بحران کم آبی تهران روی خط قرمز

تهرانگردی «احمد مسجد جامعی» عضو شورای اسلامی شهر تهران به «گردشگری آبی» رسید تا صدای پای آب از این رهگذر، خبرهای نگران‌کننده‌ای را به گوش پایتخت نشین‌ها برساند.

به‌ گزارش روزنامه ایران، آمار و اطلاعات مدیران آب و فاضلاب تهران در نشست با مسجد جامعی عضو شورای شهر تهران در این تور یک روزه نشان می‌دهد که سهم هر تهرانی از آب‌های تجدیدپذیر 300 متر مکعب است. 40 سال پیش سهم هر ایرانی از جمله تهرانی‌ها 7 هزار مترمکعب از آب‌های تجدیدپذیر بود.

استانداردهای جهانی می‌گویند، اگر میزان منابع تجدیدپذیر آب برای هر نفر از حد 1000 متر مکعب پایین‌تر باشد، آن منطقه دچار تنش آبی است. سایر شهرهای تهران بزرگ هم وضعیت بهتری از پایتخت نشین‌ها ندارند. این میزان در استان تهران برای هر شهروند 500 متر مکعب است. گردشگری آبی مسجد جامعی و همراهان از تأسیسات آبی کلانشهر تهران از اداره آب و فاضلاب منطقه 4، واقع در خیابان بهشت شروع شد. آمارهای این نشست اما تنها به سهم آبی تهرانی‌ها و پایتخت نشین‌ها محدود نشد.

آمارها نشان می‌دهد که هنوز در برخی از شهرهای کشور سهم هر نفر 1000 متر مکعب است. اما تهرانی‌ها و پایتخت نشین‌ها در وسط چالش بزرگ «تنش آبی» هستند. به گفته مسئولان منطقه مرکزی تهران(منطقه 12)، پروژه اجرای تأسیسات فاضلاب این منطقه یک طرح 30 ماهه بوده که بخش خصوصی مأمور اجرای آن است. 12 ماه از این طرح می‌گذرد و 18 ماه دیگر قرار است به بهره‌برداری برسد. تور گردشگری آب به فعالیت‌های پیمانکاری در خیابان صوراسرافیل و ناصرخسرو هم رسید.

این پروژه به‌دنبال طرح احداث مرکزی برای مدیریت و تأسیسات مورد نیاز بهره‌برداری و بازچرخانی آب فاضلاب منطقه مرکزی تهران در خیابان شوش است.

کاهش سطح آب زیرزمینی در شهر تهران نیز دست‌انداز نگران‌کننده دیگری در مسیر تور گردشگری آب بود. حرف‌های مسئولان آب و فاضلاب با عضو شورای شهر به گله‌گذاری از رسانه‌ها هم کشید. به گفته او، تنها 11 درصد از آب‌های تصفیه شده توسط سازمان آب و فاضلاب تهران، در مسیر شبکه توزیع هدر می‌رود. به گفته این کارشناسان، میزان هدر رفت در رسانه‌ها حدود 30 درصد اعلام گردیده که منشأ کارشناسی ندارد. آنها در پاسخ به سؤال مسجد جامعی مبنی بر اینکه چرا 11 درصد آب‌های تصفیه شده هدر می‌رود؟ روی فرسوده بودن تأسیسات در برخی مناطق اشاره کردند. این گفت‌و‌گو به بازگویی مسأله جدیدی منجر می‌شود که کمتر به آن توجه شده!

به گفته مسئولان، دلیل فرسودگی تأسیسات آبرسانی تهران، بیش از آنکه به قدمت آنها بستگی داشته باشد، به کیفیت نامرغوب تجهیزات داخلی مورد استفاده در این شبکه باز می‌گردد، که باید برای ارتقای کیفیت این محصولات تدبیری اندیشیده شود. مسئولان بخش دیگری از این هدر رفت را ناشی از عدم محاسبه دقیق میزان مصرف توسط کنتورهای کنونی می‌دانند. مسیر گردشگری آن به مرکز تصفیه خانه آب در برج میلاد و بوستان گفت‌و‌گو؛ در تقاطع بزرگراه شهید حکیم و شهید چمران و در کنار مسیل رودخانه اوین درکه می‌رسد. در این مرکز، آب سطحی جاری از رودخانه اوین درکه به وسیله دستگاه‌های تصفیه آب، به آب خام مورد نیاز فضای سبز برج میلاد و بوستان گفت‌و‌گو تبدیل می‌شود.

علاوه بر این مرکز، مراکز دیگری همچون دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز از ظرفیت آب این رودخانه برای آبیاری فضای سبز خود استفاده می‌کنند. مسئولان آب و فاضلاب منطقه اعتقاد دارند این مرکز الگوی خوبی برای بازچرخانی و تصفیه آب‌های سطحی و روان‌آب‌ها در سطح مناطق است که می‌تواند در نقاط دیگر نیز مورد استفاده قرار گیرد. کارشناسان محیط زیست اما نظر دیگری دارند. آنها اعتقاد دارند که با توجه به تنش آبی که به جان پایتخت و تهران بزرگ افتاده باید بحث آبیاری «فضای سبز» را به نقطه‌ای برد که کاهش مصرف آب در پی داشته باشد.

