران، میاندوآب و ... هم از مسئولیت خود استعفا کردند. استعفای ائمه جمعه به دلایل علمی، کهولت سن و مشکل جسمانی اتفاقی است که تازگی ندارد. اگر کمی به عقب تر برگردیم، ملاحظه خواهیم کرد که افرادی نظیر آیت الله جوادی آملی پس از سال 88 به دلیل اعلام مرجعیت ایشان از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دیگر در نماز جمعه شهر قم حضور پیدا نکرد و یا اینکه آیت الله حسنی سال 92 از امامت جمعه ارومیه و آیت الله باریک‌بین سال 93 از امامت جمعه قزوین به همین دلایل کناره‌گیری کردند.البته بوده اند افرادی نظیر آیات استادی، امینی و مرحوم هاشمی رفسنجانی که مسئولیت خطابه نماز جمعه را بر عهده داشته اند اما بدون اعلام استعفا، دیگر برای اقامه نماز از سوی آنان دعوتی صورت نگرفته است.

«ائمه جمعه مسئولان انقلاب در سرتاسر کشور هستند.»؛ این سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با ائمه جمعه سراسر کشور در خردادماه 68 است؛ دیداری که هر ساله تکرار می‌شود. ائمه جمعه نقش بسزایی در جلب مشارکت حداکثری مردم و تبیین شاخص‌ها و معیارها برای انتخاب فرد اصلح در انتخابات دارند. در سال 1372، با حکم آیت الله خامنه‌ای مقام معظم رهبری، شورای سیاستگذاری ائمه جمعه تشکیل شد. یکی از کارهای مهم شورا در این مدت، تهیه و تصویب چارت سازمانی تشکیلات نماز جمعه و تبیین بخش‌های گوناگون آن بوده که به تأیید مقام معظم رهبری نیز رسیده است.

برخی عنوان می کنند، در دوره جدید شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بنا بر استفاده از نیروها و حوزویان جوان تر در تریبون نماز جمعه است. برخی هم استعفاهای اخیر ائمه جمعه را سیاسی جلوه داده و تاکید می کنند که شورا علاقه دارد، متن ارسالی برای آنها بیشتر در کانون توجه باشد در حالی که طبق گفته «حجت الاسلام محمد تقی رهبر» امام جمعه موقت اصفهان هیچ متنی برای امامان جمعه جهت قرائت در نماز جمعه فرستاده نمی شود. او در این خصوص گفته که «ستاد مرکزی (شورای سیاستگذاری ائمه جمعه) هر هفته نشریه ای را برای ائمه جمعه سراسر کشور ارسال می کند که حاوی اطلاعات و مسائل روز است. امامان جمعه مختار به استفاده از مطالب آن نشریه هستند، یعنی این طور نیست که ستاد مرکزی امام جمعه را ملزم به بیان مطالبی در خطبه ها کند.»