مخزن آب شرب تهران در یوسف آباد هم از دیگر مقاصد گردشگری آب عضو شورای شهر بود. به گفته مسئولان آب این منطقه، مخزن آب شرب شهر، نخستین مخزن آب شربی است که سال 1342 در محله‌های شهر ساخته می‌شود. براساس گفته مدیران آب و فاضلاب، تعداد 80 مخزن آب اینچنینی در نقاط مختلف تهران ساخته شده که وظیفه تقسیم آب شرب تهران در سیستم شبکه آبرسانی محله‌ها برعهده آنهاست. آب مخازن این مرکز از تصفیه‌خانه «کن» و تصفیه‌خانه «جلالیه» و همچنین چهارچاه عمیق تعبیه شده در این محله، تأمین می‌شود. این مخازن به غیر مخازنی است که قرار است برای نگهداری آب در شرایط اضطراری در تهران ساخته شود.

نیاز تهران 374 مخزن نگهداری آب در حوادث وبلایای طبیعی

به گفته مدیران آب و فاضلاب، تهران هیچ گونه تأسیساتی برای نگهداری آب در حوادث و بلایای طبیعی، حتی برای چند ساعت نداشته است؛ این در حالی است که پایتخت نشین‌ها نیاز به تأسیساتی دارند که بتواند آب را در 24 ساعت اول یک حادثه طبیعی نگه دارد.

از این‌رو از سال گذشته طرح ساخت مخازن نگهداری آب در شرایط اضطراری آغاز شده که مخزن در حال ساخت پارک شهر، جزو همین مجموعه است اما برای کلانشهر تهران تعداد 374 مخزن نگهداری آب در شرایط اضطراری در نظر گرفته شده که تنها سه مخزن در حال ساخت است. آنها از شورای شهر می‌خواهند که هرچه زودتر وارد این ماجرا شوند. تصفیه خانه جنوب تهران مقصد بعدی تهرانگردی بود. این مرکز بزرگ یکی از مهم‌ترین پروژه‌های بزرگ «آب چرخانی» در منطقه خاورمیانه است که اقدام‌های احداث آن از زمان ریاست جمهوری مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی آغاز شده و در طول دوره‌های بعد ادامه داشته و توسعه آن همچنان ادامه دارد. طرح کلی این مرکز به‌صورت کلان در هشت فاز طراحی شده که هر کدام 500 هزار نفر را پوشش می‌دهد.

آب خروجی حاصل از این تصفیه‌خانه نیز برای بهره‌برداری کشاورزی دشت ورامین، به سوی اراضی ورامین گشوده می‌شود و در عوض آب جاجرود، که قبلاً برای سیراب کردن زمین‌های دشت ورامین مورد استفاده قرار می‌گرفت، برای تأمین آب شرب مردم تهران در نظر گرفته شده است. به غیر از این تصفیه‌خانه، تصفیه خانه بزرگ دیگری نیز در منطقه جنوب غربی تهران، واقع در منطقه فیروزبهرام در حال ساخت است که تصفیه فاضلاب مناطق غربی تهران را انجام خواهد داد. به گزارش «ایران»، اگر این پروژه‌ها زودتر به سرانجام برسد، شاید بتوان جلوی فرونشستی که به جان دشت ورامین افتاده را گرفت.

مسیل سرخه حصار، محله عباس آباد واسلام آباد شهرری هم نقطه‌ای بود که مردم محله مشکلات خود را با مسئولان آب و فاضلاب و این عضو شورای شهر در میان گذاشتند. شهرری‌ها از زخمی که کانال روباز پساب‌ها به محله زده و بوی نامطبوع ناشی از آن گفتند. نتیجه این گفت‌و‌گو امکان سنجی برای پوشاندن این کانال و همچنین امکان ایجاد تصفیه خانه‌ای در این محدوده برای تصفیه نهر سرخه حصار توسط منطقه بیست شهرداری بود. در نهایت گردشگری آبی مسجد جامعی به موضوع «اقتصاد آب» منتهی شد.

مسئولان آب و فاضلاب و عضو شورای شهر یکی از دلایل اسراف آب را بی‌توجهی به این موضوع می‌دانند و از آن به عنوان مهم‌ترین موضوع آب یاد می کنند. آنها می‌گویند:«دسترسی تهران نشین‌ها به آب بی‌دردسر و ارزان است و راه را برای اسراف آب باز می‌کند.» تغییر نگرش مردم به موضوع آب هم مسأله‌ای است که در این تور مطرح می‌شود. آب و فاضلابی‌ها معتقدند که به‌دلیل کم ارزش بودن بهای آب، کسی به‌دنبال سرمایه‌گذاری برای جلوگیری از هدر رفت و اسراف آب نمی‌آید. آنها به مسأله دیگری هم اشاره می‌کنند:«تجهیزات آبی منازل ایران، از لحاظ صرفه جویی، هیچ استانداردی را رعایت نمی‌کنند.» آنها اعتقاد دارند که در این زمینه باید در آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مسکن و شهرسازی بندهایی برای الزام استفاده از وسایل و تجهیزات کاهنده میزان مصرف آب گنجانده شود.